به گزارش
خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی در سال 3 شهریور 1313 در شهر بهرمان در استان کرمان به دنیا آمد. تحصیلاتی حوزوی خود را در قم به مرحله عالی رسانید و یکی از شاگردان امام خمینی(ره) بود. وی از همان آغاز به جرگه هواداران سیاسی در نهضت خمینی پیوست و پس از انقلاب اسلامی بالاترین مقام‌های سیاسی نظام جمهوری اسلامی حضور داشته است. پیام امام خمینی(ره) پس از ترور نافرجام هاشمی‌رفسنجانی خبر از علاقه شدید بین استاد و شاگرد است. امام خمینی پس از شنیدن خبر ترور نافرجام وی نوشت: «جناب حجت الاسلام مجاهد متعهد، آقای هاشمی عزیز؛ مرحوم مدرس که به امر رضاخان ترور شد، از بیمارستان پیام داد: «به رضاخان بگویید من زنده هستم». مدرس حالا هم زنده است. مردان تاریخ تا آخر زنده هستند. بدخواهان باید بدانند هاشمی زنده است چون نهضت زنده است».
هاشمی‌رفسنجانی اما علاوه بر فعالیت‌های سیاسی در تفسیر قران نیز دستی داشت و تفسیر 21 جلدی راهنما که آن را تفسیر ترتیبی-موضوعی خوانده‌اند، میراث آیت‌الله در علوم قرآن است. هاشمی‌رفسنجانی عصرگاه دیروز، 19 دی، چشم از جهان فروبست.
میراث آیت‌الله در علوم قرآنی چگونه شکل گرفت نگارش متن اولیه میراث آیت‌الله هاشمی رفسنجانی که تفسیر راهنما نام گرفت، به دوران زندانی شدن ایشان در دوران پهلوی باز می‌گردد. زمانی که ایشان بر آن شد تا موضوعاتی را که پیرامون هر آیه به ذهنش می‌رسید یادداشت کند و چنین بود که در مجموع 22 دفتر اولیه پدید آمد.
در سال 1365 بود که برخی از عالمان فاضل حوزه کار تدوین تفسیرراهنمار بر اساس دفاتر دوران زندان را آغاز کردند. این گروه بر این اساس کار می‌کردند که با در نظر داشتن ده تفسیر المیزان، روح المعانی، فی ظلال القرآن، نور الثقلین، الدّرالمنثور، روح البیان، الکشّاف، مفاتیح الغیب، کشف الأسرار و البرهان و مطالعه دقیق آنها و پس از تفکر و تدبر پیرامون هر آیه و آنگاه مباحثه پیرامون برداشت‌های اولیه آیت‌الله هاشمی، رای‌گیری صورت گرفته و آنگاه نتیجه «در دفتری ثبت و سپس موضوعات مربوط به آن استخراج و در کنار صفحه یادداشت می‌شد». پس از تصویب آراء نگارنده اولیه نیز برداشت‌های دیگری که جمع فضلا داستند به صورت مجدد به رای گیری گذاشته شده و افزوده می‌شد و چنین بود که تفسیر راهنما در 21 جلد تالیف شد و به نشر رسید. این کتاب در سال 72 کتاب سال جمهوری اسلامی شد، همچنین هاشمی‌رفسنجانی نخستین جایزه علامه طباطبایی را در اخذ کرده بود.
روش کم‌نظیر تفسیر راهنماتفسیر راهنما خصوصیات برجسته‌ای دارد. این تفسیر می‌کوشد که در هر آیه برداشت‌های خاص ممکن را بیان کند و به صورت پیام‌های گویا در ذیل آیه آنها را مطرح نماید.
از سوئی دیگر از روایات به خوبی در تفسیر قرآن استفاده شده است، حجت‌الاسلام سیدرضا مودب در گفت‌وگویی با ایکنا در این خصوص خاطر نشان ساخته است که در تفسیر راهنما روایات از بندهای دیگر جدا نشده است و جالب است که متن اصلی روایت با ترجمه آمده و به محقق این امکان را می‌دهد که روایت هر آیه را در ذیل آیه استفاده کند.
مودب یکی دیگر از ویژگی‌های روشی تفسیر راهنما را چنین بیان کرده است که در پایان هر آیه‌ای فهرستی تنظیم شده و در پایان هر جلدی فهرستی موضوعی طراحی شده که اگر هر محققی بخواهد به صورت موضوعی و مفهومی آنها را به دست آورد به پایان هر آیه مراجعه کرده و کلید واژه‌هایی که آن آیه استفاده شده است را نشان می‌دهد که می‌توان در آیه شریفه مورد استفاده قرار گیرد.
احمد عابدینی در مقاله «تفسیر راهنما از نگاه نقد و معرفی، ابتکارات، نواقص و راهحلها» و در خصوص روش این تفسیر می‌نویسد: «هدف از نوشتن تفسیر راهنما، این است که تمامی موضوعات قرآنی ـ در حدّ‌توان ـ استخراج و به نظم خاصی در‌آید. سپس تمامی آنها نمایه‌گذاری، کدگذاری و فهرست‌بندی شود، تا معجمی موضوعی از مطالب قرآنی تهیه و در نتیجه کمبودها و نواقص معجم‌های لفظی جبران گردد، زیرا معجم لفظی نمی‌تواند الفاظی نظیر: انسان، بشر، ناس و بنی‌آدم را در یک جا جمع کند با این که این الفاظ اگر مترادف هم نباشند، دارای اشتراک‌های زیادی هستند». از این رو می‌توان تفسیر راهنما را معجم موضوعی قرآن دانست.