به گزارش خبرآنلاین، روزنامه هم میهن نوشت: خبر معطل ماندن سفارش‌های تحویل طلای یکی از پلتفرم‌های فروش آنلاین طلا از یک‌سو و اعلام موجودی طلای بانک کارگشایی که برخی ادعا می‌کنند کمتر از برآوردهاست، تبدیل به بهانه‌ای برای برشمردن معایب خریدوفروش طلای کارکرده با این مدل شده است.
باتوجه به حساسیت موضوع، این سؤال ذهن افراد را به خود مشغول داشته که آیا اساساً می‌توان به این مدل برای خرید طلا اعتماد کرد؟ نکند اتفاقاتی مانند کوروش کمپانی یا حتی مؤسسات قرض‌الحسنه در کمین کاربران این پلتفرم‌ها باشد؟ در چنین شرایطی، چطور می‌توان به کسب‌وکارها اعتماد کرد؟
داستان قدیمی مقاومت در برابر نوآوری
در غیاب سازوکار تنظیم‌گرانه صحیحی که بتواند خیال کاربران را از این مدل از سرمایه‌گذاری راحت کند، اخبار و اطلاعات غلط دست‌به‌دست می‌چرخد و برخی اینفلوئنسرهای اقتصادی نیز به آن دامن می‌زنند. درست است که در مورد طلا به‌دلیل ارزشمندی آن و کارکرد سرمایه‌گذاری، حساسیت‌های ویژه‌ای وجود دارد، اما مقاومت در برابر نوآوری یک داستان قدیمی است. طبیعی است که در مواجهه با نوآوری بااحتیاط رفتار کنیم، ولی مخالفت تمام و کمال با آن چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.
شاید بزرگ‌ترین سؤال این باشد که چگونه می‌توان به سامانه‌های معامله آنلاین طلا اعتماد کرد؟ سازوکار همانی است که کاربران در گذشته در پیش گرفته‌اند؛ زمانی که برای اولین‌بار با خرید آنلاین یا فروشگاه‌های اینستاگرامی مواجه شدند. مقایسه، بررسی، مطالعه نظرات، اطمینان از داشتن مجوزهای لازم، شروع با خریدهای کوچک و صحت‌سنجی قول‌هایی که سامانه در ابتدا به کاربر می‌دهد و... ازجمله روش‌هایی هستند که می‌توانند به کاربران کمک کنند تا گرفتار کلاهبرداران و تبلیغات آنها نشوند.
مشابه چنین فرآیندی را به شیوه دیگر در خریدهای حضوری نیز شاهد هستیم. مثلاً در مورد خریدوفروش طلا، احتمالاً افراد به اولین طلافروشی که سر راه‌شان قرار دارد، برای این کار مراجعه نمی‌کنند، زیرا حتی در خرید حضوری طلای کارکرده هم ممکن است کم‌فروشی صورت گیرد یا طلایی با عیار پایین به خریدار فروخته شود. حتی برای خرید سکه، نکات مختلفی ذکر می‌شود تا با رعایت آنها، مردم در دام متقلبان و کلاهبرداران نیفتند.
ازجمله خطراتی که برای خریدوفروش آنلاین طلای کارکرده ذکر می‌شود، تقلبی بودن یا پایین بودن عیار طلایی است که به کاربران تحویل داده می‌شود که چنان‌که گفته شد، در خرید حضوری نیز این ریسک وجود دارد. همچنین خطر خالی‌فروشی کماکان مهم‌ترین خطری است که از آن یاد می‌شود. اما آیا این مخاطرات به‌گونه‌ای هستند که هیچ چاره‌ای نمی‌توان برای حل آنها در نظر گرفت؟
حساب و کتاب‌ها غلط است
ایران اولین جایی در جهان نیست که در آن خریدوفروش طلای آب‌شده به‌صورت آنلاین صورت می‌پذیرد. در کشورهایی چون آمریکا، کانادا، استرالیا، انگلستان، سوئیس، امارات‌متحده عربی و... نیز این امکان در اختیار شهروندان گذاشته شده و چندین کسب‌وکار حول آن شکل گرفته‌اند. کسب‌وکارهایی که الزاماً باید شفاف باشند و تحت نظارت دقیق رگولاتور قرار می‌گیرند. به‌علاوه آگاهی‌رسانی به کاربران و آموزش درباره اینکه چگونه پلتفرم معتبر را تشخیص دهند و از سرمایه خود مراقبت کنند، ازجمله اقداماتی است که در این کشورها صورت می‌پذیرد تا مردم بتوانند سرمایه‌گذاری‌ای امن و راحت را تجربه کنند.
اما در ایران، با وجود اینکه تعداد کاربران نشان از اشتیاق‌شان به این مدل از خرید و سرمایه‌گذاری دارد، به‌جای تقویت آگاهی و افزایش سواد افراد در مواجهه با این پلتفرم‌ها، با انکار این نیاز و مه‌آلود کردن فضا، شرایطی ایجاد شده که تشخیص سره از ناسره را بسیار دشوار کرده است.
گفته می‌شود پلتفرم‌های معامله آنلاین طلا در ایران بین 8 تا 10 میلیون نفر کاربر دارد. براساس خبری که ایرنا 15 بهمن‌ماه منتشر کرده، این را سردار حسین رحیمی، رئیس پلیس امنیت اقتصادی فراجا گفته و از فقدان نظارت کافی روی پلتفرم‌های معامله آنلاین طلا شکایت داشته و درباره خالی‌فروشی هشدار داده است. او همچنین افزوده که میزان طلای ذخیره‌شده این پلتفرم‌ها در بانک کارگشایی حدود 1/5 تُن است. برخی در فضای مجازی از رقم اعلام‌شده درباره تعداد کاربران و میزان طلای ذخیره‌شده نتیجه گرفته‌اند که اکثر پلتفرم‌ها در حال خالی‌فروشی هستند.
در حساب و کتاب آنها، هر کاربر به‌طور متوسط یک گرم طلا خریده است، این درحالی‌است که اولاً برخی سامانه‌ها مانند میلی، به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که حداقل میزان سرمایه‌گذاری معادل یک میلی‌گرم طلا باشد (این ازقضا یکی از مزیت‌های خرید آنلاین طلا به حساب می‌آید)؛ ثانیاً برخی کاربران ممکن است طلای خود را فروخته باشند یا معادل فیزیکی‌اش را تحویل گرفته باشند.
اساساً این سؤال وجود دارد که 8 تا 10 میلیون نفر کاربر این پلتفرم‌ها با چه ملاکی شمارش شده‌اند؟ آیا صرفاً نصب یک اپ می‌تواند فردی را در شمار کاربران قرار دهد؟ یا حداقل باید یک معامله در این پلتفرم‌ها به ثبت رسانده باشد؟ یا استانداردهای سختگیرانه‌تری مد نظر است و به کسانی عنوان کاربر اطلاق می‌شود که در هفته حداقل یک معامله را انجام دهند؟ نامعلوم بودن مفهوم «کاربر» در این اطلاع‌رسانی سبب می‌شود نتوان میزان طلای خریداری‌شده توسط این افراد را پیش‌بینی کرد.
با این‌همه خالی‌فروشی بسیار مسئله مهمی است که به‌نوعی اخلال در نظام اقتصادی را سبب می‌شود و حتماً باید از آن جلوگیری کرد؛ به‌دلیل اهمیت این موضوع، به دستور بانک مرکزی باید تمام پلتفرم‌های معامله آنلاین طلا، معادل فیزیکی طلای خریداری‌شده توسط کاربران را در بانک ذخیره کنند. سعید صادقی، معاون بازاریابی و عضو هیئت‌مدیره میلی درباره اهمیت عدم خالی‌فروشی در این کسب‌وکار و سازوکار رعایت کردن آن می‌گوید: «ما در میلی از ابتدا روی یک اصل پایبند بوده و هستیم و آن این است که طلایی را که نداشته باشیم، برای فروش نمی‌گذاریم.
تمام طلای کاربران قبل از عرضه، تأمین و ذخیره می‌شود. ما دو روش برای این کار داریم که به ما ثابت کند خالی‌فروشی اتفاق نمی‌افتد. روش اول یک سازوکار داخلی بوده که میلی از ابتدا آن را در پیش گرفته است. به این شکل که ما ابتدا طلا را تأمین می‌کنیم، فاکتور رسمی طلا را در سامانه جامع تجارت الکترونیک ثبت می‌کنیم و بعد از آن در وب‌سایت‌مان موجودی طلا را به اندازه طلایی که خریده بودیم، شارژ می‌کنیم.
هروقت هم که این موجودی رو به پایان باشد، با اخطاری مواجه می‌شویم که هم اجازه خرید را از کاربران می‌گیرد و هم به میلی اطلاع می‌دهد که وقت تأمین طلاست. البته تا امروز باتوجه به شبکه تأمین قدرتمندی که به‌واسطه بنکداری‌مان در این حوزه داریم، توانسته‌ایم طلا را در هر ثانیه تأمین کنیم و زمانی نباشد که میلی موجودی طلا برای فروش نداشته باشد.»
صادقی از سپرده‌گذاری رسمی طلا در بانک کارگشایی به‌عنوان سازوکار دوم و بیرونی یاد می‌کند و می‌گوید: «نهادهای نظارتی از آبان‌ماه امسال پلتفرم‌ها را ملزم کردند که کل موجودی پلتفرم‌های خود را باتوجه به فروش‌شان در بانک کارگشایی ذخیره کنند. در این میان البته بخشی از طلا در نمایندگی‌ها و شعب جهت تحویل به کاربران وجود دارد.»
آیا روی این مسئله نظارتی نیز صورت می‌گیرد؟ چنان‌که صادقی می‌گوید، از آنجا که نهاد متولی این حوزه، اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی بوده، اما در حال حاضر وضعیت مبهمی دارد، مرکز تتا یک کمیته اقدام مشترک ترتیب داده که در آن نمایندگانی از دادستانی، فتا، واجا، فراجا، بانک مرکزی، صمت، اتاق اصناف، اتحادیه طلا، اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی و... روی پلتفرم‌های معامله آنلاین طلا، خصوصاً آن دسته که تعداد کاربر بیشتری دارند، نظارت می‌کنند.
او توصیه می‌کند که کاربران هم برای آنکه در تله خالی‌فروشی گرفتار نشوند، اول از همه از پلتفرمی خرید خود را انجام دهند که امکان تحویل فیزیکی طلا را داشته باشد و به‌شکل واضح و مشخص سازوکار آن را تعیین کند. همچنین داشتن سپرده فیزیکی طلا در بانک، اطمینان خاطر دیگری است که به معنی تعهد کسب‌وکار به عدم خالی‌فروشی است.
صادقی در ادامه می‌افزاید: «چک کردن مجوزهای لازم نیز می‌تواند به کاربران کمک کند. شفافیت در تأمین و خرید طلا مثل ثبت فاکتورها در سامانه جامع تجارت الکترونیک بسیار می‌تواند به افزایش حس اعتماد کمک کند. میلی از ابتدا این سازوکار را داشته و به آن پایبند بوده است. مردم به‌طورکلی لازم است در مواجهه با بازار سرمایه هشیار عمل کنند. وقتی موضوع سرمایه‌گذاری مطرح است، طبیعتاً خطراتی نیز وجود دارد.
باید سعی کنند پلتفرم‌های قانونی و خوب این حوزه را شناسایی کنند و چک‌لیستی داشته باشند که براساس آن پلتفرم مورد اعتماد خود را انتخاب کنند. بررسی نظرها در پلتفرم‌هایی که اپ این کسب‌وکارها را برای دانلود قرار می‌دهند، امتیازشان، قوانین، مقررات و... همگی می‌توانند کاربران را به داشتن یک انتخاب درست هدایت کنند.»
تمام فاکتورها مشخص هستند
شاید یک توصیه کلیدی بتواند کاربران را از سردرگمی نجات دهد و آن «شفافیت» است. کسب‌وکاری که قواعد و قوانین را رعایت می‌کند و خدمات مناسبی را به کاربر ارائه می‌دهد، نگران شفافیت نخواهد بود. چنان‌که پیش‌تر نیز در گزارش‌هایی تأکید کرده‌ایم، قول‌وقرارهای مبهم، معلوم نبودن جای شعب، نحوه تحویل فیزیکی، کارمزدها و امثالهم همگی می‌توانند نشانه‌هایی مبنی بر رعایت نشدن قوانین باشند. صادقی می‌گوید با آگاهی از اهمیت این مسئله، از همان ابتدا در میلی، «شفافیت» را به‌عنوان یک اصل پذیرفته و به آن پایبند بوده‌اند.
او درباره اقداماتی که تا امروز در همین راستا داشته‌اند، می‌گوید: «ما یک نشست خبری برگزار کردیم که تمام جزئیات کسب‌وکار را به اطلاع خبرنگاران به‌عنوان نمایندگان مردم برسانیم. رسیدهای‌مان از سپرده‌گذاری طلا در بانک کارگشایی موجود است تا خیال کاربران‌مان از تحویل طلای فیزیکی راحت باشد. امکان تحویل فیزیکی طلا را در نمایندگی‌های خود ایجاد کرده‌ایم و دو شعبه در تهران و شعبی در ساری، کرج، قم، تبریز و مشهد داریم. معاملات‌مان در سامانه جامع تجارت الکترونیک ثبت می‌شود و همیشه و همه‌حال خود را پاسخگو می‌دانیم.»
او در زمینه نحوه تأمین طلا در میلی توضیح می‌دهد: «میلی همواره طلای کاربران را از مسیرهای شفاف و رسمی تأمین می‌کند. یعنی تمام فاکتورهای تأمین طلایش توسط افرادی که جواز کسب اتحادیه طلا و جواهر تهران را دارند و از بنکداران قدیمی بازار هستند، تأمین می‌شود. اکر بخواهم ساده بگویم، روند تأمین طلای میلی این‌گونه است که در ابتدا طلا ازطریق بازار رسمی تأمین می‌شود، بخشی از طلا به‌صورت سپرده در بانک کارگشایی گذاشته می‌شود که در حال حاضر 478 کیلوگرم است. بخشی از طلا نیز در نمایندگی‌ها، شعب و کارگاه‌های تحت نظارت ذخیره و آماده تحویل به کاربران است.»
اختلاف میان طلایی که میلی باید ذخیره‌سازی کند و مقداری که در حال حاضر در بانک کارگشایی وجود دارد، سوژه برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی شده و از این رفتار به‌عنوان یک رفتار بی‌ضابطه یاد می‌شود. صادقی در این باره توضیح می‌دهد: «طلایی که ما به کاربران خود تحویل می‌دهیم، شمش‌های پنج گرمی با پلمب و استاندارد است. طبیعی است که نتوانیم طلای آب‌شده را در بانک کارگشایی تبدیل به شمش کنیم. بنابراین بخشی از این طلا برای تبدیل شدن به شمش یا تحویل شدن به کاربران در کارگاه‌ها و شعب قرار دارد. بر این اساس، موجودی میلی در شعبه سون سنتر (تهران) 25 کیلو مصنوعات و 3500 گرم
شمش است. در شعبه 15 خرداد (تهران) 25 کیلو مصنوعات و 4400 گرم شمش وجود دارد و موجودی شمس‌العماره نیز 4400 گرم است. نمایندگی تبریز 240 گرم، اصفهان 760 گرم، قم 55 گرم، کرج 1330 گرم شمش در اختیار دارند. تمام نمایندگی‌ها مجوز رسمی از اتحادیه طلا و جواهر استان خود دارند و فعالیت آنها هم کاملاً قانونی و تحت نظارت است و به نهادهای نظارتی هم گزارش داده‌ایم که این میزان طلا در نمایندگی‌هایمان است.
تحویل طلای میلی در حال حاضر پنج گرم و مضارب آن است و تلاش می‌کنیم که تا اواخر امسال شمش یک گرمی را هم اضافه کنیم و مضارب یک گرم هم امکان تحویل فیزیکی داشته باشند. تا اواسط بهمن‌ماه 10 کیلوگرم طلای فیزیکی تحویل کاربران داده‌ایم و در دی‌ماه 10/1 کیلوگرم، آذرماه 9/1 کیلوگرم، آبان‌ماه 8/4 کیلوگرم و مهرماه 4/5 کیلوگرم به کاربران تحویل داده شده است.»
مراقب کارمزدها باشید
یکی از مواردی که کاربران هنگام انتخاب پلتفرم لازم است به آن توجه کنند، کارمزد تحویل فیزیکی طلاست. برخی پلتفرم‌ها، طلای در مقادیر کم را به‌صورت سکه پارسیان تحویل کاربران می‌دهند و برای مقادیر بالای آن اعلام کرده‌اند که طلای آب‌شده به کاربران تحویل می‌دهند. میلی برای آنکه هم بتواند عیار طلا را تضمین کند و هم کاربر متحمل پرداخت کارمزدهای بالا در زمان تحویل نشوند، شمش‌های استاندارد و پلمب‌شده را به کاربرانش تحویل می‌دهد.
صادقی با اشاره به اینکه یک‌سوم طلای موجود در بانک کارگشایی متعلق به میلی است، توضیح می‌دهد: «سکه‌های پارسیان کارمزد بالایی دارند، درحالی‌که طلایی که ما ارائه می‌دهیم، تنها 3 درصد کارمزد ضرب و بسته‌بندی استاندارد به آن تعلق می‌گیرد. به‌علاوه ما همواره طلای مورد نیاز خود را از بنکداران دارای مجوز تأمین کرده و تضمین می‌کنیم و در شمش‌های استاندارد تحویل می‌دهیم. خودمان برای ضرب شمش کارگاه داریم و همان‌طور که گفتم در تلاش هستیم شمش‌های یک گرمی را نیز ضرب کرده و در بازار عرضه کنیم و تمام این فرآیندها نیز تحت نظارت مراجع قانونی است.
کمیته اقدام مشترک بر روندها نظارت می‌کند و ما هم در راستای شفافیت، همه موارد را به کاربران اعلام می‌کنیم. کاربران هم می‌توانند طلای خود را در سامانه نگه دارند، هم می‌توانند به‌شکل فیزیکی آن را تحویل بگیرند. نمایندگی‌ها و شعب ما دارای مجوز هستند و باتوجه به جواز بنکداری‌مان به شبکه تأمین طلای قدرتمندی متصل هستیم.
ما در میلی طلای 18 عیار آب‌شده استاندارد ارائه می‌دهیم و بخش قابل‌توجهی از کارمزدی که از کاربر دریافت می‌کنیم، صرف هزینه زیرساخت شمش‌هایی می‌شود که افراد تحویل می‌گیرند. کاربران می‌توانند این شمش‌ها را به نمایندگی‌های خود میلی بفروشند. همچنین این شمش‌ها قابل فروش در تمام طلافروشی‌های سراسر کشور است که به‌شکل رسمی فعالیت می‌کنند، زیرا از طرف میلی تضمین عیار و اصالت دارند.»
لزوم آگاهی‌رسانی
نوآوری در هر زمینه‌ای معمولاً در ابتدا مخالفانی دارد. به‌خصوص تا زمانی که سازوکار تنظیم‌گری آن به‌درستی مشخص نشده باشد. مشابه این مورد را می‌توان به‌کرات در سال‌های اخیر مشاهده کرد. یکی از مواردی که اتفاقاً همچنان درگیر فرآیندهای تنظیم‌گری است، صرافی‌های تبادل رمزارز هستند که میلیون‌ها کاربر در کشور دارند. طبیعتاً هروقت که نوآوری‌ای اتفاق می‌افتد و روندهای آن برای عموم مردم ناآشناست، عده‌ای سعی در سوءاستفاده از ناآگاهی مردم را دارند.
اما این نمی‌تواند دلیل موجهی برای متوقف کردن نوآوری باشد. ساماندهی فضای کسب‌وکار نوآورانه، تمرکز بر شفافیت، آگاهی‌رسانی مرتب به جامعه -آن هم نه به شیوه ارعاب و تهدید- می‌تواند به روشن‌شدن فضا و بسته ماندن دستان کلاهبرداران کمک کند و از آسیب‌هایی که ممکن است همراه با یک نوآوری باشد، تا حد بسیار زیادی بکاهد.
23302
