امروزه محققان و پژوهشگرانِ سراسر دنیا، در حوزه های گوناگون علوم طبیعی و انسانی، جهت تسهیل در دستیابی به منابع و اطلاعات گوناگون و نتایج تحقیقات دیگر محققان و بالعکس، انعکاس نتایج و پیامدهای تحقیقات شخصی خود و نحوه ی فراگیری آن به استفاده هرچه بیشتر از وسایل ارتباط جمعی، خصوصا شبکه های رایانه ای و نرم افزارهای مختلف روی آورده اند.
حوزه ی علوم اسلامی و خصوصا فقه شیعه، از این قاعده مستثنا نبوده و فعالیت های ارزشمند فراوانی، در این حوزه صورت پذیرفته است.
در همین راستا مصاحبه ای با محقق و دانشمند ارزشمند شیعه، حجت الاسلام والمسلمین علی کورانی العالمی، به بهانه ی تدوین و تهیه ی نرم افزار معجم فقهی، صورت پذیرفته است. آنچه در پیش رو دارید متن کامل این مصاحبه است که تقدیم شما خواننده ی گرامی می گردد، امید است با معرفی این گونه آثار ارزشمند، ما نیز گام هرچند کوچکی در اشاعه ی فرهنگ ناب اسلامی و تشیع برداشته و مورد توجه علاقه مندان واقع گردد.
وی در سال 1364 ه.ق، در شهر «یاطر جبل عامل» در جنوب لبنان، در خانواده ای مذهبی، دیده به جهان گشود. دروس حوزوی را به تشویق آیة اللّه سید عبدالحسین شرف الدین قدس سره ، از علمای شیعه لبنان، شروع کرد. سپس در سال 1958 میلادی جهت تکمیل دروس و کسب علم، به نجف اشرف هجرت نمود و بقیه ی مقدمات را در محضر مراجع بزرگی همچون آیات عظام، سید علاء بحرالعلوم، سید محمدباقر حکیم و آیة اللّه العظمی خویی قدس سره به اتمام رساند؛ و بعد از انقلاب اسلامی، تحصیلات خود را در ایران و حوزه ی علمیه قم ادامه داد؛ ایشان علاوه بر تدریس، تألیفات فراوانی دارند که از آن جمله می توان به «نرم افزار معجم فقهی» اشاره نمود. ایشان نرم افزار معجم فقهی را که اولین برنامه نرم افزاری در عالم اسلام است، تحت نظر آیة اللّه العظمی گلپایگانی رحمه الله تهیه و تدوین نمود.
به عنوان اولین سؤال از محضر حضرتعالی خواهشمند است خلاصه ای از فعالیت های علمی و فرهنگی خود را در زمینه ی علوم اسلامی بیان فرمایید؟
در عصر ما بعد از انقلاب اسلامی زمینه های مناسبی در داخل ایران و جهان جهت آشنایی و شناخت تشیع و اهل بیت علیه السلام ، خصوصا در شهر مقدس قم به وجود آمد و فعالیت های مختلفی صورت گرفت که بحمداللّه در حال حاضر وضعیت رسانه های گروهی و اینترنت پیشرفت زیادی داشته است و سایتهای تشیع در شبکه ی اینترنت به بیش از 3000 تا 5000 رسیده، و تحقیقات مختلف دیگری نیز صورت گرفته است. بنده در زمینه ی قرآن و عقاید و موضوعات اجتماعی مختلف، فعالیت های گوناگونی داشته ام و بحمداللّه در قم اولین کار من «معجم احادیث امام مهدی(عج)» و کار دوم من نرم افزار «معجم فقهی» و «تأسیس مرکز المصطفی» می باشد.
نوع دیگر فعالیت هایم، مناظرات اینترنتی با علمای اهل تسنن و وهابیت و دیگر فِرَق، بوده که از ابتدای شکل گیری اینترنت انجام داده ام و خلاصه ی این مناظرات، در 9 جلد کتاب به نام «الانتصار» به زیور طبع آراسته گردیده است.
یکی دیگر از تألیفات ام به بهانه ی سخنرانی خطیب نماز جمعه ی مسجد النبوی بوده است، که در آن مسایل مهمی را بر علیه شیعه مطرح نموده اند، جوابیه ای به نام «الفتاء و المراد» مربوط به احکام مدینه منوره به طبع رسید. و در حال حاضر مشغول چاپ کتاب دوره ای عقاید مقایسه العقاید الاسلامیه که چهار جلد آن به چاپ رسیده و جلد پنجم آن در حال طبع است، می باشم.
چه اندیشه هایی شما را به سمت نرم افزار معجم فقهی کشانید و در این زمینه چه خلاءهایی را احساس نمودید؟
زمانی که مؤسسات مذهبی در قم شروع به کار کردند، ملاحظه کردم روش آنها متمایل به برداشت از منابع شیعه بوده و بیشتر تألیفات شخصی می باشد. در این خصوص مدتها با آقای سید محمود هاشمی بحث نمودم که به اعتقاد من روش صحیح تر این است که، اصل و عین متون را در نرم افزاری جمع آوری نموده، که تفاوت زیادی با برداشت از متون دارد؛ برای مثال: اگر ما بخواهیم یک دوره ی فقهی را بنویسیم به روش متداول، فقه شیعه را بر حسب برداشت شخصی نگاشته ایم؛ ولی اگر اصل متن فقه شیعه را ارایه کنیم و به طور مثال عین عبارتهای مهم شهید اول و صاحب شرایع و... را ارایه نماییم، بیشتر قابل استفاده است. همین مباحث من را جهت طراحی این نرم افزار هدایت نمود و زمان زیادی را تا حصول به نتیجه، به خود اختصاص داد.
مزایای نرم افزار معجم را به طور خلاصه بیان فرمایید و آیا اکنون که این نرم افزار مورد استفاده عموم طلاب و دانشجویان قرار گرفته و یکی از منابع مهم تحقیقی به شمار می آید، شخصا نارسایی در این برنامه احساس نموده اید و اگر چنین است آیا در آینده تغییراتی را در این برنامه خواهید داد؟
در جهان اسلام نرم افزارهای زیادی مشابه این نرم افزار هست که نرم افزار معجم فقهی با 26 موضوع مختلف حاوی بیش از 3000 عنوان، کتاب فقهی می باشد. و از امکانات فراوانی برخوردار است به طوری که علمای غیر شیعه در سراسر دنیا به این نرم افزار به عنوان یک منبع مهم، مراجعه و از آن استفاده می کنند.
عناوین کتب آنها به 500 تا 1000 جلد می رسد. ولی بحمداللّه این نرم افزار با 26 موضوع مختلف حاوی بیش از 3000 عنوان، کتاب فقهی می باشد. و از امکانات بیشتر و وسیع تری برخوردار است به طوری که علمای غیر شیعه در سراسر دنیا به این نرم افزار به عنوان یک منبع مهم، مراجعه و از آن استفاده می کنند.
یکی از محاسن دیگر این نرم افزار این است که کاربر، در هر موضوع با مراجعه به نرم افزار و زدن یک کلید، به منابع مختلف در آن موضوع، دست می یابد.
به نظر شما روی آوردن به نرم افزارها، با تفکر عمیق و مطالعات دقیق، منافاتی دارد یا خیر؟ و اصولاً کار نرم افزاری در میدان علم و تحقیق چه آفاتی می تواند داشته باشد، اگر به وجود آفاتی در این زمینه باور دارید راه حل را چه می دانید؟
به نظر من این موضوع دو جنبه دارد و جنبه ی مثبت آن در این است که مواد خام وسیع است و ذهن و تمرکز استفاده کننده را به هم می ریزد، در صورتی که با استفاده از تکنولوژی به راحتی می توان اطلاعات تخصصی هرگونه مطلبی را به آسانی به دست آورد.
نقص استفاده از نرم افزار در این است که تماس با کتاب به صورت دیگری انجام می پذیرد و یک تماس مستقیم با کتاب به وجود نمی آید، ولی کتاب همواره به عنوان یک سند ارزشمند باقی است.
نواقص این امر در این است که تماس با کتاب به صورت دیگری انجام می پذیرد و یک تماس مستقیم با کتاب به وجود نمی آید و این به نظر من مهم است، ولی در عین حال کتاب همواره به عنوان یک سند ارزشمند باقی است.
به عقیده ی من راه حل این مشکل در این است که ما تمام متن یک منبع را در سایتهای مربوطه وارد کنیم و در اختیار دیگران بگذاریم. در اینجا لازم است که طلاب و دانشجویان روش استفاده از اینترنت و نرم افزارها را فراگیرند. به عقیده ی بنده روش دریافت اطلاعات از نرم افزار یا اینترنت، شبیه گرفتن ماهی از دریا است که دارای یک روش خاص می باشد و کاربر می بایست روش مذکور را فراگیرند.
نقش کارهای نرم افزاری و به خصوص نرم افزار معجم، در تقریب فکری حوزه و دانشگاه چیست؟
به عقیده ی من مشکل ما در این امر مربوط به مسئله ی زبان است، چرا که منابع و اطلاعات دانشگاهی عموما به زبان انگلیسی و دیگر زبانهای خارجی است و منابع و اطلاعات حوزوی، عموما به زبان عربی می باشد؛ و مشکل دیگر، به اعتقاد من روش استفاده ی دانشجویان و طلاب از اینترنت و نرم افزارها، بسیار ضعیف است و جهت رفع این مشکلات می توان گفت که دانشجویان می بایست
جهت ایجاد نزدیکی بین تفکر حوزه و دانشگاه می توان گفت که دانشجویان می بایست در فراگیری زبان عربی بکوشند و طلاب نیز در فراگیری زبانهای خارجی همت گمارند.
در فراگیری زبان عربی بکوشند و طلاب نیز در فراگیری زبانهای خارجی. در اینجا ذکر خاطره ای بی مناسبت نیست؛ من در لندن دیدم که تعدادی از بازنشسته های ژاپنی، جهت ترجمه ی کتب انگلیسی به ژاپنی مستقر بودند؛ که این کار در انتقال علم و تکنولوژی از نقطه ای به نقطه ی دیگر بسیار مهم و پرفایده است. در شرایط فعلی نه دانشگاهیان، می توانند از منابع حوزوی استفاده ی کافی ببرند و نه طلاب از منابع دانشگاهی، و می دانید که منابع هرکدام بسیار وسیع و گسترده بوده و ترجمه ی آن بسیار مشکل و زمان بر و در مواردی غیر ممکن است؛ پس بهترین راه، فراگیری زبان عربی و انگلیسی یا... و شیوه ی استفاده ی صحیح از اینترنت و نرم افزارها، توسط طلاب و دانشجویان است، که این ساده ترین راه جهت نزدیکی فکری بیشتر این دو قشر متفکر و اندیشمند جامعه می باشد.
با توجه به بضاعت اندک طلاب و دانشجویان و عموما محققین و طالبین علم و لزوم نشر علم و نیز سیره ی علما بر بذل علم و باز گذاشتن میدان برای دانش پژوهان، موضوع قفل های نرم افزاری و سخت افزاری و قفل شکنی را به طور اعم و در مورد نرم افزار معجم به طور خاص چگونه ارزیابی می فرمایید؟
من در این موضوع با شما هم عقیده ام و خود ما سعی مان بر این است که نرم افزار معجم را باز کنیم، ولی از لحاظ بودجه ای دچار مشکل هستیم که چنانچه این بودجه تأمین گردد این امر صورت می پذیرد.
آیا در حال حاضر نرم افزار یا برنامه ی دیگری در دست انجام دارید؟
در حال حاضر چند برنامه در دست طراحی است:
1. نرم افزار مکتب اهل البیت علیه السلام که انشاءاللّه یک برنامه ی جامع خواهد بود و در آن حدود 5000 جلد کتاب را تعبیه خواهیم کرد که شامل تمام خصوصیات برنامه ی معجم می باشد.
2. کار دیگر ما طراحی یک دیکشنری فرهنگ برای زبان عربی می باشد، که دارای مصحح متون یا ویرایشگر بوده و در حدود چهارصد هزار کلمه ی صحیح را در خود جای خواهد داد.
3. کار دیگر ما تغییر برنامه ی معجم است، اخیرا آن را از نو طراحی کرده ایم.
در خاتمه چنانچه سخنی با خوانندگان این فصلنامه دارید بیان فرمایید؟
توصیه ی من به طلاب و دانشجویان عزیز این است که؛ هرچه فعال تر جهت نزدیکی و آشنایی با اندیشه های هر دو سو بکوشند؛ زیرا که علم یک مسئله ی اساسی می باشد و روش علمی و عقلانیت بسیار مهم است.
توصیه ی من به طلاب و دانشجویان عزیز این است که؛ هرچه فعال تر جهت نزدیکی و آشنایی با اندیشه های هر دو سو بکوشند.
به نظر من وظیفه ی دانشگاه ها و حوزه های علمیه این است که در تربیت و کمک محققان بکوشند و برای تحقیق و پژوهش، ارزش فراوان قایل شوند و در این راه هرچه می توانند هزینه مصرف نمایند چرا که در آینده هر تحقیق یا پژوهشی مورد استفاده ی عموم قرار خواهد گرفت.
