با کابوس های کودکانه چه باید کرد؟

کابوس های کودکان رویاهای ترسناکی هستند که بین کودکان در تمام سنین متداول است. دست کم 25 درصد کودکان در هفته یک بار کابوس می بینند. بنابراین در صورتی که فرزند شما گاهی خواب های ترسناک می بیند، نگران نشوید. کابوس ها یا بختک ها می توانند بازتابی از ترس ها، اضطراب ها و موضوعات دردسر ساز باشند.
عوامل بروز کابوس
1- ترس کودک به ویژه ترس از تاریکی
2- فشارهای روانی (استرس ها) به ویژه مشاجره های والدین
3- برنامه های هراس انگیز تلویزیونی یا فیلم های ترسناک
4- خیال پردازی های کودکانه به ویژه در کودکان با توان تخیل بالا
5-بیماری به ویژه با تب بالا که فعالیت مغز را آشفته می کند.
یادآوری دو نکته درباره خواب دیده ها مهم است:
-کابوس ها به خودی خود ما را عصبی و نگران می سازند.
- شاید خواب دیده ها به مسایل زندگی واقعی ما دلالت داشته باشند و به عنوان یک نشانه عمل کنند. بنابراین باید محتوای خواب دیده ها مورد بررسی قرار گیرند.
تفاوت کابوس و خواب هراسی
یکی ازاختلالات مهم خواب، وحشت زدگی در خواب یا خواب هراسی است. کودک ناگهان راست می نشیند و فریاد می زند. تنفس شدید و سریع دارد. کودکان در خواب هراسی کاملاً بیدار نمی شوند. ممکن است چشمان کودک خیره و کاملاً باز باشد، اما شما نمی توانید با وی صحبت کنید و ارتباط برقرارکنید. خواب گردی، تقلا در خواب، فریاد کشیدن و دست و پا زدن نیزگاهی در خواب هراسی دیده می شود. معمولاً صبح کودک از آنچه شب بر وی گذشته، چیزی را به خاطر نمی آورد. خواب هراسی ها هر چند به چشم می آیند، اما به نظر می رسد اثر نامطلوب بعدی ندارند و بیشتروالدین را نگران می سازند تا بچه ها.
کابوس های تکرار شونده
هرکسی که بتواند قطعه هایی از خواب هایش را درخاطرنگه دارد، متوجه برخی الگوهای تکرار شونده می شود. بررسی تحقیقات نشان داده که تصاویر خانه ها، حیوانات یا اشخاصی که فرد در کودکی یا نوجوانی درخواب دیده، ممکن است تا زمان پیری وی نیزدرخواب هایش تکرار شود. این کابوس ها یا رویاهای تکراری اغلب نشانه ای از تعارض های روان شناختی هستند.
چگونگی غلبه برکابوس های تکرار شونده
سه مرحله در درمان کابوس های تکرار شونده کودکان تشخیص داده می شود:
1- تهدید (خطر): در یک کابوس، عنصر اصلی خطری است که هرگونه دفاعی در برابر آن دشوار و غیر ممکن است، مثلاً کودک هنگامی که می خواهد دست یک جن که موهایش را لمس می کند، از روی سرش بردارد، دچار فلج حرکتی می شود.
2-مبارزه: تلاش برای مواجهه با دشمن تا اندازه ای در کاهش خطر کابوس مؤثر است.
درمورد مثال قبلی، گفتن «بسم ا...» می تواند در فراری دادن جن مؤثر باشد.
3- رفع کابوس: دشمن خیالی شکست داده می شود و باقیمانده یا نماد آن در یک قفس یا محفظه جادویی نگه داشته می شود.
یک عامل اساسی درکابوس های تکرار شونده، میزان رفع شدن یا چیرگی برآن است. با رشد شناختی و عاطفی کودک، وی بر بسیاری از ترس های خود مسلط می شود.
درمان کابوس های کودکان
اقدام های درمانی زیادی هستند که والدین و اعضای خانواده کودک مبتلا به کابوس های شبانه می توانند برای تسکین ناراحتی های وی انجام دهند. این اقدامات را می توان در چهار گروه کلی طبقه بندی کرد:
1- اطمینان بخشی دوباره: باز اطمینان بخشی مهمترین بعد درمانی کابوس ها است. این بعد شامل «خوشامدگویی به رؤیا» می شود.
2- بازنویسی داستان: از کودک بخواهید نتایج رویاهایش را همانند یک سناریو بازنویسی کند. حتی در مورد کودکان با روش بارش فکری اجرا می شود، بسیار مؤثر خواهد بود. بکی از جذاب ترین جنبه های رفع کابوس ها این است که به فرزندتان کمک کنید ابزارجادویی برای مقابله با کابوس ها تهیه کند. این ابزار را تنها قدرت تصور و علایق محدود می کنند. همانند یک صلیب که در فیلم های سینمایی برای متوقف ساختن خون آشام استفاده می شود، می توان یک ابزارجادویی مانند اسپری خاصی را برای اشباح در نظر گرفت.
3- مرور: مرورمستلزم تکرار یک کابوس و راه های رفع آن است. این کار را باید به صورت های مختلف اجرا کرد تا به یک حالت چیرگی و مهارت در آن رسید.
4- برطرف کردن: آخرین مرحله با کشف منشأ کابوس درکودک و اصلاح مسأله ای که موجب کابوس شده است و تشویق کودک صورت می گیرد.
چه زمانی درجستجوی کمک برای کابوس ها باشیم؟
درحالی که کابوس ملایم می تواند به عنوان یک نشانه از سلامتی ذهن نا هوشیار در برابر فشارهای روانی و تغییرات در نظر گرفته شود، کابوس های تکراری نشانه ای از تعارض های حل نشده هستند که کودک را آزار می دهند. چنانچه کابوس های کودک مقاومند، محتوای ثابت آزار دهنده دارند و بهبودی نسبی مشاهده نمی شود. زمان یاری گرفتن ازیک متخصص فرا رسیده است.
مروری بر راه حل ها
1-یک لامپ خواب در اتاق کودک روشن کنید.
2- فیلم های تلویزیونی و بازی ها را کنترل کنید.
3- اطمینان دادن به کودک مبنی بر این که همه چیزخوب و اوضاع رو به راه است.
4- مستقیم به طرف فرزندتان بروید. منتظر نشوید که فرزندتان گریه کند. قبل ازحالت گریه و ناراحتی او را در آغوش بگیرید.
5- مدتی را در کنار فرزندتان برای آرامش دادن به او بمانید.
6- برایش داستان بخوانید.
7- از کودک بخواهید کابوس را در قالب یک داستان، نقاشی یا نمایش تجسم ببخشد. اما شخصیت ها، رویدادها و سرانجام آن را به صورت خوشایند و حتی کمدی عوض کند.
منبع:نشریه کوچه ما، شماره12.
/ج