حقوق و مولفه های جهاد اقتصادی

سال 1390 در شرایطی آغاز شد که انقلاب اسلامی ایران در چهارمین دهه از عمر پربرکت خویش و در دهه ای که از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی به دهه پیشرفت و عدالت شهرت دارد نام گذاری شده است به سمت فتح قله های بلند تر برای عزت ایران اسلامی به پیش می رود . با نگاهی به دفتر زرین تاریخ انقلاب به خوبی در می یابیم که گذشت هر سال از این تاریخ برکات و آثار فراوانی را برای کشور ما به ارمغان آورده است و در هرسالی مردم ما موفقیت های گوناگون را به دست آورده اند و مشکلات مختلفی را هم پشت سر گذاشته اند . در سالهای اخیر ، مقام معظم رهبری اسامی سال ها را با محوریت اقتصادی تعیین می کنند مانند اصلاح الگوی مصرف ، همت و کار مضاعف. ایشان در پیام نوروزی خود به مناسبت حلول سال 1390 هجری شمسی با برشمردن فعالیت های گسترده مردمی و حکومتی در سال گذشته که به نام « همت و کار مضاعف » نامیده شده بود ،سال 1390 را به نام سال « جهاد اقتصادی » نامگذاری فرموده و همه دستگاههای مسئول و مردم را به حرکت همه جانبه در این زمینه فراخواندند. قطعاً نامگذاری سال90 بعنوان سال جهاد اقتصادی و استمرار وجه اقتصادی آن ، اتفاقی نیست و اندیشه ای پشت آن خوابیده است. هر چند حکومتداری وجوه مختلفی از اقتصاد و سیاست و هنر و اجتماع و روابط بین الملل را در بر دارد ، اما تردیدی نیست جامعه ای که پای اقتصادش بلنگد ، فقط از منظر اقتصادی عقب نخواهد بود بلکه در سایر حوزه های به هم پیوسته اش نیز لنگ خواهد زد و به سرمقصد نخواهد رسید. به عنوان مثال ، اگر از آمریکای امروز ، اقتصادش را منها کنیم ، نه پنتاگونی برایش باقی خواهد ماند تا در جهان قدرت نمایی کند، نه ناسایی خواهد داشت تا علم برترش را به رخ بکشد و نه حتی هالیوودی که سیطره فرهنگی ایالات متحده را در دنیا پیگیری کند. حتی در عرصه دین نیز اهمیت اقتصاد تا بدان اندازه است که بزرگان دین فرموده اند: « کادالفقر ان یکون کفرا » (کم مانده است که فقر به کفر تبدیل شود) و « اذا دخل الفقر من باب خرج الایمان من باب آخر» (هرگاه فقر از دری وارد شود ایمان از در دیگر خارج می شود). حضرت علی علیه السلام نیز از بین تمام دل نگرانی هایی که می توانستند برای فرزندشان محمد حنفیه داشته باشند ، این مهم را نیز متذکر می شوند: ای فرزند! من از تهیدستی بر تو هراسناکم ، از فقر به خدا پناه ببر، که همانا فقر ، دین انسان را ناقص ، و عقل را سرگردان ، و عامل دشمنی است. امام خمینی(ره) که رهرو صادق حضرت علی(ع) بودند با تمسک به همین اصول است که می فرمایند: «من امیدوارم که حکومت اسلامی در ایران تشکیل شود و مزایایی که در حکومت اسلامی هست بر بشر روشن گردد تا بشریت بفهمد که اولاً اسلام چگونه است... طرز اجرای عدالت به چه صورت است و شخص اول مملکت در زندگی با رعیت هیچ فرقی ندارد... این نوع حکومت سابقه ندارد». صحیفه نور، ج3، ص84. حضرت امام(ره) از ابتدای شروع نهضت، مکررا اظهار می داشتند که جامعه اسلامی باید به آن جایی برسد که همه خود را در قبال حضرت حق و خلق خدا مسؤول بدانند و چنان نباشد که کسی به واسطه دوستی، دارایی، توانایی و... بخواهد از زیر بار وظایف شرعی اش شانه خالی کند. فقر زدایی ، پروسه ای است که نتیجه آن ، ایمان زایی ، اندیشه گستری ،رفاه عمومی ، زدودن بسیاری از تخلفات و جرم ها و عداوت ها و ... است و البته این مهم نیز با شعار و بخشنامه و دستورالعمل های بی پشتوانه میسر نمی شود. حقوق و مولفه های جهاد اقتصادی آنچه که از مفهوم جهاد اقتصادی می توان درک کرد آن است که به نظر می رسد این نوع جهاد دارای حقوق و مولفه هایی به شرح ذیل است که با درک و فهم صحیح و تلاشی بیشتر در حوزه اقتصادی و استفاده بهتر از ظرفیت های اقتصادی در کشور ،می توان در راستای تحقق عبارت «جهاد اقتصادی» که از سوی رهبر فرزانه انقلاب نام سال 90 شمسی لقب گرفته است، گام برداشت : 1- توجه به معنی و مفهوم جهاد 2- توجه به تهدیدات و فرصت های سیستم اقتصادی 3- داشتن نقشه راه جهاد اقتصادی 4- اشرافیت کامل به مسایل اقتصادی داخلی و خارجی 5- هماهنگی و همکاری کامل دستگاههای ذیربط 6- آموزش و فرهنگ سازی 7- ترفندهای استکبار جهانی در این نوشتار به بررسی حقوق و مولفه های فوق الذکر می پردازیم: 1: معنی و مفهوم جهاد جهاد از ارکان عظیمه اسلام است. پیامبر گرامی اسلام (ص) می فرمایند: « بُنی الاسلام علی خمس شهادة ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله و اقامة الصلوة و الزکوة و الحج و الجهاد » است. کلمه ی جهاد یک تعبیر استعاره گونه و دارای معانی و دلالت های خاصی است. جهاد در لغت به معنی شدت و رنج است از برای مجاهدی که قدم در میدان مردانگی نهاده درراستای اعتلای کلمه اسلام، خود را به تعب اندازد و آماده هزار گونه رنج است. همچنین کلمه جهاد معمولاً به نوعی تلاش مقدس اطلاق می شود و یکی از کلماتی است که در گفتمان دینی ما معنا پیدا می کند و همیشه صبغه ی تقدس را در درون خودش دارد. کلمه ی جهاد یک تعبیر استعاره گونه و دارای معانی و دلالت های خاصی است. و اینکه، رهبر انقلاب ابعاد دنیوی را با ابعاد مقدس اسلامی درهم آمیخته و همگون می بینند. برای همین هم کار کردن برای مسائل اقتصادی، پیشرفت و آبادانی و عمران کشور را با مسئله ی مقدسی به اسم جهاد تلفیق می کنند. یکی از پیام های بزرگ انقلاب اسلامی ایران است که مسائل معنوی و مادی و یا به عبارت دیگر حسنه ی دنیا و حسنه ی آخرت چگونه می توانند با یکدیگر هم راستا شوند. و واقعیت این است که اگر مسئولان از ظرفیت های معنوی، انسانی و فرهنگی کشور به درستی استفاده کنند، ما از کلمه ی جهاد می توانیم برکات زیادی را نصیب این مرز و بوم کنیم. کما این که در طول تاریخ معاصرمان هم می بینیم که حضرت امام(ره) در مورد سازندگی از این استعاره استفاده می کنند و جهاد را وارد صحنه های سازندگی می کنند و این تعابیر استعاره گونه به نوعی مسبوق به سابقه از سوی حضرت امام(ره) نیز می باشد. 2:توجه به تهدیدات و فرصت های سیستم اقتصادی .در گفتمان دینی ما کلمه ی جهاد در کنار کلماتی مانند هجرت، ایمان، عبادت و... پازل گفتمانی دین را تکمیل می کند. در برخی موارد، مفاهیم دینی به ما اشاره می کنند که باید مانع را دور بزنید، مثل کلمه ی هجرت. ولی کلمه ی جهاد همیشه برخورد با مانع و رفع مانع را مورد توجه دارد. این در معنای جهاد حالت تأکید و تصریح دارد. در همین راستا یکی از استراتژی هایی که در سال پیش رو یعنی سال 90 باید سر لوحه مان باشد این است که باید جهاد عظیمی در شناسایی تهدیدها و موانع و فرصت های اقتصادی کشور صورت دهیم و در جهت تقویت نکات قوت و اصلاح نکات ضعف مان و موارد و موانعی که دست و پا گیر است، بکوشیم. معمولاً در نگاه نهادی برخی از مقررات، آیین نامه ها یا ترکیب های نهادی و یا به تعبیر دانشگاهی برخی از مواد یا تفاسیر قانونی که امروزه در بدنه ی اجرایی ما وجود دارد، معمولاً به شکل مانع عمل می کنند. در صورتی که ما به یک جهاد فراگیر در تمامی عرصه های اقتصادی جهت آسیب شناسی و مانع شناسی نیاز داریم تا بتوانیم برای رفع این موانع برخیزیم. جهاد کردن به رفع موانع پیشرفت ما برمی گردد؛ حالا برخی از این موانع داخلی اند و بخشی از آن هم موانع خارجی هستند که باید در عرصه ی اقتصاد بین الملل هم ببینیم که موانع اقتصاد کشور ما چه بوده است؟ محور دیگری که از جهاد اقتصادی می توان اقتباس کرد، غلبه کردن بر مشکلات کنونی اقتصاد ایران از جمله بیکاری، رکود و فقر است که همواره مورد توجه سیاستگذاران و دلسوزان نظام بوده است و باید راهکارهایی را برای ریشه کن کردن آن در اقتصاد ایران به کار بست. در این میان، یکسری طرحهای اقتصادی و پایه ای می تواند در جهت برطرف کردن مشکلات ساختاری اقتصاد ایران به کار بسته شود تا بتوان رونق در اقتصاد کشور را شاهد بود. در این راستا باید استفاده کامل از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها را که یک طرح بلندمدت است و اهداف آن مربوط به یک سال و دو سال نیست، صورت گیرد و تلاش شود تا این قانون، برای آینده اقتصادی کشور مفید واقع شود. به نظر میرسدطرح هایی در اقتصاد ایران باید پیاده سازی شوند که بتوانند در جهاد اقتصادی، به نوعی بر مشکلات ناشی از تحریم های اقتصادی ای غلبه کنندکه به صورت ناعادلانه بر علیه ملت ایران اعمال شده است و کشورهای غربی به بهانه تحریم هسته ای، نوعی تحریم اقتصادی را به اقتصاد ایران تحمیل کرده اند. 3: داشتن نقشه راه جهاد اقتصادی به نظر می رسد لازمه دستیابی به اهداف جهاد اقتصادی، داشتن نقشه راه وحرکت برنامه ریزی شده است، چراکه صرف علاقمندی به جهاد اقتصادی و بدون برنامه، کار محقق نمی شود، یعنی با یک برنامه ریزی عادی و روزمره تحقق منویات رهبری امکان پذیر نیست وتلاش و همت مضاعف می خواهد. دشمن وقتی در عرصه های امنیتی، سیاسی و حتی به نحوی فرهنگی در ایران شکست خورد، تنها برگ برنده ای که در این هفت ، هشت سال اخیر در دستانش باقی مانده است، ناکارامدی اقتصادی است و به دنبال تحمیل هزینه های اقتصادی به کشور هستند، ما باید با هوشیاری این تهدیدات را به فرصت تبدیل کنیم تا در حرکت رو به جلوی انقلاب اسلامی خللی وارد نشود. ما می دانیم که هر جهادی نیازمند طراحی نقشه ی عملیاتی است. این دقیقاً خواسته ای است که سال گذشته از سوی رهبر معظم انقلاب در نخستین نشست اندیشه های راهبردی مطرح شد که گفتمان سازی و ظرفیت سازی بسیار خوبی نیز در جامعه ی نخبگانی کشور در مورد آن ایجاد شد واقعیت این است که دشمنان انقلاب اسلامی محور آسیب پذیری ایران را مسائل اقتصادی قرار داده اند. لذا باید مدلی برای دستیابی به اهداف جهاد اقتصادی داشته باشیم؛ به نحوی که اگر هم اکنون ظرفیت اقتصادی ایران یک است و می خواهد در جریان این جهاد، دو برابر شود باید برنامه برای انتقال آن از وضعیت فعلی به وضعیت جدید وجود داشته باشد. ایران کشوری است که منابع زیرزمینی بسیاری دارد و ذخایر معدنی مهم دنیا را در خود جای داده است، اما باید توجه داشت که منابع زیرزمینی زمانی ارزشمند هستند که بالفعل شوند و با سرمایه گذاری، وارد چرخه اقتصادی کشور شوند؛ بنابراین اگر بتوانیم از این ظرفیتهای خدادادی استفاده کرده و از سرمایه های انسانی نیز بهره لازم را بگیریم، می توانیم به یک کشور مهم اقتصادی در سطح جهانی تبدیل شویم. این همان هدف جهاد اقتصادی است، اما لازمه آن داشتن برنامه و نقشه راه و در نهایت تقسیم کار ملی بین عناصر مختلفی است که می تواند نقشی در برنامه جهاد اقتصادی داشته باشد. 4: اشرافیت کامل به مسایل اقتصادی داخلی و بین المللی و رصد آنها برای تحقق شعار جهاد اقتصادی استراتژی که لازم است اقتصاد ایران در عرصه های مختلف کشاورزی، صنعتی، خدماتی، معدنی و... لحاظ کند، یک رصد جامع و فراگیرو اشرافیت کامل به مسایل اقتصادی داخلی و بین المللی است. ما باید دقیقاً رصد کنیم که تحولات جهانی در اثر چیست و به چه مسیری سوق پیدا می کند؟ ما باید افق بیست سال آینده ی اقتصاد دنیا را و همچنین مزیت های نسبی کشور خودمان را رصد کنیم و بشناسیم. ما سریعاً باید خودمان را برای دهه های آینده به کمک رصد و دیده بانی ای که صورت می دهیم، ارتقا دهیم و به مسائلی که از طریق علم تولید ثروت می کنند، بیشتر توجه کنیم. تأکیداتی که رهبر معظم انقلاب درطول این چند سال نیز داشتند، همه و همه ناظر به این مسئله بوده است. باید از صنایع تک به سراغ صنایعی برویم که فرصت های تولید درآمدی و تولید ثروت آن فراوان است. معمولاً در اقتصاد، صنایع کوچک در ابتدای نو آوری و خلاقیت، ثروت خوبی را برای کشور به بار می آورند و فرصت های خوب اشتغال زایی ایجاد می کنند، اما در مسیر چرخه ی تولید و چرخه ی عمر یک کالا، معمولاً سود آن ها کم می شود. چراکه کشور های دیگر هم نظیر آن کالا را تولید می کنند و به تعبیر عامیانه دست زیاد می شود. اما به وضوح این مسئله قابل مشاهده است که کشور های پیشرفته دقیقاً در پی این تغییربخشی و رفتن به سمت تولید کالاهای های تک و تولید ثروت و سودآوری از طریق تولید علم هستند. به طور مثال در عرصه ی بین المللی ما نسبت به گروه «جی بیست» و تصمیمات اتخاذشده در آن توسط کشور های استکباری باید بسیار حساس باشیم و مشارکت غیر مستقیمی را پیشاپیش در آن تصمیمات جهانی داشته باشیم. 5: هماهنگی و همکاری کامل دستگاههای ذیربط نکته بعدی برای احقاق شعار جهاد اقتصادی مسائل مربوط به آرایش جهادی و هماهنگی و همکاری کامل دستگاههای ذیربط در این قضیه است. دستگاه های اجرایی کشور، دستگاه های قانون گذار، نهادهای قضایی، بخش های مردمی، بخش های غیر انتفاعی و خصوصی کشور باید با یک راهبردی که از سوی دستگاه های سیاست گذار مشخص می شود، یک آرایش جهادی به خود گرفته و با هماهنگی و همکاری کامل خود در راستای تححق شعار سال 90 صادقانه تلاش نمایند. 6: آموزش و فرهنگ سازی نکته دیگر در جهت تحقق جهاد اقتصادی که در ذیل مفهوم جهاد معنا می یابد، بحث آموزش نیروها و فرهنگ سازی عمومی است، مثل هر برنامه ی دیگری اگرفرهنگ سازی نشده و آموزش نیروها را نداشته باشیم و نیرو های اقتصادی کشور را آماده نکنیم، در صحنه جهاد دچار مشکل خواهیم شد. بخشی از آموزش نیروها بحث عمومی است، یعنی بدنه ی آموزش و پرورش و دانشگاه های کشور و در نهایت رسانه ها و به طور مشخص رسانه ی ملی، باید حرکتی جهادی داشته باشند و یک برنامه ی مدون در جهت آموزش نیروهای کشور نسبت به مقتضیات یک جهاد اقتصادی ارائه و اجرا کنند. 7: ترفندهای استکبار جهانی: الف- ناکارآمد جلوه دادن نظام یکی از ترفندهایی که دشمن در سال های اخیر در مورد جمهوری اسلامی سرمایه گذاری کرده است، ناکارآمد جلوه دادن نظام است. درواقع سعی کرده است تا نظام دینی و الگوی حکومت مردم سالارانه ی دینی ناکارآمد جلوه دهد. البته خوشبختانه در عرصه های مختلفی که دشمن این امر را مطرح کرده با شکست روبه رو شده است. در مسائل امنیتی در این سی سال، کشور ما چه در جریان جنگ تحمیلی و چه در مسئله ی امنیت داخلی و چه در عرصه ی اتحاد و یک پارچگی و وحدت ملی و چه در مسئله امنیت مرزها - با توجه به حساسیت مرزهای ما به دلیل وجود شرایط ویژه و شرایط همسایگان ما- موفق بوده ایم. در عرصه ی کارآمدی های سیاسی هچون مشارکت های مردمی، مشارکت های سیاسی، همکاری و هماهنگی قوا و... نسبت به نظام های سیاسی مشابه، کارآمدی خیلی خوبی را نشان داده ایم. با شاخص های علمی متعددی ما می توانیم نشان دهیم که کشور در افزایش ضریب امنیتی، دفاعی و عرصه ی سیاسی کارنامه ی درخشانی را داشته است. البته منظور از شاخص ها شاخص های خودساخته ی استکباری که بعضاً با حب و بغض و نیات خاصی دست کاری می شوند، نیست. اما بخش دیگر کارآمدی یک نظام، کارآمدی اقتصادی است. دشمن وقتی در عرصه های امنیتی، سیاسی و حتی به نحوی فرهنگی در ایران شکست خورد، تنها برگ برنده ای که در این هفت ، هشت سال اخیر در دستانش باقی مانده است، ناکارامدی اقتصادی است. جالب این جاست که دشمن باز هم می بیند که در عرصه زیرساخت ها انقلاب اسلامی ایران پیشرفت های قابل ملاحظه ای داشته است؛ به نحوی که سازمان های بین المللی حتی در رنکینگ و شاخص بندی های خودشان، کشور ما را جزو کشورهای اول و بعضاً در جایگاه اول معرفی کردند. ما در عرصه ی بهداشت، زیرساخت های درمانی ، شاخص های توسعه ی انسانی، شاخص های دسترسی به آب سالم و دسترسی به آموزش حتی در روستاها ارتقای بسیار شگرفی را داشته ایم. این قبیل کارآمدی ها علی رغم تلاش نظام سلطه که به شکل رسانه ای سعی می کند پیشرفت های رقیب خود را در عرصه ی بین المللی نشان ندهد، این پیشرفت ها جلوه گر شده است. در عرصه ی مدیریت های کلان اقتصادی ما فراز و نشیب هایی داشته و داریم که ممکن است برای دشمن فرصت هایی را ایجاد کند که باید از آن جلوگیری کرد. همیشه دشمن به دلیل ناتوانی در جنگیدن با واقعیت های اقتصادی ایران، تلاش کرده است تا به سراغ اذهان و ادراک مردم برود. ب- بحرانی نشان دادن اوضاع داخلی دشمن می خواهد وضع داخلی کشور را بحرانی نشان دهد؛ مخصوصاً در سال گذشته ، دشمن روی تحریم های اقتصادی به شدت مانور می داد. برنامه های دنباله دار و سریالی رسانه های خارجی دائماً تأکید داشت که تحریم های اقتصادی چه مشکلات بزرگی را برای ایران به وجود آورده است. البته که تحریم ها برای ما بدون مشکل نبوده است و مسائلی را برای ما ایجاد کرده است، اما هر تحریمی طبق تئوری های اقتصاد بین الملل، در کنار هزینه اش، فرصت های مناسب و مزیت های نسبی هم به همراه دارد. کالایی که قبلاً تولید آن در کشور برای ما نمی صرفید و ارزانِ آن از خارج قابل تهیه بود، وقتی دشمن ما را تحریم می کند، قیمت تمام شده ی آن برای ما بالا می رود و نمی توانیم آن را از بازارهای جهانی خریداری کنیم. همین که دسترسی ما به این کالا سخت شد، باعث می شود که جوانان ما آن را خودشان تولید کنند. وقتی تولید شروع شد، در مرحله ی تولید، طبق تئوری های اقتصادی هزینه ی تمام شده کاهش می یابد و ما بعد از چند سال به این نقطه می رسیم که خودمان این کالا را با همان قیمت تمام شده ی خارجی که قبل از تحریم داشتیم، تولید و عرضه می کنیم. سخن آخر: اینکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دشمنان خارجی و داخلی دست به کار شده و برای ضربه زدن به ملت ایران و انقلاب توطئه های بسیاری را به کار بستند.در آن دوران رهبر کبیر انقلاب اسلامی فرمان جهاد صادر کرده و به واسطه این فرمان زن و مرد و پیر و جوان به میدان های حق علیه باطل اعزام شدند.در آن دوران با جهاد نظامی توانستیم دشمنان و بیگانگان را از خاک کشور بیرون رانده و موجبات سربلندی اسلام و انقلاب را در سراسر جهان فراهم کنیم.پس از آنکه بیگانگان متوجه شدند با جنگ نظامی نمی توانند در برابر خواست و اراده ملت ایران مانع تراشی کنند، به جنگ نرم روی آورده و یکی از ابزار جنگ نرم این است که ملت ها را تحت فشار اقتصادی قرار دهند. به همین دلیل شاهد هستیم که کشورهای غربی هر روز یک تحریم اقتصادی جدید علیه ملت ایران طراحی کرده و تصور می کنند با این شیوه می توانند مانعی بر سر راه پیشرفت و توسعه کشور ایجاد کنند. امروز نیز باید همچون هشت سال دفاع مقدس در برابر توطئه های اقتصادی دشمنان خارجی به ویژه آمریکا ایستادگی کنیم. به طور قطع جهاد اقتصادی ملت و مسئولان ایران در شرایط کنونی کمتر از جهاد در هشت سال جنگ تحمیلی نیست و همگان وظیفه داریم با اصلاح الگوی مصرف و همت و کار مضاعف برای تحقق جهاد اقتصادی تلاش کنیم. والسلام