اشاره:
مقاله ای که از نظر گرامیتان می گذرد، فصلی از کتاب اسلام و تجدد است که به قلم «مهدی نصیری » در دست تحریر و تکمیل است . نویسنده در این کتاب از نظریه تعارض کامل اسلام با تجدد و تمدن جدید دفاع کرده و مدعی شده است که اگر معصوم علیه السلام در عالم حضور می داشت و مبسوط الید بود و حکومت تشکیل می داد، هرگز به سراغ تاسیس تمدنی از نوع تمدن تکنولوژیک جدید نمی رفت; چرا که چنین تمدن در مبانی و نتایج و در همه ابعاد و زوایای آن در تعارض با آموزه های کتاب و سنت است .
فصل انتخاب شده از کتاب مزبور در پاسخ به این سؤال است که آیا حضرت حجت بن الحسن علیه السلام از ساز و کارهای تمدن جدید در مقطع ظهور و نیز مقطع تاسیس تمدن اسلامی و امام زمانی علیه السلام استفاده خواهد کرد؟
در همین جا از همه صاحب نظران دعوت می کنیم که دیدگاه های خود را در این زمینه به دفتر مجله ارسال دارند که مورد استفاده خوانندگان موعود قرار گیرد .
مهدی علیه السلام مبدا الآیات
آیا امام زمان علیه السلام هنگام ظهور از ابزار و ساز و کارهای تمدن جدید استفاده خواهد کرد؟ آیا جامعه امام زمانی و دنیای بعد از ظهور در عرصه معاش، تداوم تکاملی تمدن تکنولوژیک خواهد بود؟
با توجه به ذهنیت مشهور و غالب در مورد تمدن جدید، پاسخ سؤال فوق مثبت است و به این روایت استدلال می شود که:
ابی الله ان یجری الاشیاء الا باسبابها (1)
خداوند از این که کارها و رخدادها را جز با اسباب و علل عادی آن محقق نماید، امتناع می ورزد .
اما با مراجعه به احادیث و روایات مربوط، خلاف این ذهنیت آشکار خواهد شد و در خواهیم یافت که حادثه ظهور و دوران پس از آن، بیش از آن که متکی بر علل و اسباب عادی باشد، با پشتوانه آیات و معجزات الهی و علل و اسباب غیبی و ملکوتی، صورت خواهد بست . اگر چه مشیت غالب خداوند بر جریان امور از راه علل و اسباب عادی است اما در مقاطعی، این مشیت به گونه ای غیرمتعارف و اعجازگونه، محقق می شود و ما در تاریخ، موارد متعددی از این دست سراغ داریم، مانند حکومت سلیمان، پادشاهی ذوالقرنین و ...
یکی از القاب حضرت مهدی علیه السلام «مبداالآیات » است و این بدان دلیل است که بیشترین معجزات، به دست مبارک ایشان از آغاز ظهور تا پایان دوران حکومت، محقق خواهد شد و خداوند برای هیچ یک از انبیا و رسل خود، این مقدار معجزه زمینی و آسمانی قرار نداده است . (2)
برای وضوح بیشتر مطلب به ذکر پاره ای از این آیات و معجزات، براساس روایات معصومین، علیهم السلام، می پردازیم:
1 . پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله:
مهدی علیه السلام در حالی خروج می کند که قطعه ابری بالای سر اوست . منادی در آن ابر ندا می کند: این مهدی علیه السلام خلیفه خداست، از او پیروی کنید . (3)
2 . امام علی علیه السلام:
[در زمان حکومت مهدی علیه السلام] گرگ و میش با هم در یک مکان زندگی می کنند، بچه ها با مارها و عقرب ها بازی می کنند، در حالی که اذیت نمی شوند و شر از میان می رود و خیر باقی می ماند . (4)
منصور با رعب و موید به ظفر
3 . امام باقر علیه السلام:
قائم ما با رعب، یاری و با پیروزی تایید می شود . زمین در زیر پای او می پیچد و گنج های آن برای او آشکار می شود . حکومت او مشرق و مغرب را فرامی گیرد و خداوند دینش را بر همه ادیان غالب می گرداند، اگرچه مشرکان، ناخوش دارند . (5)
4 . وقتی که قائم آل محمد [ صلی الله علیه و آله] ظهور کند، خداوند او را با ملائکه مسومین و مردفین و منزلین و کروبین در حالی که جبرییل جلو، میکاییل علیه السلام در طرف راست، و اسرافیل علیه السلام در طرف چپ اوست، یاری فرماید . رعب آن حضرت به اندازه یک ماه راه، جلو، و یک ماه، عقب سر، و یک ماه، از طرف راست، و یک ماه از طرف چپ، می رود و ملائکه مقربین در پیش روی آن حضرت هستند . (6)
5 . گویا می بینم اصحاب قائم علیه السلام را که بین آسمان و زمین را پر کرده اند، چیزی نیست مگر مطیع آنها حتی درندگان زمین و هوا; همه چیز و همه کس در صدد تامین رضایت آنها هستند . زمینی بر زمین دیگر فخر می کند و می گوید امروز بر من یکی از اصحاب قائم [ علیه السلام] گذشته است . (7)
6 . چون قائم آل محمد [ صلی الله علیه و آله] قیام کند، به هر اقلیمی، مردی را می فرستد و به او می گوید: فرمان تو در کف دست توست، چون با موضوعی مواجه شوی که از آن سر در نیاوری و نفهمی، به کف دست خود نظر کن و به هر چه در او بینی عمل نما . و قشونی به قسطنطنیه می فرستد، چون به خلیج برسند، چیزی بر پاهای خود می نویسند و روی آب راه می روند، اهل روم آنها را می بینند و می گویند: اینها اصحاب او هستند که روی آب راه می روند، پس خود او چگونه است؟ آن گاه، دروازه های شهر را به روی آنها باز خواهند کرد، آنها وارد می شوند و هر چه بخواهند حکم می نمایند . (8)
7 . اصحاب قائم علیه السلام سیصد و سیزده نفر از فرزندان عجم می باشند، بعضی از ایشان را در روز با آشنایی به نام خود و نام پدر و نسب و شمائل در ابر سوار می کنند، به مکه می برند و بعضی در رختخواب خود خوابیده، نابهنگام در مکه دیده می شوند، بدون میعاد و سابقه قرارداد . (9)
8 . وقتی قائم علیه السلام از مکه قیام کند و عازم کوفه شود، منادی او ندا می کند: هیچ یک از شما خوراکی و آشامیدنی برندارد . [مهدی علیه السلام] سنگ موسی را که دوازده چشمه از او جاری می شود با خود حمل می نماید، در هر منزلی که وارد می شود آن را نصب می کند و چشمه ها از او می جوشد . هر گرسنه از آن بخورد، سیر و هر تشنه، سیراب می شود . این توشه آنان خواهد بود . (10)
9 . مهدی علیه السلام هفت سال حکومت خواهد کرد که هر سال از آن، معادل ده سال از سال های شماست، آنگاه خداوند آنچه خواهد، انجام می دهد .
[ابوبصیر] می گوید: گفتم، فدای تو شوم، چگونه این سال ها طولانی می شوند؟
امام علیه السلام فرمود: خداوند به فلک امر می کند که کند حرکت کند . از همین رو روزها و سال ها طولانی می شوند .
ابوبصیر: کسانی می گویند اگر در فلک تغییری پیدا شود، عالم تباه می شود .
امام علیه السلام: این سخن زندیق هاست، اما مسلمانان این سخن را خواهند پذیرفت; چرا که خداوند برای پیغمبر خود صلی الله علیه و آله ماه را دو نیمه کرد; قبل از آن برای یوشع بن نون خورشید را برگرداند، و خبر از طولانی بودن روز قیامت که معادل هزار سال شماست داد . (11)
10 . ذوالقرنین را در انتخاب میان دو ابر، مخیر کردند که او ابر رام را برگزید و ابر سخت و سرکش برای صاحب شما [حضرت مهدی علیه السلام] ذخیره شد . راوی پرسید: ابر سرکش کدام است؟ فرمود: ابری که در آن رعد و برق و صاعقه است، پس صاحب شما بر آن سوار می شود و آن ابر او را در راه های هفت آسمان و هفت زمین، بالا می برد . (12) [1]
پرچم رسول الله صلی الله علیه و آله انگشتر سلیمان، سنگ و عصای موسی
11 . قائم علیه السلام با پرچم رسول الله صلی الله علیه و آله و انگشتر سلیمان علیه السلام و سنگ و عصای موسی علیه السلام ظهور می کند و فرمان می دهد که ندا در دهند، کسی [از یاران و سربازان آن حضرت] غذا و آب و علوفه، همراه خود برندارد . یارانش [از روی گمان یا مطایبه یا . . ]. گویند: گویا می خواهد ما و مرکب هایمان را از پا درآورد! پس حرکت را آغاز می کنند و به اولین منزلی که می رسند، قائم علیه السلام سنگ [موسی] را بر زمین می زند و از آن، غذا و آب و علوفه می روید، آنگاه خود و مرکب هایشان، از آن می خورند و می آشامند تا آن که به نجف - پشت کوفه - می رسند . (13)
12 . اولین کسی که با قائم علیه السلام بیعت می کند جبرییل است، سپس فرشتگان و نجبای جن و آنگاه نزدیکان و یاران آن حضرت . (14)
13 . [هنگام رویارویی قائم علیه السلام و سفیانی] در شام بانگ برآورده می شود که عرب حجاز علیه شما [سفیانی] گرد آمده اند . سفیانی به یاران خود می گوید: آنها چه می گویند؟ یارانش به او می گویند: آنها جز شتر و خرما چیزی ندارند و ما تا به دندان مسلح هستیم، ما را به سوی آنها بفرست . آنگاه سفیانی با لشکری بالغ بر 170 هزار نفر که به انواع سلاح ها مسلح هستند، خارج می شود و در کنار دریاچه «طبریه » منزل می کند . مهدی علیه السلام نیز همراه لشکریان خود به سوی او حرکت می کند، شب ها راه می رود و روزها کمین می کند . چون سفیانی به دریاچه طبریه رسید خشم خدا و خلق خدا متوجه او می شود، پرندگان با بال های خود لشگر او را می زنند و کوه ها سنگ های خود را به سوی آنها فرو می ریزند و فرشتگان با صدای خود بر آنها نهیب می زنند، یک ساعت نمی گذرد مگر این که همه سپاه سفیانی هلاک می شود و از سپاه سفیانی جز خود او حتی یک نفر هم نمی ماند . مهدی علیه السلام او را گرفته، در کنار دریاچه طبریه در نزدیکی دمشق در زیر درختی که شاخه هایش مشرف بر دریاچه است، سر می برد . (15)
14 . نخستین کسی که با قائم علیه السلام بیعت می کند، جبرییل است که به صورت پرنده سفید رنگی نازل شده، با او بیعت می کند . آنگاه یک پای خود را بر بیت الحرام و پای دیگرش را بر مسجد اقصی می گذارد و با صدای روشن و فصیح ندا می کند که همه مردمان می شنوند: «امر خدا فرا رسید پس شتاب نکنید» (16) آنگاه صدای دیگری از سوی قرص خورشید شنیده می شود که همه مخلوقات در آسمان ها و زمین آن را می شنوند . بانگ می زند: «این مهدی آل محمد صلی الله علیه و آله است با او بیعت کنید و از فرمان او سرپیچی نکنید» . (17)
امام صادق علیه السلام:
15 . مفضل بن عمر از امام صادق علیه السلام سؤال کرد: آقای من! [حضرت مهدی علیه السلام] از کجا و چطور ظهور می فرماید؟ امام علیه السلام فرمود: ای مفضل! تنها ظاهر می شود و تنها به خانه خدا می آید و تنها وارد کعبه می شود و آن روز را به تنهایی به شب می رساند; چون شب فرا آمد و مردم همه به خواب رفتند، جبرییل و میکاییل و صفوف ملایکه از آسمان نزد او فرود می آیند; جبرییل به او می گوید: آقای من! سخنت روا و امرت جاری است . آن حضرت دست مبارک بر صورت خود می کشد و می گوید: «ستایش خدای را که وعده خویش استوار فرمود و زمین را در قبضه ما گذاشت . در هر کجای بهشت که بخواهیم منزل می گیریم، چه قدر خوب است اجر و جزای عمل کنندگان » ; در بین رکن و مقام، می ایستد آیا جامعه امام زمانی و دنیای بعد از ظهور تداوم تکاملی تمدن تکنولوژیک خواهد بود؟
حادثه ظهور و دوران پس از آن، بیش از آن که متکی بر علل و اسباب عادی باشد، علل و اسباب غیبی و ملکوتی، دارد .
و به آواز بلند می گوید: «ای جماعت نقبا و ای خاصان و آنانکه شما را [خداوند] پیش از ظهور برای نصرت من ذخیره کرده، از صمیم دل و اطاعت کامل، نزد من آیید» . صدای مبارک آن حضرت در شرق و غرب عالم به آنها می رسد، بعضی از آنها در محراب به عبادت مشغول، و بعضی در رختخواب خود می باشند، به همین یک صدا، همه آواز او را می شنوند، دعوتش را اجابت کرده، رو به مکه می آورند . زمانی بس اندک به قدر به هم زدن چشم، همه آنان پیش او در بین رکن و مقام، حاضر می شوند . خداوند امر فرماید نوری از آسمان تا زمین، ستون وار کشیده شود و به آن نور، همه مؤمنین که در روی زمین هستند، روشنایی گیرند و نوری از آن به اندرون خانه های مؤمنان تابش نماید و دل های آنان به تابش آن نور، خرم و خرسند می شود . (18)
16 . فرج ما هنگامی است که صاحب این امر [قائم علیه السلام] با میراث های پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از مدینه خارج شده، رهسپار مکه معظمه گردد . راوی پرسید: میراث پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله چیست؟ فرمود: شمشیر، زره، عمامه، برد، تازیانه، پرچم، کمان و زین اسب . آن حضرت چون وارد مکه شد، شمشیر را از غلافش درمی آورد، زره، برد و عمامه را می پوشد، پرچم را برافراشته، تازیانه را به دست می گیرد و از خدای تبارک و تعالی اذن ظهور می طلبد . (19)
فرشتگان و جنیان، یاران حضرت
17 . مفضل از امام صادق علیه السلام پرسید: آقای من! آیا فرشتگان و جنیان [هنگام ظهور مهدی علیه السلام] برای مردم ظاهر می شوند؟ امام علیه السلام فرمود: به خدا سوگند آری! و با مردم گفتگو خواهند کرد آنچنان که با هم سخن می گویند .
مفضل: آیا فرشتگان و جنیان همراه با مهدی علیه السلام حرکت خواهند کرد؟
امام علیه السلام: آری، مابین کوفه و نجف فرود می آیند و تعدادشان چهل و شش هزار فرشته و شش هزار جن است . (20)
18 . قائم علیه السلام به هر سو که رود، ابرها بر سر او سایه می افکنند و با زبانی فصیح می گویند: این مهدی آل محمد صلی الله علیه و آله است که زمین را پس از وفور بی عدالتی و ستم، پر از قسط و عدالت می کند . [همچنین] زمین در زیر پای او و یارانش در هم می پیچد . (21) [یعنی قدرت طی الارض خواهند داشت [] 2]
19 . وقتی قائم ما اهل بیت قیام کند، به محله ای از کوفه می رود . برپا می ایستد و با دست مبارک خود به جایی اشاره می کند که بکنید آنجا را، حفر می نمایند، دوازده هزار شمشیر، دوازده هزار زره و دوازده هزار کلاه خود از آن خارج می کنند که به دوازده هزار نفر از عجم و موالی [ایرانیان] می پوشاند . (22)
20 . چون قائم آل محمد صلی الله علیه و آله قیام کند، شمشیرهای نبرد [از آسمان] فرود می آیند، بر هر شمشیری اسم خود و نام پدر صاحب آن شمشیر را نوشته اند . (23)
21 . هرگاه قائم ما قیام کند، خداوند به گوش ها و چشم های شیعیان ما، قوه و نیرویی بخشد - و در حالی که بین آنها و قائم علیه السلام واسطه ای نباشد - با شیعیان ما تکلم فرماید و آنها می شنوند و به آن حضرت می نگرند، در حالی که آن حضرت در مکان خود می باشد . (24) [3]
22 . شیعیان ما در زمان سلطنت قائم علیه السلام بزرگان اهل زمین و حکام بر آنها خواهند بود . به هر مردی از آنها، از جانب خداوند قوت چهل مرد داده می شود . حضرت ابوجعفر علیه السلام فرمود: شیعیان ما قبل از ظهور، مرعوب دشمنان ما هستند اما وقتی که امر ما واقع و مهدی آل محمد صلی الله علیه و آله ظاهر شد، هر یک از شیعیان ما از شیر با جرات تر و از نیزه برنده تر شوند; دشمنان ما را لگدکوب می کنند و آنهارا با دست می کشند . (25)
23 . هرگاه قائم علیه السلام خروج کند، زمین، گنج های خود را بیرون می ریزد و مردم همه، آن را مشاهده می کنند . (26)
24 . جبرییل پرچم رسول خدا صلی الله علیه و آله را، روز نبرد بدر نازل نمود که به خدا سوگند جنس آن از پنبه و کتان و ابریشم و حریر نبود .
راوی می پرسد: پس از چه بود؟
امام علیه السلام: از برگ بهشت که رسول خدا صلی الله علیه و آله آن را روز بدر باز نمود، آنگاه آن را پیچید و به علی علیه السلام داد که پیوسته با او بود تا آن که روز نبرد بصره آن را باز کرد، آنگاه آن را پیچید و اکنون نزد ماست، و تا وقتی که قائم علیه السلام قیام نکند، کسی آن را نمی گشاید و هرگاه قیام کرد، پرچم را باز می کند . (27)
25 . زره رسول خدا صلی الله علیه و آله بر تن قائم ما علیه السلام راست می آید و زیاد و کم نخواهد آمد . ابوجعفر [امام باقر علیه السلام] آن را پوشید که از قامتش بلندتر بود . من هم پوشیدم اندکی بزرگتر بود . (28)
26 . گویا قائم علیه السلام را بر فراز تپه ای در کوفه می بینم که زره رسول الله صلی الله علیه و آله را پوشیده است ... و سوار بر اسبی سیاه است ... و چنان جنبشی ایجاد می کند که ساکنان هر سرزمینی او را در میان خود می بینند، پرچم رسول الله را به اهتزاز در می آورد ... و هیچ مؤمنی باقی نمی ماند جز آن که دلش چون آهن سخت خواهد شد و قدرت چهل مرد را پیدا خواهد کرد ... سیزده هزار و سیصد و سیزده فرشته همراه او [برای یاری اش] خواهند بود، فرشتگانی که با نوح در کشتی بودند و با ابراهیم هنگامی که در آتش انداخته شد، و نیز فرشتگانی که هنگام شکافته شدن دریا با نوح بودند، و نیز آنها که با عیسی هنگام عروج به آسمان بودند و چهار هزار فرشته ای که با پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بودند ... و سیصد و سیزده فرشته روز بدر و چهار هزار فرشته ای که روز عاشورا به یاری حسین علیه السلام شتافتند اما حسین علیه السلام به آنها اجازه جنگیدن نداد، ... تمام این فرشتگان در زمین منتظر قیام قائم علیه السلام هستند . (29)
27 . قائم علیه السلام هنگام خروج، عصای موسی را به همراه دارد که هرگاه آن را بیفکند، اژدهایی خواهد شد که فاصله بین دو فکش چهل ذراع است و هر آنچه را که به او امر شود، می بلعد . (30)
28 . هنگام ظهور، زمین به نور قائم علیه السلام منور می گردد و تاریکی از میان می رود و مردم نیازی به نورافشانی خورشید و ماه ندارند . (31)
29 . در دوران ظهور، مؤمن پرنده ای را از هوا به زیر می کشد، پس آن را ذبح کرده و پس از بریان نمودن می خورد اما استخوانش را سالم باقی می گذارد، آنگاه به آن می گوید: به اذن خداوند، زنده شو، پس زنده می شود و پرواز می کند و همچنین است، در مورد آهوهای صحرا . در آن زمان، قائم علیه السلام مایه روشنی شهرهاست و مردم نیازی به خورشید و ماه ندارند و بر روی زمین نه جانوری موذی یافت می شود و نه شری و نه سمی و نه فسادی، چرا که دعوت او، آسمانی است و نه زمینی و شیطان در آن راهی برای وسوسه و فتنه انگیزی ندارد . بنابراین نه کردار زشتی وجود دارد و نه حسادتی و نه چیزی از تباهی . زمین و درخت دچار آفت نمی شوند و کشتزارها سالم و برپایند و هرگاه چیزی از آنها برگیرند، مجددا در وقتش می روید و به حالت اول برمی گردد . پدر خانواده به فرزندش لباس می پوشاند در حالی که پیوسته با اوست و مندرس نمی گردد و به هر رنگی که مایل باشد درمی آید ... برای شیطان در آن دوران، بدنی یافت نمی شود که در آن سکنی گزیند و فرشتگان با مؤمنان مصافحه می کنند . (32)
30 . گویا قائم علیه السلام را می بینم که در پشت نجف، بر اسبی سیاه همراه با نقاطی سفید و خطی سفید در پیشانی آن، سوار شده است، آنگاه آن را به حرکت درمی آورد، پس در این هنگام، اهل همه سرزمین ها او را در سرزمینشان، مشاهده می کنند . (33)
زنده شدن مردگان
31 . چون قائم علیه السلام ظهور کند و داخل کوفه شود، خداوند از گورستان وادی السلام، هفتاد هزار صدیق را زنده می کند که همگی از اصحاب و انصار او می شوند .
شیخ مفید نیز در کتاب ارشاد، روایت کرده است که بیست و هفت نفر از قوم موسی، و هفت نفر از اصحاب کهف، و یوشع بن نون و سلمان و ابودجانه و مقداد و مالک اشتر، از انصار آن حضرت علیه السلام خواهند بود و فرمانروای کشورها می شوند . (34)
32 . هرگاه قائم علیه السلام قیام کند، خداوند به فرشتگان فرمان می دهد که بر مؤمنین سلام کنند و با آنان در نشست هایشان، همنشین شوند و هرگاه یکی از مؤمنان نیاز و درخواستی [از حضرت علیه السلام] داشته باشد، قائم علیه السلام فرشته ای را به سراغ او می فرستد تا او را نزد قائم علیه السلام ببرد، پس نیازش برآورده می شود و مجددا به محل خود برگردانده می شود . برخی مؤمنان در ابرها سیر می کنند و برخی شان با فرشتگان می پرند و برخی نیز با فرشتگان راه می روند . بعضی از مؤمنان از فرشتگان سبقت می گیرند و بعضی نیز مورد مراجعه فرشتگان برای تحاکم و قضاوت قرار می گیرند . در آن زمان، مؤمن نزد خداوند از فرشتگان، گرامی تر است، و قائم علیه السلام بعضی از مؤمنان را حاکم و قاضی بین صد هزار فرشته قرار می دهد . (35)
فرشتگان و جنیان برای یاری حضرت علیه السلام مابین کوفه و نجف فرود می آیند و تعدادشان چهل و شش هزار فرشته و شش هزار جن است .
چون سفیانی به دریاچه طبریه رسید، پرندگان با بال های خود لشگر او را می زنند و کوه ها سنگ های خود را به سوی آنها فرو می ریزند .
صدای مبارک آن حضرت در شرق و غرب عالم به یارانش می رسد و در زمانی بس اندک همه آنان پیش او حاضر می شوند .
از مجموع روایات فوق و ده ها روایت دیگر، درمی یابیم که ظهور و حاکمیت حضرت حجت ابن الحسن علیه السلام بر بساط زمین، در بستری از آیات و معجزات الهی جریان می یابد و ضمن آن که جامعه امام زمانی علیه السلام دربردارنده شگفتی ها و امور خارق العاده فراوانی است، اما هیچ نسبتی بین این امور با ساز و کارهای مخرب، بحران زا و تباه کننده تمدن جدید وجود ندارد . از خلال این احادیث روشن می شود که طومار این تمدن، به دست حضرت علیه السلام و یا خود زورمداران بر اثر جنگ جهانی، بکلی در هم پیچیده می شود و بشریت به تمدنی طبیعی، متعادل و متناسب با فطرت انسانی دست می یابد که در عین طبیعی و غیرتکنولوژیک (36) بودن، حاوی امکانات و توانمندی های عظیم مادی و معنوی است .
درهم پیچیده شدن طومار قدرت کفار
دو آیه از آیات قرآن نیز اشاره به زیر و رو شدن بساط قدرت کفار و منکران و دشمنان ولایت ائمه معصومین، علیهم السلام، همزمان با ظهور حضرت مهدی علیه السلام دارد:
1 . فلما نسوا ما ذکروا به فتحنا علیهم ابواب کل شی حتی اذا فرحوا بما اوتوا اخذناهم بغتة فاذا هم مبلسون . (37)
آنگاه چون پند و هشدارها را فراموش کردند، همه درها [ی قدرت] را بر آنها گشودیم و چون بدانچه دست یافتند، سرمست شدند، ناگهان فرو گرفتیمشان و آنگاه بود که نومید شدند .
از امام باقر علیه السلام در باره این آیه سؤال شد، فرمود:
این که فرموده است «پس چون آنچه را به ایشان تذکر داده شده بود، فراموش کردند» ، یعنی: چون ولایت علی علیه السلام را ترک گفتند، «همه درها را بر آنها به هر مردی از آنها، از جانب خداوند قوت چهل مرد داده می شود .
مؤمنان در زمان حضور امام علیه السلام برای ارتباط با ایشان، نیازی به وسایلی چون تلفن و تلویزیون ندارند بلکه به صرف توجه امام علیه السلام می توانند با او سخن بگویند .
گشودیم » ، یعنی دولتشان در دنیا و آنچه برای آنها از امکانات و توانایی های مادی در آن گسترده شده است . و اما این که فرموده: «تا آنگاه که به آنچه عطا شدند، شادمان و سرمست گشتند، به ناگاه آنها را گرفتار کردیم و در آن هنگام خوار و ناامید شدند» ، منظور قیام حضرت قائم علیه السلام است به طوری که گویی هیچ گاه سلطه و حکومتی برای آنها نبوده است . (38)
2 . حتی اذا اخذت الارض زخرفها و ازینت و ظن اهلها انهم قادرون علیها اتیها امرنا لیلا او نهارا فجعلناها حصیدا کان لم تغن بالامس، کذلک نفصل الایات لقوم یتفکرون . (39)
تا آنگاه که زمین پیرایش و آرایش خود را برگرفت و چون اهل آن گمان کردند که مسلط بر زمین هستند، فرمان ما در شب یا روز به آن در رسیده و آن را چون محصول درو شده گرداندیم، گویی که دیروز هیچ چیز نبوده است، بدینسان آیات [خود] را برای اندیشه وران، روشن و شیوا بیان می داریم .
امام صادق علیه السلام در تاویل این آیه فرمود:
درباره بنی فلان [کنایه از دشمنان علی علیه السلام و کفار همدست آنان است] سه آیه نازل شد:
1 . خداوند فرمود: تا آنگاه که زمین پیرایش و آرایش خود را برگرفت و اهل آن گمان کردند که مسلط بر زمین هستند، فرمان ما در شب یا روز به آن دررسید، یعنی خروج حضرت قائم علیه السلام با شمشیر، پس [آن همه زینت را] چون محصول درو شده قرار دادیم که گویی دیروز هیچ چیز نبوده است . 2 و 3 - ... (40)
مؤخره ها:
[1] - نکته ای را که باید در ارتباط با آیات قرآن و روایات معصومین، علیهم السلام، متذکر شویم این است که نمی توان بدون دلیل مشخص و واضح، از معنای ظاهر یک آیه یا روایت، صرف نظر کرد و آن را بر خلاف ظاهر، تفسیر و تاویل کرد، مگر در صورتی که آیات قرآن و یا روایات دیگر، چنین تفسیر و تاویلی را تایید کنند و یا آن که معنای ظاهر با دلیل عقل بدیهی و فطری (و نه هر گمان و برداشت عقلی) منافات داشته باشد . فی المثل در آیه «یدالله فوق ایدیهم » ، به دلیل آن که آیات دیگر قرآن هرگونه تشابه بین خداوند و دیگر مخلوقات را نفی می کنند (لیس کمثله شی) و او را منزه از تجسم می دانند و ادله روشن عقلی نیز نافی جسم بودن خداوند است، واژه «ید» بر معنای قدرت، حمل می شود .
با این مقدمه، درباره این روایت و دیگر روایات یادآور می شویم که نمی توان آنها را بدون دلیلی روشن، برخلاف معنای ظاهریشان حمل کرد و مثلا ابر آسمانی و دارای رعد و برق را به معنای هواپیماهای جنگنده، و شمشیر را به معنای سلاح های جدید مثل ژ3 و کلاشینکوف گرفت .
[2] - مؤلف «بیان الائمه » در ذیل این روایت می نویسد: «کرامت و معجزه دیگر برای حضرت علیه السلام و یارانش، این است که خداوند زمین را در زیر پای آنها درهم می پیچد . آنان در چند لحظه از مشرق به مغرب می روند بدون آن که نیازی به ماشین یا هواپیما داشته باشند و همه اینها به برکت امام قائم علیه السلام و دانش هایی است که به مردم می آموزد» (بیان الائمه، ج 3، ص 253)
[3] - ممکن است کسانی این روایت را مربوط به رسانه تلویزیون بدانند اما سه نکته در متن روایت وجود دارد که این برداشت را رد می کند:
1 . روایت می گوید هرگاه قائم علیه السلام قیام کند، این اتفاق رخ می دهد، در حالی که تلویزیون قبل از دوران ظهور، اختراع شده و مورد استفاده قرار گرفته است .
2 . خداوند به چشم و گوش شیعیان، توانایی ای می دهد که هر کجا باشند حضرت علیه السلام با آنان سخن می گوید . بنابراین، قدرت ابزاری در اینجا مطرح نیست بلکه قدرت در چشم و گوش شیعیان است، ضمن آن که اختصاص به شیعیان دارد .
3 . روایت تصریح می کند این مخاطبه و گفت وگو، بدون واسطه هیچ ابزاری انجام می شود .
مؤلف کتاب بیان الائمه ضمن نقل روایت فوق می نویسد:
«این روایت بیانگر آن است که بعد از قیام قائم علیه السلام به برکت وجود شریف ایشان و تابش نور امامت بر کره زمین، دل ها و چشم های مؤمنان چنان نورانی می شود و گوش هایشان چنان قدرت می گیرد که بدون نیاز به هیچ ابزار و واسطه ای، می توانند هنگام نیاز به ارتباط با امام علیه السلام از سرزمین ها و شهرهای دور با ایشان سخن بگویند در حالی که ایشان را مشاهده می کنند، بنابراین مؤمنان در زمان حضور امام علیه السلام برای ارتباط با ایشان، نیازی به وسایلی چون تلفن و تلویزیون ندارند بلکه به صرف توجه امام علیه السلام می توانند با او سخن بگویند و نیازهای ارتباطی خود را مرتفع سازند، (حاج شیخ محمدمهدی نجفی، بیان الائمه، ج 3، ص 175 - 174)
البته روایتی دیگر بیانگر آن است که شیعیان علاوه بر ارتباط بی واسطه با امام علیه السلام با یکدیگر نیز می توانند چنین ارتباطی را برقرار کنند:
امام صادق علیه السلام: مؤمن در زمان قائم علیه السلام در حالی که در مشرق است، برادر خود را در مغرب می بیند و آن که در مغرب است، برادر خود را در مشرق می بیند . (نجم الثاقب، ص 165)
