اخبار دانشگاه

کنفرانس علمی دکتر درخشان
در ادامه برگزاری کنفرانسهای علمی اساتید و صاحب نظران در دانشگاه مفید، جناب آقای دکتر مسعود درخشان استاد اقتصادسنجی، ضمن پاسخ به پرسشهای دانشجویان، مطالبی درباره اقتصاد جهانی انرژی و ابعاد سیاسی - اجتماعی آن در سالهای آتی، ارائه کردند. چکیده پرسشهای دانشجویان و پاسخهای استاد درخشان را ذیلا مطالعه می فرمایید.
با توجه به اینکه شما در اقتصاد اسلامی تاملاتی داشته اید برای پیشبرد تحقیقات در حوزه اقتصاد اسلامی چه توصیه هایی دارید؟
- دقت مجدد در استنباط احکام اقتصادی و پرداختن به این سؤال که آیا لازم است نوآوریهایی در مکانیسم استنباط انجام پذیرد یا خیر، می تواند در تکمیل مباحث فقهی اقتصاد مؤثرباشد و این کار از عهده یک اقتصاددان مسلمان که آشناییش با فقه واصول استنباط آن، محدوداست میسر نمی باشد. این در تخصص شما که دراین دانشگاه یا دانشگاههای مشابه فعالیت می کنید، می گنجد. توصیه دیگر این است که بجای پرداختن جدی به اقتصاد ریاضی واقتصاد خارجی، تمرکز بیشتری روی مفاهیم و مدلهای توسعه اقتصادی داشته باشید چون پتانسیل آن را دارید. من نمی توانم در این مسیر گام بردارم چون زمینه قبلی ندارم; شما باید به قله برسید من نمی دانم آن سوی این قله چیست اما می دانم اگر خود را به بالا برسانید چیزهای جالبی خواهیددید همانطور که اگر من در اقتصاد ریاضی کار کنم به متدهای جدیدی خواهم رسید چون زمینه آن را دارم.
واکیدا توصیه می کنم که از اسلامی کردن اقتصادهای جدید پرهیز کنید مثلا مدل تعادل والرانس را بخوانید وفکر کنید که چگونه می توان آن را اسلامی کرد. این عمل ذهن را کور و قدرت خلاقیت مغز را سلب می نماید.
نکته بعدی که تجربه خود من است، این است که اقتصاد اسلامی را باید از نظر اقتصاد انسانی نگریست. «انسان »، محور اسلام است; «عدالت »، محور رفتارها و معیار بهینگی آن است; عدالت به معنای توزیع عادلانه ثروت و تامین رفاه اجتماعی و اقتصادی انسانهایی که نمی توانند کار کنند; رفاه اقتصادی به معنای واقعی کلمه نه رفاه اقتصادی در جهت خواست سرمایه دارانی که پول بیشتری دارند.
من اطمینان دارم اگر از زاویه اقتصاد انسانی نگاه کنیم و انسان را محور آن قراردهیم، اقتصاد اسلامی خیلی وسیع می شود و خیلی از این بن بستها و محدودیتها کنار می رود و یک فضای جدید به وجود می آید. دراین زمینه یکسری عقاید زیبا را در کار متفکرین غیراسلامی می توان دید که از آن نیز باید بهره مند شد. همه را به صرف اینکه اینها مسلمان نیستند، نمی توانیم کنار بگذاریم. اقتصاددانان غیرمسلمان هم فکر کرده اند و حرفهایی را برای گفتن دارند.
مطمئنا دلایلی در کار بوده که بر ضرورت بازنگری و دقت مجدد در روش استنباط احکام اسلامی تاکید فرمودید. ممکن است که آن دلایل را مطرح نمایید؟
- ما اقتصاددانان غیر آشنا با فقه استدلالی وقتی می بینیم علوم فیزیک، شیمی، اقتصاد و غیره چنان رشد کرده اند که مباحث کاملا جدیدی مطرح شده، ولی علم اصول فقه کمابیش به همان سادگی اوایل قاجار یا اواسط آن است و حرکت بطیئی داشته، برایمان این سؤال پیش می آید که آیا کار فکری در این زمینه کم شده یا اینکه ضرورتی درکار نبوده و یا اینکه این علم به کمال خود رسیده است ودیگر نمی تواند رشد کند، که اگر این را بپذیریم فکر را پایین آورده ایم. چیزی به کمال نهایی نمی رسد بالاخص اگر ریشه آن عقلی باشد. گاهی گفته می شود که پیشرفتهای ظریفی کرده که شما نمی بینید. ممکن است همینطور باشد.
دلیل دیگر این است که وقتی توضیح المسایل را - که نتیجه بکارگیری این مکانیسم استنباط است - از اول تا آخر می خوانیم وآنچه را مربوط به اقتصاد است، جمع می کنیم، و چیزی از آن درنمی آید تا بتوان ادعا نمود نظام اقتصادی اسلام نظامی متفاوت از دیگر نظامها می باشد، وتنها تفاوت به حرمت ربا برگشت می نماید، به این نتیجه می رسیم که این روش استنباط یک روش کارآمد نیست. وقتی که سؤال هست اما جواب نیست معلوم می گردد گروهی که باید فکر کنند، فکر نمی کنند. جاهایی که باید کار شود، کار نمی شود ودر جاهایی گره وجوددارد.
آیا فکر نمی کنید که انتظار تعیین و ترسیم نظام اقتصادی اسلام از فقه، که موضوعش افعال عباد است، انتظار درستی نیست؟ باتوجه به اینکه فقه مجموعه محدودی از معارف اسلامی است و به نظر می رسد اجزای دیگر این مجموعه معارف اسلامی در تعیین نظامها مؤثرتر می باشد.
- این فرضیه ای است که باید تست شود وباید مطالعه شود که مکانیسم تست این فرضیه چگونه است پاسخ آن را من نمی دانم شاید همینطور باشد. ولی برای این که به جواب برسیم 6،7سال باید کار جدی گروهی انجام گیرد تا در یک فضای مناسب، فارغ از جنجالهای سیاسی دراثر تضارب افکار نتایج درخشانی حاصل شود.
نظر شما راجع به سیاستهای تعدیل و تثبیت اقتصادی چیست؟ آیا سیاست تعدیل اقتصادی را برای وضعیت اقتصادی سال 1368 ایران مناسب می دانید؟
- این سیاستها نسخه های بانک جهانی و صندوق بین المللی پول است. نسخه من و شما نیست. بعضی ها می گویند قبل از اینکه آنها بگویند به عقل ما هم رسیده بود. شاید اینطورباشد. اما در مجموع وقتی نگاه می کنیم می بینیم یک جریان است که از 15 سال پیش شروع شده، ولی چون در آن زمان ما در انقلاب بسر می بردیم چندان به این مسایل نمی پرداختیم. ولی بعدا که خواستیم با دنیا ارتباط برقرار کنیم آنها گفتند شما باید مثل کشورهای دیگر به توصیه های ما گوش کنید.
ریشه این مباحث به چند پروفسور که تعدادی از آنها به دانشگاههای اروپا تعلق دارند برمی گردد یکی از آنها کتابی نوشته به نام «آزادسازی » و پس از سه، چهار سال کتاب دیگری نوشت به نام «مراتب آزادسازی » که در آن نوشته:
اگر کشورهایی که توصیه ما را پذیرفته اند و موفق نشده اند، به این علت است که توجه نکرده اند از کجا باید آغاز کرد؟ درآن زمان ما می گفتیم باید از نرخ ارز شروع کنید یک عده که از نرخ ارز شروع کردند شکست خوردند این شروع اشتباه بوده خوش بحال کشورهایی که به توصیه ما توجهی نکردند حال ما از شکست بسیاری از کشورها درس گرفته ایم وبه شما می گوییم احتیاط کنید.
ما بعد از جنگ، آزادسازی را از ارز شروع کردیم واین بسیار اشتباه بود در همان زمان ما از بعد نظری با این شروع مخالف بودیم و آقای مهندس میرحسین موسوی نیز از بعد اجرایی با آن مخالفت جدی داشت ولی متاسفانه این حرکت اشتباه انجام شد و تلفاتی هم داد و هزینه سنگینی را نیز بر دوش مملکت گذاشت، ولی خوشبختانه ما آرام آرام پیش رفتیم اول چندنرخی کردیم و بعد که تک نرخی شد. تا دیدند شلوغ شد، جلویش را گرفتند.
به نظر من بهترین نقطه شروع این است که یک سیستم تامین اجتماعی قوی ایجاد گردد و برای تغذیه این سیستم باید نظام مالیاتها را تقویت نماییم. بعد از آن اجازه دهیم بازار به طور آزاد عمل کند چون در جامعه یک قشر که شرایط برایشان مهیا نبوده است فلج شده اند و از گردونه تولید خارج شده اند و بعضیها هم هستند که خوب تولید می کنند و درآمد خوبی هم دارند باید از اینها به گونه ای گرفت که انگیزه تولید صدمه نخورد وبه آنها به گونه ای داد که نه تنها انگیزه کار وتولید از آنها سلب نشود بلکه این روحیه در آنها تقویت گردد. این فلسفه تمام حرکتهای اقتصادی است. متاسفانه سیستم تامین اجتماعی در ایران (وزارتخانه) ضعیف ترین سیستم و معاونت مالیاتی، قبل و بعد انقلاب ضعیف ترین معاونت بوده است.
برای ایجاد یک نظام مالیاتی قوی باید نهاد سنتی بازار، بنیادها، تعاونیها، شبکه توزیع، جریان وجوه و مکانیزم بازار را شناخت. به عنوان مثال هیچ کس نمی داند جریان وجوه در ایران چگونه است کافی است شما پشت یک چک را امضاء کنید و دست کسی بدهید این همینطور می چرخد بدون آن که در جایی ثبت شود میلیاردها تومان پول حرکت می کند. شما نمی دانید که این وجوه از کجا به کجا رفت و چون جایی ثبت نشده، نمی توان به موقع از او مالیات دریافت نمود. این چیزی جز فساد در نظام پولی نیست و همینطور برای برقراری سیستم تامین اجتماعی باید مکانیزم تعیین مستحق و نحوه حمایت از آن تبیین گردد.
پس از اردیبهشت 74 سیاست تعدیل به قول معروف تعدیل شد میزان موفقیت یا عدم موفقیت این سیاست را چگونه ارزیابی می کنید؟
- سیاست کنترل نرخ ارز، یک سیاست اقتصادی نیست یک سیاست بازدارنده و تثبیت کننده است. سیاست اقتصادی یعنی حرکت و هدایت اقتصاد. ما در حال حاضر سیاست اقتصادی نداریم حداقل من بی اطلاع هستم. اینکه ما می خواهیم تولید ناخالصی را 5/2% بالا ببریم و حالا ان شاءالله 3% هم می شود! که سیاست اقتصادی نیست، این یک نوع هدف است که شما می خواهید به آن برسید. چگونگی رسیدن به آن را سیاست می گویند کنترل نرخ ارز یک ابزار کنترل کننده است، موتوری نیست که حرکت ایجاد کند. وضعیت ما در آینده تابع سیاستهای ماست و من متاسفانه سیاست روشنی را نمی بینم.
دراین وضعیتی که دنیا برای ما نقشه کشیده اگر برنامه نداشته باشیم در برنامه شامل حل خواهیم شد و ابتکارعمل نخواهیم داشت چون بهرحال ما داخل یک برنامه وسیع به نام «برنامه وسیاست اقتصاد جهانی » هستیم. به نظر من بدون شناخت اقتصاد جهانی اصلا نمی توانیم حرکت کنیم. توجه دوستان را به مطالعه اقتصاد جهانی جلب می کنم و در اقتصاد جهانی من مساله نفت و انرژی را حائز اهمیت می دانم. کلید اصلی مشکلات اقتصادی مملکت ما این است که بدانیم دنیا برای منابع انرژی ما چه نقشه ای کشیده است.
آنها می گویند: صنعت و تکنولوژی در دست ماست و اگر ما تولید نکنیم کشورهای جهان سوم می میرند. صنایع نیز نیاز به انرژی دارد از قضای روزگار این منابع انرژی زیر زمین یک عده ای قرار دارد که غیر عقلایی عمل می کنند; با همه دنیا دعوا دارند; همه را تهدید می کنند، اینها بسیار خطرناکند اگر ادبشان نکنیم تکلیف جهان صنعت چه می شود؟! به این می گویند «امنیت عرضه انرژی در دنیا».
سپس ایشان با ارائه جدول ذخایر نفتی دنیا اعلام کردند که:
تولید دنیا در حال حاضر70 میلیون بشکه نفت در روز است آمریکا با دارا بودن 3% ذخایر نفتی دنیا 26% نفت دنیا را مصرف می کند و 12% نفت را استخراج می کند اگر روند استخراج نفت در امریکا ثابت باشد فقط 10 سال دیگر نفت دارد.
کل کشورهای صنعتی، (OECD) که ادعا دارند صنعت و تکنولوژی در دست آنهاست، دارای 11% ذخایر نفت هستند، درحالی که 60% نفت را مصرف می کنند.
در مقابل اوپک 76% ذخایر دنیا را دارد و فقط 5/6% آن را مصرف می کند و با همین روال استخراج، 75 سال دیگر نفت دارد.
در بین کشورهای عضو پیمان اوپک ایران 8/8% ذخایر نفتی را داراست و 5/5% در تولید سهیم است و 4/1% از کل میزان استخراج را مصرف می کند بنابراین در قرن 21 هیچ کدام از کشورهای صنعتی نفت ندارند; علاوه بر اینکه قرن آینده، قرن استفاده از گاز می باشد، آمریکا واسرائیل تا 20 سال آینده تمام نیروگاههای خود را گازی خواهندکرد و ایران 8/14% گاز دنیا را داراست، درحالی که عربستان 2%، عراق 5/2% و کویت 4/1% از ذخایر گازی را دارا می باشند. نتیجه اینکه حیات اقتصادی غرب تابع حاکمیت بر منابع اوپک و خلیج فارس می باشد.
کشورهای صنعتی، (OECD) با اینکه فاقد نفت می باشند، تکنولوژی پیشرفته ای در این خصوص دارند وآنان تکنولوژی تولید را به کشورهای دارای منابع انرژی ارائه نمی دهند - در صنعت نفت تکنولوژی و سرمایه بهم گره خورده است - بنابراین برای از بین بردن رقابت در اوپک، با ارتقاء تکنولوژی هزینه تولید خود را پایین آورده اند.
ایشان به عنوان نتیجه این بحث دو نکته را تذکر دادند;
1. بدون تکنولوژی، کنترل بر بازار جهانی امکان ندارد; بنابراین ایران که بزرگترین کشور از لحاظ ذخایر گاز است باید در زمینه مطالعات، آموزش، متخصصین و مسایل مربوط صنعت گاز سرمایه گذاری کلان نماید.
2. باید سیاستهای داخلی در قبال سیاستهای خارجی و فشارهای بین المللی ارزیابی شود. برای غرب تمامیت ارضی ایران مطرح نیست و فقط انرژی آن مطرح است. ماباید در سطح جهان سیاست سنجیده ای اعمال نماییم. مراسم جشن عید غدیر
به منظور گرامیداشت جشن اکمال دین و اتمام نعمت، عید سعید غدیر، روز دوشنبه 17اردیبهشت 1375 مراسمی در نمازخانه دانشگاه برگزار شد. در این برنامه حضرت آیت الله موسوی اردبیلی بخشهایی از خطبه حضرت امیر علیه السلام در عید سعید غدیر را تشریح کردند و آنگاه با یادآوری نقش تقوا در زندگی انسانها، حاضران را به پرهیزکاری فراخواندند، و از تقوا و دانش به عنوان دو عنصر اصلی سعادت بشری یاد کردند.
در ادامه این مراسم دانشجویان ممتاز فارغ التحصیل مقطع کارشناسی رشته حقوق دانشگاه مفید - به شرح ذیل - جوایز خود را از ریاست دانشگاه دریافت کردند:
1. آقای سعید رهایی با معدل 76/18.
2. آقای ناصر قربان نیا با معدل 75/18.
3. آقای نعمت الله الفت با معدل 91/17. انتصابات در دانشگاه
در راستای گسترش فعالیتهای آموزشی - پژوهشی دانشگاه مفید، از سوی حضرت آیت الله موسوی اردبیلی، ریاست محترم دانشگاه، در اردیبهشت و خردادماه 1375 انتصابات ذیل صورت گرفت:
1. آقای دکتر ابراهیم دینانی - مدیر گروه فلسفه.
2. حجة الاسلام والمسلمین دکتر سیدمصطفی محقق داماد - مدیر گروه حقوق در مقطع کارشناسی ارشد و عضو کمیته تحصیلات تکمیلی رشته حقوق.
3. آقای سعید رهایی - سرپرست معاونت آموزشی.
4. آقای ناصر الهی - مدیر دفتر برنامه ریزی و خدمات پژوهشی.
5. آقای ناصر قربان نیا - سرپرست گروه حقوق در مقطع کارشناسی.
6. آقای سیدمسعود نوری - مسؤول روابط عمومی و امور بین الملل.
در جلسه معارفه آقایان دینانی و محقق که در دفتر حضرت آیت الله موسوی اردبیلی تشکیل شد، مسؤولین دانشگاه مفید، همچنین آقای دکتراصغر دادبه مدیر گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی حضور داشتند. در این جلسه درباره دایرکردن رشته های جدید در دانشگاه مفید بحث و تبادل نظر شد. نمایشگاه یاد یاران
در هفتمین سالگرد عروج ملکوتی حضرت امام خمینی(ره) از سوی روابط عمومی دانشگاه مفید نمایشگاه عکسی با عنوان یاد یاران در نمازخانه دانشگاه برگزار گردید.
در این نمایشگاه که از روز 13/3/75 به مدت یک هفته برقرار بود، 23تابلو عکس و 5تابلو قطعه شعر در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفت. بازدید از نمایشگاه کتاب
به منظور بازدید دانشجویان از نهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، از سوی دانشگاه، حدود هفتاد نفر از دانشجویان در قالب دو گروه به نمایشگاه اعزام شدند. این برنامه در روزهای شنبه 22 و یکشنبه 23 اردیبهشت ماه 1375 انجام شد.
یادآوری می شود کتابخانه دانشگاه نیز عناوین متعددی کتاب قریب یکهزار عنوان از این نمایشگاه خریداری کرده است. این کتابها در یکی از سالنهای کتابخانه در معرض دید دانشجویان و همکاران دانشگاهی قرار گرفت. برگزاری اردوی دانشجویی در شمال کشور
اردوی دانشجویی دانشگاه مفید، پس از امتحانات پایان ترم، در روزهای 13 لغایت 16 تیرماه 1375 برگزار گردید. در این مسافرت طبق برنامه پیش بینی شده، توقف و بازدید از شهرهای منجیل، لاهیجان، لنگرود، ماسوله، رامسر و رشت انجام شد. و در فضایی آکنده از معنویت برنامه نماز جماعت، زیارت امامزاده هاشم و مزار میرزا کوچک خان و مرقد مطهر امام خمینی قدس سره اجرا گردید. برگزاری دعای کمیل، زیارت عاشورا و دعای ندبه هرچه بیشتر به بعد روحانی این اردو شکوه می داد. دو برنامه شنا، دیدار از پارک طبیعی لاهیجان، و روستای تاریخی ماسوله بخشی از برنامه های تفریحی این مسافرت بود. همچنین یک مسابقه فرهنگی اجرا شد و دانشجوی نمونه از جمع دانشجویان شرکت کننده در اردو گزینش شده، جوائزی به آنان اهدا گردید و در پایان سفر به همه شرکت کنندگان در اردو هدیه ای داده شد.
در این اردو جمعا 70 نفر از دانشجویان رشته های مختلف دانشگاه مفید در دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد حضور داشتند.