به گزارش خبرآنلاین،گسترش فناوری‌های ارتباطی و ورود تلفن‌های همراه به زندگی روزمره، جوامع را به‌طور فزاینده‌ای با چالش‌های جدیدی در حوزه آموزش مواجه کرده است به طوری که برخی کشورها داشتن گوشی برای دانش‌آموزان در مدارس را ممنوع کرده‌اند.
ایرنا در خبری نوشت:به طور مثال آنتونی آلبانیز نخست وزیر استرالیا اعلام کرده که دولت این کشور استفاده کودکان از شبکه‌های اجتماعی را برای گروه سنی زیر 16 سال ممنوع می‌کند. براین اساس حداقل سن کودکان برای ورود به سایت‌هایی مانند فیسبوک، اینستاگرام و تیک تاک تعیین نشده است، اما انتظار می‌رود بین 14 تا 16 سال باشد. دلیل این کار آسیب‌های اجتماعی ناشی از شبکه‌های اجتماعی عنوان شده است.
در فرانسه 200 مدرسه در سال تحصیلی 2024-2025 یک طرح جدید به نام «وقفه دیجیتال» را به طور آزمایشی اجرا می‌کنند و در مجارستان قانون ممنوعیت استفاده از تلفن همراه در مدرسه اجرایی شده است که البته مورد پسند همه نیست. در یونان، دانش آموزان می‌توانند تلفن همراه خود را به مدرسه بیاورند، اما در تمام ساعات کلاس، گوشی باید داخل کیف باقی بماند. در هلند دانش آموزان از مقطع ابتدایی، مجاز به آوردن گوشی همراه به کلاس نیستند. دانمارک نیز امسال در حدود 200 مدرسه به صورت آزمایشی تدابیر ممنوعیت تلفن همراه را به اجرا گذاشت. در ایتالیا استفاده از تلفن همراه در مدارس تا پایان دوره راهنمایی از سپتامبر 2024 ممنوع شده است.
ممنوعیت استفاده از گوشی در مدارس در کشورهای مختلف، بیشتر در مقطع ابتدایی اعمال شده است چراکه اعتقاد بر این است که گوشی همراه باعث حواس‌پرتی دانش آموزان می‌شود. در ایران، براساس آیین‌نامه انضباطی، ورود موبایل به مدارس ممنوع است، اما با شیوع کرونا این قانون تاحد زیادی نقض شد و اکنون نیز دستورالعمل مشخص جدیدی برای آن نیامده است. شاید بتوان گفت بردن گوشی به مدارس سلیقه‌ای است یعنی برخی مدیران سختگیری کرده و بردن گوشی به مدارس را ممنوع کرده اند و برخی دیگر اجازه می‌دهند.
اگرچه بردن گوشی به مدارس به دلیل حواس پرتی دانش آموزان از یکسو مورد نقد است، اما از سوی دیگر به دلیل ایجاد شبکه مجازی شاد از سوی آموزش و پرورش، حضور دانش آموزان در فضای مجازی، اجتناب ناپذیر است همچنین دانش‌آموزان به ویژه در دوره متوسطه، دور ماندن از گوشی موبایل برایشان سخت است.
مخالفان استفاده از این وسایل نوین الکترونیکی معتقدند که گوشی‌ها باعث حواس‌پرتی و کاهش تمرکز دانش‌آموزان در کلاس‌های درس می‌شوند، از سوی دیگر، برخی اعتقاد دارند که در دنیای مدرن و با توجه به نیاز روزافزون به ارتباطات دیجیتال، نمی‌توان دانش‌آموزان را از این ابزارهای ضروری محروم کرد. به ویژه در دوران شیوع کرونا که آموزش به‌طور گسترده‌ای به فضای مجازی منتقل شد، تلفن همراه نقش مهمی در تسهیل فرایند آموزشی داشت. اما به راستی مضرات و مزایای همراه داشتن موبایل برای دانش آموزان چیست؟
برهم زدن تمرکز از مضرات استفاده از گوشی‌های همراه در مدارس
مطالعات مختلف نشان می‌دهند که استفاده از گوشی در مدارس زمینه‌های کاهش تمرکز و افزایش حواس‌پرتی، افزایش احتمال وقوع رفتارهای ناپسند، تضعیف روابط اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی و مشکلات جسمی مانند خستگی چشم را فراهم می‌کنند. از سوی دیگر این مساله، چالش‌های نظارت و کنترلی را نیز موجب می‌شود.
یکی از بزرگترین نگرانی‌های والدین و معلمان درباره استفاده از گوشی‌های همراه در مدارس، تاثیر آنها بر تمرکز دانش‌آموزان است. گوشی‌ها با داشتن امکانات مختلفی مانند بازی‌های آنلاین، شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسانی، به راحتی می‌توانند توجه دانش‌آموزان را از محتوای درسی منحرف کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده از گوشی همراه در حین تدریس باعث کاهش کیفیت یادگیری و پایین آمدن عملکرد تحصیلی می‌شود.
جامعه شناس و مدرس دانشگاه در این رابطه می‌گوید: به شدت مخالف بردن گوشی به محیط آموزشی هستم. چون بردن گوشی در مدرسه باعث می‌شود تمرکز کودکان به هم ریخته می‌شود و آسیب جدی به یادگیری می‌زند.
دکتر محمد حیدرپور افزود: هنگامی که خودم در دانشگاه تدریس می‌کنم، دانشجو حین درس، یک نگاهش به من است و یک نگاهش به گوشی. معلوم است که چنین دانشجویی، مفاهیم را متوجه نمی‌شود.
به اعتقاد حیدرپور، یکی از مهمترین عوامل افت تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان، بردن گوشی به مدارس و دانشگاه‌ها است که بطوری که تمام زحمات معلمان و اساتید به هدر می‌رود.
ممنوعیت بردن گوشی در محیط‌های آموزشی باید نهادینه شود
این جامعه شناس و استاد دانشگاه اضافه کرد: استفاده از شبکه‌های اجتماعی مانند شبکه شاد در امر آموزش توسط معلمان در تسهیل آموزش، تاثیرگذار است، اما بطورکلی بردن گوشی همراه به مدرسه باعث می‌شود، دانش‌آموز در فضاهای دیگر سیر کند و امر آموزش دست کم گرفته می‌شود.
حیدرپور گفت: ممنوعیت بردن گوشی در محیط‌های آموزشی باید نهادینه و قانونی شود البته این امر به آن معنا نیست که فضای مجازی بد است بلکه برعکس کمک می‌کند که شبکه‌های اجتماعی در جای خودش استفاده شود.
وی با بیان اینکه دسترسی به موبایل در مدرسه آفت زا است، افزود: اگر آماری پیمایش جدی در این زمینه صورت بگیرد آسیب‌های بردن گوشی و به هم ریختن تمرکز دانش آموزان و دانشجویان می‌تواند برای کارگزاران برنامه ریز ما مفید فایده باشد. گاهی مدیران مدارس جلوی آوردن موبایل به مدارس را می‌گیرند و گاهی نمی‌گیرند و دستورالعمل مشخصی در این زمینه وجود ندارد درحالیکه شرایط می‌طلبد چنین دستورالعملی صادر شود.
ضرورت اجرای مدیریت مصرف رسانه از سوی خانواده‌ها
این جامعه شناس و استاد دانشگاه با تاکید بر اجرایی شدن مدیریت مصرف رسانه، اظهار داشت: والدین وظیفه دارند دانش خود را در رابطه با سواد رسانه‌ای افزایش دهند و از سوی دیگر از مقطع ابتدایی باید درس سواد رسانه‌ای برای کودکان تدریس شود.
حیدرپور افزود: در درس سواد رسانه، کودک باید در رابطه با اینکه از چه رسانه‌ای استفاده کند، چند ساعت در روز از رسانه‌ها استفاده کند و وارد چه سایت‌هایی باید بشود، آموزش ببیند و متوجه کارکردهای آموزشی و تفریحی شبکه‌های اجتماعی شود.
وی تاکید کرد: خانواده‌ها باید ساعتی را به بحث سواد رسانه اختصاص دهند و اینطور نباشد که مثلا مادر سرگرم کار خودش باشد و کودک در سایت‌های مختلف در گوشی، سرکشی کند.
مزایای استفاده از گوشی‌های همراه در مدارس
هرچند که محققان بر مضرات استفاده از شبکه‌های اجتماعی و بردن گوشی همراه به مدرسه تاکید دارند، اما در مطالعه‌های دیگر نکات مثبت این امر نیز بیان شده است.
دسترسی به منابع آموزشی دیجیتال، افزایش فرصت‌های یادگیری فردی، تسهیل ارتباطات، تقویت مهارت‌های فناوری و دیجیتال و استفاده از ابزارهای آموزشی نوآورانه از جمله مزایای استفاده از شبکه‌های اجتماعی هستند.
رئیس گروه سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی تهران و کارشناس ارشد مدیریت رسانه در این رابطه می‌گوید: امروزه پیشرفت تکنولوژی، ورود نسل جدید کتب الکترونیک و گویا به بازار نشر همچنین سبک زندگی نوین و شتاب و راحت طلبی مستتر در آن و از همه مهم‌تر پدیده هوش مصنوعی سبب شده تا نقش کتاب در زندگی کودکان کمرنگ‌تر از گذشته شده و رایانه و محصولات رایانه‌ای (موبایل، گیم و...) و فضای مجازی به عنوان جایگزین مورد توجه کودکان و نوجوانان قرار بگیرد.
دکتر شهرام خرازی‌ها افزود: حضور در فضای مجازی می‌تواند تجربه‌ای جذاب و سرشار از کشف و آموختن برای کودکان باشد. کودکان در سال‌های نخست زندگی به اسباب بازی بیش از فضای مجازی توجه نشان می‌دهند، اما با افزایش سن، کتاب و فضای مجازی به تدریج جایگاه محکم تری و دیرپاتری در زندگی کودک احراز می‌کند. پیشرفت تکنولوژی سبب شده تا نسل جدید کودکان و نوجوانان سبک زندگی نوینی را برگزینند که با سبک زندگی والدین و نیاکان شان متفاوت است.
وی ادامه داد: این سبک زندگی جدید اقتضای عصر مدرن است که البته بزرگسالان و نسل قدیم آن را بر نمی‌تابند یا به سختی با چنین سبکی کنار می‌آیند. موبایل، کامپیوتر، ماهواره و ... از الزامات سبک زندگی جدید کودکان و نوجوانان است. این سبک زندگی نوین در در درجه اول یک سبک جهانی است و در درجات بعد با جنبه‌هایی از فرهنگ و خرده فرهنگ‌های بومی آمیخته می‌شود و تا حدودی رنگ و بوی ملی نیز به خود می‌گیرد.
دوران تخته سیاه به سر رسید
کارشناس ارشد روانشناسی بالینی گفت: در رابطه با استفاده دانش‌آموزان از گوشی در مدارس می‌گوید: در بحث مناقشه برانگیز استفاده دانش آموزان از موبایل و رایانه شخصی در مدارس هم باید به این نکته توجه داشت که دوران تخته سیاه به پایان رسیده است و حذف کاغذ از ضروریات است و نباید با محدودیت‌های سختگیرانه دانش آموزان را همچنان وابسته به کاغذ نگه داشت. آنها از زیر بار پذیرش قید و بندها خواهند گریخت در حالی که می‌توان با تعامل و آموزش صحیح از امکانات بی پایان فضای مجازی نهایت بهره را برد.
وی با بیان اینکه امروزه در مارکت رسانه تقریبا هر کالا و خدمتی قابل حصول است، اضافه کرد: تنوع کالا و خدمات نیاز بشر است و نمی‌توان آن را منکر شد. مهم نحوه درست انتخاب کالا و خدمات است که نیازمند آموزش و نه سانسور و قیم مآبی و تحکم است و بخش اصلی این آموزش بر عهده حکومت و دولت است. شهروندان باید این حق آموزش و راهنمایی را از سیاستگذاران و تصمیم سازان کشور خویش طلب کنند.
کارشناس ارشد مدیریت رسانه تاکید کرد: در چند ماهه اخیر شاهدیم که برخی کشورها محدودیت‌هایی را در زمینه تعامل با فضای مجازی برای گروه‌های سنی زیر شانزده سال یا هجده سال به وجود آورده اند که البته به گمان من این محدودیت‌ها مقطعی و شناور هستند و بیشتر جنبه نوعی رفع تکلیف و مسئولیت را برای حکومت‌ها و دولت‌ها دارند.
خرازی‌ها افزود: کودکان همگام با شکل گیری و پیشرفت تفکر انتزاعی پذیرش بیشتری نسبت به مفاهیم عمیق و غیرساده مطرح شده در کتاب ها، فیلم‌ها و بازی‌ها و در سال‌های نوجوانی به محتوای فضای مجازی نشان می‌دهند، اما همچنان خواستار کسب آگاهی از ساده‌ترین و سریع‌ترین طرق ممکن هستند به عبارت دیگر آنها چالش‌گریزند و ترجیح می‌دهند همه چیز از پیش برای شان حاضر و آماده باشد و حتی از نظر ذهنی نیز خود را به زحمت نمی‌اندازند.
وی گفت: فضای مجازی به این خواسته و روحیه راحت طلبی به سرعت پاسخ می‌دهد و به همین خاطر هم نه تنها با استقبال گسترده بزرگسالان بلکه با پذیرش بی حد و حصر کودکان و نوجوانان نیز مواجه می‌شود.
اجازه برای گوشی!
استفاده از گوشی‌های همراه در مدارس یک مسئله پیچیده و چندبعدی است که نمی‌توان به‌سادگی به آن نگاه کرد. از یک سو، این ابزارها به‌عنوان منابعی قدرتمند برای دسترسی به اطلاعات و تسهیل یادگیری سواد دیجیتال محسوب می‌شوند و از سوی دیگر می‌توانند به عنوان عوامل حواس‌پرتی و کاهش کیفیت یادگیری عمل کنند؛ بنابراین لازم است که مدارس با وضع قوانین و دستورالعمل‌های دقیق و مناسب از مزایای استفاده از گوشی‌های همراه بهره‌برداری کنند و در عین حال، مضرات آنها را به حداقل برسانند. یکی از راهکارهای پیشنهادی می‌تواند استفاده محدود و کنترل‌شده از گوشی‌ها در ساعات خاص و زیر نظر معلمان باشد تا دانش‌آموزان هم از فناوری‌های روز بهره‌مند شوند و هم تمرکز خود را بر محتوای درسی حفظ کنند. در نهایت، موفقیت در مدیریت این مسئله نیازمند همکاری و همفکری بین مدیران مدارس، معلمان، والدین و خود دانش‌آموزان است.
233217
