تاثیر تحریم ها بر تجارت ایران و عراق

تحریم‌های تازه علیه ایران، عراق را برای خودکفاییِ تأمین انرژی خود مصمم‌تر کرده است، هرچند مسئولان وزارت نفت ایران، نگاه دیگری به مسئله دارند.

 

به گزارش خبرآنلاین، دولت ترامپ هفته گذشته اعلام کرد معافیت اعطاشده به عراق برای واردات برق و گاز از ایران را لغو کرده است. این اقدام بخشی از اعمال تحریم‌های تازه علیه جمهوری اسلامی و نشان از تشدید فشارهای واشینگتن علیه تهران است.

ایران در سال‌های 1392 و 1394 دو قرارداد تجارت گازی با عراق امضا کرده بود. قرارداد صادرات گاز ایران به این کشور با هدف ارسال حداکثر روزانه 35 میلیون مترمکعب گاز به این منطقه امضا شد. براساس این قرارداد ایران در فصل سرد سال روزانه 20 میلیون مترمکعب و در روزهای گرم نیز روزانه 35 میلیون مترمکعب گاز به این منطقه ارسال می‌شد. قرارداد نهایی صادرات گاز ایران به نیروگاه بغداد هم در سال 1392 امضا شده بود که هر دو قرارداد اجرایی شدند و این کشور از مشتریان گاز ایران شد.

 

با پایان مهلت قراردادها، مذاکرات تهران و بغداد برای تمدید این صادرات در حال انجام بود و سرانجام فروردین امسال به مدت پنج سال دیگر تمدید شد؛ اما پس از خروج آمریکا از برجام و مسدودشدن حساب‌های بانکی بین‌المللی، عراق نتوانست پول گاز دریافتی‌اش را پرداخت کند و اعلام شد بدهی بغداد به تهران به حدود 11 میلیارد یورو رسیده است. جدل‌های رسانه‌ای هم در این باره شکل گرفته بود و برخی منابع اعلام کردند ایران حجم گاز ارسالی به عراق را به حداقل رسانده است.

 

با این حالب اظهارات مسئولان ایرانی و عراقی در این باره ضد و نقیض بود اما سرانجام مسئولان شرکت ملی گاز ایران در سال 1403 اعلام کردند: «عراق یکی از مشتری‌های خوب ماست که پولش را به‌موقع ‌و نقد پرداخت می‌کند و اکنون هیچ بدهی وجود ندارد.» هرچند منابع آگاه از پرداخت بدهی به شیوه تهاتر کالا و تحویل نفت خام و نفت کوره خبر داده بودند که مسئولان وزارت نفت هم هیچ‌گاه این موضوع را در واکنش به پرسش خبرنگاران، رد نکردند.

 

اکنون و پس از اقدام آمریکا برای تحریم‌ها تازه مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران واکنش نشان داد و اعلام کرد: «خوشبختانه قرارداد ایران و عراق پا برجاست، اما حجم صادرات بنا به شرایط قراردادی کم و زیاد می‌شود.» با این حال مشخص نیست آمریکا چقدر می‌تواند در پاربرجا بودن این صادرات اعمال نفوذ کند. 

از سوی دیگر تحرکات و مذاکرات بین‌المللی عراق نشان می‌دهد به‌دنبال رفع نیاز از صادرات گاز ایران است و به همین منظور قرادادهایی تازه امضا کرده است. آنطور که نفت‌خبر گزارش داده، از مهم‌ترین گام‌های بغداد امضای قرارداد با شرکت بریتیش پترولیوم (BP) برای توسعه چهار میدان نفتی و گازی در کرکوک است. 

 

براساس این قرارداد که به ارزش 25 میلیارد دلار و به مدت 25 سال تنظیم شده ، تولید نفت این کشور از روزانه 300 هزار بشکه به 450 هزار بشکه در روز طی 2 تا 3 سال آینده می‌رساند. افزون بر این، توسعه گاز طبیعی در این پروژه نیز پیش‌بینی شده تا نیازهای داخلی انرژی عراق تأمین شود و وابستگی این کشور به واردات کاهش یابد.

 

این کشور همچنین در حال نهایی کردن توافقی با شرکت «هالیبرتون» برای توسعه میدان نفتی «نهر بن عمر» است. این پروژه قرار است تولید نفت را از روزانه 50 هزار بشکه به 300 هزار بشکه در روز برساند و تولید 300 میلیون فوت مکعب گاز را به همراه داشته باشد. 

مجموع این توافق‌ها نشان‌دهنده عزم جدی عراق برای استفاده حداکثری از ظرفیت‌های نفت و گاز خود است. از طرف دیگر، یکی از مهم‌ترین اولویت‌های بغداد، کاهش وابستگی شدید به واردات گاز از ایران است. 

 

هرچند اکنون روزانه حدود 28 میلیون متر مکعب گاز از ایران وارد می‌کند که معادل یک فاز پارس جنوبی است اما این کشور 10 بلوک اکتشافی گاز را به شرکت‌های آمریکایی پیشنهاد داده است تا تولید داخلی گاز افزایش یابد. 

 

همچنین، پروژه‌ای در میدان نفتی «الفیحاء» با ظرفیت 125 میلیون فوت مکعب گاز تا پایان سال در حال اجراست. پروژه‌هایی مانند توسعه میدان گازی «عکاز» و سرمایه‌گذاری در میدان‌های گازی منطقه کردستان عراق هم، از دیگر اقدام‌های عملی این کشور برای افزایش تولید گاز به شمار می‌رود.

 

با این تفاسیر، با توجه به تحریم‌های ایران و محدودیت‌های آن در صادرات انرژی، عراق این فرصت را دارد که به یکی از بازیگران کلیدی در حوزه گاز طبیعی در منطقه تبدیل شود. این کشور می‌تواند با سرمایه‌گذاری‌های هوشمندانه، نیازهای داخلی خود را تأمین و به‌عنوان یک صادرکننده گاز ایفای نقش کند.