در این شماره با بیان نکته دیگری در مورد موضوع حفظ قرآن، این بحث مقدماتی را که از چند شماره قبل در مجله شروع شده بود را به پایان می بریم و درشماره های بعدی ـ إن شاء اللّه ـ به بیان اصل موضوع «حفظ قرآن» و روش ها و فنون آن خواهیم پرداخت.
سؤال: عده ای به حفظ قرآن روی می آورند و قصدشان صرف حفظ است و در روش کار آنها اصل حفظ قرآن به عنوان هدف اصلی تلقی می شود! آیا این کار درست است؟
در جواب این سؤال عرض می کنیم:
تعدادی از کسانی که الآن ـ در جامعه ما ـ به حفظ قرآن روی می آورند، کشش و اشتیاق آنان از ناحیه تشویق دیگران و برگزاری مسابقات به وجود می آید. یا این که عظمت و قداست قرآن که در ذهن آنان جای گرفته، با این کشش توأم شده است و قدرت روحی زیادی را در آنان ایجاد کرده است. در روش کار این عده، اهداف آگاهانه و جهات عالمانه و کارشناسانه برنامه حفظ قرآن چندان دخالتی ندارد.
یعنی صرف شرکت در مسابقه و لذات ناشی از مورد توجه قرار گرفتن و دریافت جوایز، محرک اصلی یا یکی از محرک های آنها در این جهت می باشد. اگر چه جوایز تعیین شده برای مسابقات ارزش مادی چندانی نداشته باشد و جوایز بُعد معنوی داشته باشد؛ مثل سفرهای زیارتی! و حتی خود مطرح شدن و مورد تشویق قرار گرفتن، خود یک نوع لذت معنوی دارد و موجب جذب و کشش جوانان به حفظ می شود.
بر طرف کردن این مشکل هم به عهده مربیان و معلمان و برگزار کنندگان مسابقات قرار دارد و آنان باید ارزش های حقیقی این کار عظیم؛ یعنی حفظ قرآن را به علاقه مندان متذکر شوند و آنان را در این مسیر متعالی به طور مستمر تحت آموزش های لازم قرار دهند. تا اینکه حفظ قرآن به تنهایی و هدف نهائی تلقی نشود؛ بلکه وسیله ای برای ورود در فضای وسیع و نورانی علوم قرار گیرد و امکان کشف معانی دقیق ملحوظ در آیات از این طریق فراهم شود و همچنین امکان راهیابی به منافع و فواید عظیم و استفاده کاربردی از آیات حفظ شده در تعالی روحی و پیدا کردن حالات ارزشمند باطنی و کشف دقایقی در علوم مختلف؛ مثل تعلیم و تربیت در معنای گسترده آن فراهم شود.
موضوع تعلیم اهداف متعالی حفظ قرآن مورد توجه خود من در نوشتن کتاب «اهمیت و روش حفظ قرآن» قرار داشت و در کتاب مذکور ـ که ظاهراً اولین کتاب منتشر شده در روش حفظ قرآن در کشور ما بود ـ درباره آثار و فواید و نتایج این کار توضیح داده شده است و بخش اول کتاب به این موضوع اختصاص یافته است و در بخش دوم چگونگی شروع کار مطرح شده است.
این مشکل در قرائت قرآن مجید هم وجود دارد و آن این که عده ای علاقه مند به قرآن، علاقه و اشتیاق خود را صرفاً در یادگیری فنون قرائت و قواعد علم تجوید و تقویت و تصحیح صوت و لحن، در خواندن قرآن به کار می برند و خود قرائت صرفاً به صورت یک هدف اصلی در زندگی آنها قرار می گیرد و گاهی توجهی به معانی قرآن ندارند.
طبعاً این مشکل را معلمان قرآن و دانشمندان علوم قرآنی باید برطرف کنند. در نسل جوان علاقه و اشتیاق به فراگیری قرآن وجود دارد و تلاش زیادی هم در این مسیر به کار می برند، اما رهبری آنها در این مسیر وظیفه معلمان و مربیان و دانشمندان علوم قرآنی است.
من همیشه در کلاسهای حفظ قرآن به عنوان یکی از نکات روش کار به متعلمین گوشزد می کنم که در ابتدا هدف اصلی آنان نباید حفظ تمام قرآن باشد؛ چون در این صورت، هم در ابتدای راه مشکلات عظیمی در ذهن پدید می آورد و انسان از قدم گذاشتن در این راه نگران می شود و به معانی نیز کمتر توجه می شود.
در این زمینه در کلاسهای حفظ قرآن مثالی جهت تجسم این نکته می آورم به این صورت:
فرض می کنیم به عده ای انسان بگویند اگر شما از محل سکونت خود حرکت کنید و اگر تا فلان ساعت به فلان شهر برسید؛ مثلاً پنجاه سکه طلا جایزه به شما داده خواهد شد. در این صورت عده ای از رفتن در این مسیر نگران خواهند شد. چون احتمال دارد در ساعت معین به مقصد نرسند و هیچ جایزه ای هم دریافت نکنند؛ اما اگر به آنها گفته شود که اگر از منطقه سکونت خود به طرف شهر مورد نظر حرکت کنند و هر پنج کیلومتر که پیش بروند یک سکه طلا دریافت خواهند کرد و اگر به شهر مورد نظر رسیدند، آنجا هم تعدادی سکه طلا به عنوان جایزه دریافت خواهند کرد. در این صورت انسانها بدون هیچ نگرانی و با اشتیاق و قدرت قلبی این سفر را شروع می کنند و هر مقدار که پیش رفتند، یک سکه طلا دریافت می کنند، بر فرض هم به شهر مورد نظر نرسند، ناراحت نیستند؛ چون هر یک از نقاط تعیین شده در جاده یک مقصد است.
کسی که حفظ قرآن را شروع می کند در این دیدگاه هر روز در مقصدی قرار دارد و با حفظ یک یا دو یا چند آیه، تعدادی از جواهرات بهشتی را دریافت می کند و از آنها بهره مند می شود و اگر هم به آن مقصد بسیار متعالی رسید، بهره مندی او بیشتر خواهد شد.
