یک صاحبنظر مسائل اقتصادی با اشاره به اینکه دولت به عنوان سکاندار اقتصاد کشور درگیر بیشترین حاشیه ها شده است، تأکید کرد: بی تفاوتی نسبت به اقتصاد و مقوله جهاد اقتصادی بخشودنی نیست و ما را به سمت تهدیدها سوق می دهد.
"محمد خوش چهره " رویکردها و نظرات قابل تأملی را در بحث جهاد اقتصادی دارد. شاید بتوان از او به عنوان یکی از چند چهره مطرح کشور نام برد که در بحث جهاد اقتصادی بیشترین صحبت ها و روشنگری ها را داشته اند.
او معتقد است مفهوم بحث جهاد اقتصادی باید هم برای مردم و هم برای مسئولان به روشنی تبیین شود و این کار نیاز به اهتمام دارد.
آنچه که در ادامه می خوانید، متن کامل گفت وگوی ما با محمد خوش چهره به عنوان یکی از صاحبنظران مسائل اقتصادی کشور پیرامون "جهاد اقتصادی " است.
وی در ابتدای این گفت وگو در پاسخ به سوال خبرنگار فارس مبنی بر اینکه با توجه به حاشیه های رخ داده و کم کاری هایی که در بحث جهاد اقتصادی مشاهده می شود آیا همچنان می توان امیدوار بود که مجلس و دولت، باز هم به مسیر جهاد اقتصادی بازگردند، گفت: به هر حال باید در نظر داشته باشیم که هیچ کاری نشدنی نیست و ادامه راه جهاد اقتصادی بستگی به این دارد که ما ببینیم چه میزان درکی از این موضوع شکل خواهد گرفت.
این استاد دانشگاه در ادامه به یک مثال در مورد حرکت جهادی در اقتصاد اشاره کرد و گفت: مفهوم جهاد اقتصادی را اولین بار، امام راحل بودند که به کار بردند. ایشان وقتی به نابسامانی های جامانده در کشور از دوران حکومت طاغوت اشاره می کردند، تأکید داشتند که تصحیح آن روند غلط نیاز به حرکتی جهادی دارد و با شرایط معمولی و متعارف ممکن نیست.
وی با بیان اینکه امام راحل در بحث اقتصادی معتقد به حرکت جهادی بودند، تصریح کرد: هنگامیکه وجهه حرکت، جهادی و الهی باشد بسیاری از موانع در مسیر حرکت رفع می شوند کما اینکه در جریان جنگ تحمیلی دیدیم که کمبود تجهیزات مانع عمل به تکلیف و افزایش روحیه جهادی نیروهای سپاه اسلام نشد.
خوش چهره افزود: در واقع باید گفت اولین باری که حضرت امام در قالب یک برنامه منسجم، خواستار انجام کاری جهادی در حوزه اقتصاد شدند، بحث تشکیل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به عنوان دومین نهاد انقلابی بود.
وی با بیان اینکه یک وجه مربوط به این مسئله حکومت و وجه دیگرش مردم بودند، تصریح کرد: با تشکیل این بنیاد به دستور امام راحل، تنها در سال 58 بالغ بر 256 هزار واحد مسکونی برای محرومان کشور ساخته شد که نسبت به رکورد رژیم طاغوت در خانه سازی نیز بیشتر بود و توانست بخش زیادی از مشکلات مردم را حل کند.
*نقاط قوت و ضعف و تهدیدات و فرصت های اقتصاد ملی شناسایی شود
خوش چهره در بخش دیگری از صحبت های خود گفت: در حال حاضر اقتصاد اصلی ترین حوزه تأمین کننده منافع و مصالح ملی کشور است. به بیان دیگر عدم توجه به این حوزه، بیشترین خطر را می تواند برای کشور و مصالح ملی ایجاد کند، بنابراین نام گذاری امسال به نام جهاد اقتصادی یک تدبیر حکیمانه و یک اولویت است که مقام معظم رهبری آن را اعلام فرمودند.
این نماینده سابق مجلس هفتم با اشاره به ضرورت آسیب شناسی عمومی وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور، بر شناخت نقاط قوت و ضعف و تهدیدات و فرصت های اقتصاد ملی کشور توسط مدیران سیاست گذار و تصمیم گیر برای بسترسازی بهتر در تحقق جهاد اقتصادی تأکید کرد: برای مثال هم اکنون فقط نزدیک 50 درصد از ظرفیت تولید ناخالص ملی فعال است و مابقی آن مورد استفاده قرار نگرفته و فعال نیست. این مسئله نشان می دهد که رفع موانع از سر راه تولید و استفاده از ظرفیت های خالی از جمله ضرور ی ترین حوزه های تصمیم گیری است. بنابراین شناخت اولویت های اقتصادی کشور برای نظام تصمیم گیری و قانون گذاری یک ضرورت استراتژیک است. قطعا اگر به رفع موانع از سر راه تولید ملی توجه نکنیم، چالش ها و آسیب های فراوانی در حوزه اقتصاد، امنیت و مسائل اجتماعی متوجه کشور، می گردد.
*غفلت از حوزه اقتصاد بخشودنی نیست
خوش چهره بخش اقتصاد را تأمین کننده اصلی منافع ملی کشور عنوان کرد و با بیان اینکه غفلت از حوزه اقتصاد به هیچ وجه بخشودنی نیست، اظهار داشت: مسئولان قوای سه گانه کشور باید برای انجام اقدامات لازم برای تحقق جهاد اقتصادی که همراه با درک صحیح مفهومی و معنایی آن ممکن است مبادرت کنند. عدم درک صحیح یعنی راه رفتن بدون چراغ در یک حوزه مخاطره انگیز و همه باید بدانیم که انجام روش آزمون و خطا در راه جهاد اقتصادی روش خطرناکی است.
*دولت به عنوان سکاندار اصلی، درگیر بیشترین حاشیه هاست
وی از عدم درک صحیح و مطلوب معنای جهاد اقتصادی به عنوان یک چالش فراروی جهاد اقتصادی نام برد و گفت: به نظر می رسد حاشیه های مختلف، توان قوای سه گانه را به سمت خود معطوف کرده که در این زمینه باید گفت، بیشترین حاشیه ها مربوط به دولت است. دولتی که در واقع در بحث جهاد اقتصادی، سکاندار کشتی و عامل اصلی حرکت محسوب می شود و اقدامات کلیدی در اقتصاد ما باید از این حوزه انجام شود.
این استاد اقتصاد دانشگاه تهران افزود: این توجه به مسائل حاشیه ای به جای مسئله اصلی که همان جهاد اقتصادی است، اثرات بسیار سوئی دارد که شاید در موقعیت کنونی عده ای متوجه آن نباشند، اما قطعا آسیب های جدی خود را با تهدید حوزه های اجتماعی، امنیتی و اقتصادی در آینده نزدیک نشان می دهد.
وی در بخش دیگری از صحبت های خود، مسئله تولید را یکی از محورهای اساسی در جهاد اقتصادی عنوان و تصریح کرد: متاسفانه با بحث ادغام وزارتخانه های مهم اقتصادی، نه تنها بحث جهادی اقتصادی در تغافل و حاشیه بیشتری قرار گرفت بلکه روند معمولی چرخه اقتصاد کشور نیز به واسطه این ادغام ها و عوارض آن تا حدی دچار چالش شد.
*برنامه خاصی برای رفع چالش های تولید ندارند
خوش چهره برخی اقدامات انجام شده در حوزه اقتصادی کشور همانند مسئله ادغام ها را در شرایط کنونی در تناقض با مفهوم جهاد اقتصادی دانست و گفت: مثلا با اینکه بحث تولید در مقوله جهاد اقتصادی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است اما شاهدیم که با بروز بحث شتابزده ادغام ها مخصوصا وزارتخانه های مهم اقتصادی، این مسئله به صورت جدی دچار چالش شد و برنامه خاصی هم تاکنون برای رفع این وقفه ها و چالش های وجود ندارد.
وی همچنین یکی از مهمترین موضوعات آسیب زننده به جهاد اقتصادی و تهدید کننده آن را واردات بی رویه و رکورد شکنی واردات در چند سال اخیر عنوان کرد و گفت: واردات بیش از 70 میلیارد دلاری که بخش قابل توجهی از آن کالاهای مصرفی با امکان تولید در داخل است در کنار قاچاق بالغ بر 20 میلیارد دلاری از جمله تهدیدات اقتصاد ملی است که خود زمینه ساز تشدید رکود برای بعضی از واحدهای تولیدی و عدم استفاده از ظرفیت های خالی کشور را فراهم می کند که قطعا تاثیرات آن مثل بیکاری به عنوان یک تهدید امنیتی برای کشور تلقی می شود.
چون در ادبیات اقتصادی معروف است که واردات فرصت شغلی برای تولید کننده خارجی و بیکاری برای کشور مصرف کننده و متقاضیان شغل داخلی است.
خوش چهره تأکید کرد: همه باید برای فهمیدن درست معنا و مفهوم جهاد اقتصادی ، درک صحیح از شرایط اقتصادی ملی و ضرورت نامگذاری جهاد اقتصادی تلاش کنیم. این مسئله در دو سطح قابل طرح است. اول سطح نظام تصمیم گیری، سیاست گذاری و برنامه ریزی کلان و دوم برای فعالین اقتصادی و آحاد مردم.
*دانستن دقیق اوضاع اقتصادی یک ضرورت اصلی است
این استاد دانشگاه همچنین با اشاره به اینکه دانستن دقیق اوضاع اقتصادی کشور در سالی که مقام معظم رهبری در آن، جهاد اقتصادی را بر ما تکلیف کرده اند یک ضرورت اصلی است، خاطرنشان کرد: با این که اهمیت این مسئله کاملاً مشخص است اما متاسفانه شاهدیم که گویا عزمی برای نگاه واقعی به وضعیت اقتصادی کشور از نظر نقاط قوت و ضعف مبتنی بر آمارهای اقتصادی قابل استناد وجود ندارد. مثلا تناقضاتی که در زمینه نرخ رشد اقتصادی، حتی در مجموعه دولت مطرح می شود از همین دست است.
وی افزود: این مسئله برای مجلس شورای اسلامی که نهاد قانون گذار کشور است نیز اهمیت بسزایی دارد. قطعا نمایندگان محترم مجلس می دانند که راه صحیح قانونگذاری و درک صحیح از شرایط، مبتنی بر آمارهای واقعی است و در این راستا است که می توانند به بحث مهم جهاد اقتصادی کمک کنند.
*نباید از تناقضات غافل شد
این صاحبنظر مسائل اقتصادی در عین حال تصریح کرد: در بحث جهاد اقتصادی از تناقضات در سیاست های اقتصادی جاری و قوانین مرتبط نیز نباید غافل شد. اهداف اقتصادی همه درگیر اتخاذ سیاست های مناسب و سازگار اقتصادی با آنها هستند. یعنی اگر سیاست های پولی و ارزی یا سیاست های تجاری در تناقض با هم باشند، قطعاً اختلال جدی در شکوفایی و رونق اقتصاد و استمرار نرخ رشد پایدار ایجاد می کنند.
در واقع اگر از یک طرف دغدغه عدالت داشته باشیم و شعار رونق تولید بدهیم و کاهش فقر و افزایش اشتغال برایمان هدف ارزشی باشد اما سیاست های پولی و نرخ های بهره نامناسب به کار ببریم یا سیاست های ارزی و سیاست های مالی و مهمتر از آن سیاست های بازرگانی و تعرفه های نامناسب را به کار ببریم، قطعا در هدفگذاری و اجرا دچار تناقض و انحراف شده ایم.
وی در ادامه این گفت وگو به یکی از مواضع همیشگی خود در راستای بحث جهاد اقتصادی اشاره کرد و انحرافاتی که در تعریف و توصیف بحث جهاد اقتصادی وجود دارد را مطرح کرد.
خوش چهره با بیان اینکه جهاد اقتصادی با ریاضت اقتصادی هم معنی نیست، گفت: روح جهاد اقتصادی، پیشرفت و تلقی و عدالت است و فضای تلاش همگانی را در کشور می طلبد. اینکه عده ای آن را همطراز برخی معانی نامتجانس از جمله صرفاً ریاضت اقتصادی می دانند، جفای به این مسئله است زیرا در جهاد اقتصادی فقط مصرف نیست که محور باشد تا با کم و زیاد کردن آن استنباط هایی مانند ریاضت اقتصادی داشته باشیم، بلکه برعکس محور اصلی، مقوله تولید و رفع موانع از سر راه آن است که خود به افزایش سطح رفاه از طریق افزایش سطح مصرف (در الگوهای منطقی آن) منجر می شود.
*راهکار اصلی در جهاد اقتصادی، نگاه مثبت به تولید است
وی افزود: باید بر این نکته تأکید کنم که راهکار اصلی در راه جهاد اقتصادی، نگاه مثبت و محوری به مسئله تولید و نگاه منفی به واردات بی رویه کالاهای مصرفی و مخصوصا کالاهای غیر ضرور است. از این رو باید تولید کشور را در همه ابعاد شکوفا کنیم و موانع پیش روی آن را برداریم. در واقع اگر می خواهیم در حوزه اقتصاد کاری جهادی بکنیم، این مسئله بدون تمرکز روی تولید و مقابله با واردات بی رویه به هیچ وجه شدنی نیست.
این استاد دانشگاه همچنین به بعضی از موانع و مشکلات فراروی جهاد اقتصادی کشور اشاره کرد و با بیان اینکه باید قطعا در مسیر حرکت با بعضی از موانع، محدودیت ها و کمبودها مواجه هستیم ولی به هر حال در یک حرکت جهادی تمام این موانع نباید سبب کُند شدن حرکت ما در این مسیر شود، گفت: تجربه گرانمایه ما در جنگ تحمیلی که محدودیت ادوات و تجهیزات نظامی مانع از افتخارآفرینی های بزرگ نشد و کم و کاستی ها با عزم و پایداری در حاشیه قرار گرفت اهمیت بسیار زیادی دارد.
بنابراین ما نیاز به درک صحیح از شرایط محیط اقتصادی و اجتماعی ملی و در کنار آن تهدیدها و فرصت های بیرونی و داخلی و تشخیص درست از نقاط قوت و ضعف داریم و در این فضاست که با برنامه ریزی های مدبّرانه می توان به موفقیت حرکت در مسیر جهاد اقتصادی امیدوار بود.
*برخی آمار به شدت غلوّآمیز است
خوش چهره همچنین با اشاره به بعضی آمارهای غیر واقعی و به شدت غلوآمیز در حوزه اقتصادی تصریح کرد: مثلاً اعلام آمار تولید شغل میلیونی یا نرخ رشد 10 درصد آنهم توسط بالاترین مقام اجرایی کشور در حالیکه واقعیت های موجود اقتصادی از یک طرف و اظهار نظر بعضی از مقامات دولتی و سایر مطالعات مراکز تحقیقاتی داخلی و حتی بعضی از نهادهای جهانی که گزارش های سالانه می دهند از طرف دیگر، همه مبین کاهش معنی دار نرخ رشد اقتصادی کشور است. که قطعا عوامل برون زا و درون زا در چنین افتی نقش اصلی داشته اند.
بنابراین در این شرایط بیان آمارهای خلاف واقع و ادعاهای غیر منطقی مبنی بر ایجاد فرصت های شغلی میلیونی یا نرخ های رشد تولید ناخالص ملی بالا قطعا در بی اعتقادی و بی اعتمادی فعالان اقتصادی و حتی آحاد مردم تأثیر دارد و اعتماد و باور آنها را نسبت به صداقت و تدبیر مسئولان می تواند هدف قرار دهد در حالیکه قوت و قدرت نظام جمهوری اسلامی متکی بر مشارکت عمومی که ناشی از باور و اعتماد مردم است شکل می گیرد و خواسته یا ناخواسته نباید با اظهارنظرها و برخی روش ها که هرچند ممکن است مبتنی بر نوعی امید دادن است، این سرمایه را دچار آسیب کرد.
*بازی خطرناک دولت با ارز
این نماینده سابق مجلس هفتم شورای اسلامی در ادامه صحبت های خود با اشاره به وضعیت معیشت فعلی مردم؛ ارتقای سطح آن را یکی از هدف های اصلی نظام و خاصه جهاد اقتصادی دانست و گفت: این کار مستلزم یک اقتصاد پویا و نرخ رشد اقتصادی مستمر و پایدار است. قطعا بی توجهی به تولید ملی، آْسیب فراوانی در این هدف استراتژیک ملی دارد و آنچه جای تعجب است این است که به جای آنکه از ابتدای سال به بحث رونق تولید ملی از طریق رفع موانع و محدودیت واردات بی رویه مبادرت کرده باشیم، برعکس شاهد هستیم که بعضی از اقدامات و سیاست های اقتصادی به بخش های غیر مولد و سوداگرانه در اقتصاد ملی دامن زده است.
از جمله اقداماتی را که دولت و خاصه بانک مرکزی در جهت بازار طلا و سکه و سوداگری های مربوط به آن ایجاد کردند و یا بازی خطرناکی که با ارز شروع شد که ضمن سوق دادن منابع زیادی حتی از بخش های تولیدی و سایر بخش های سوداگرانه به این بازار خود ضربه ای به بخش تولید بود. مضافا اینکه نتیجه چنین اقداماتی در سه ماه گذشته از جمله افزایش نزدیک 15 درصدی نرخ ارز و بلافاصله تورم معادل بود.
*با تمرکز بر تولید در مسیر جهاد اقتصادی قرار خواهیم گرفت
این صاحبنظر مسائل اقتصادی در پایان بر توجه عالمانه به رفتارهای اقتصادی توسط دولت تأکید کرد و گفت: دولت نباید به موضوعاتی در حوزه اقتصاد که به هیچ وجه در مفهوم جهاد اقتصادی گزینه اصلی نیستند متمرکز شود و یا بر عکس اقداماتی که به تشدید فعالیت های دلالی و سوداگرانه در بازار منجر می شود، هرچند به ظاهر منافع و عایدات کوتاه مدتی هم برای دولت داشته باشد، مبادرت نماید.
دولت بداند که تمرکز اصلی اش باید روی تولید و رفع موانع از آن باشد که از مسیر مقابله با واردات بی رویه، چه مجاز و چه غیر مجاز صورت بگیرد و در این حالت است که در مسیر جهاد اقتصادی قرار خواهیم گرفت.