با توجه به وضعیت اقتصاد کشورمان ظرف یکی دو سال گذشته و رکود تولیدات داخلی، تقویت و ترغیب انگیزه مردم به استفاده از کالاهای ساخت داخل، یکی از کارسازترین راه های بهبود و توسعه سهم تولیدات داخلی می باشد. اما این تغییر الگوی مصرف به یکباره محقق نخواهد شد، همانطور که به یکباره به وجود نیامده است.
اینکه چرا مردم میل و رغبتی به خرید کالای داخلی نسبت به مشابه خارجی آن ندارند بسیار مهم و تعیین کننده است که توجه به آن ها برای برطرف کردن چالش های انگیزه ای مردم اجتناب ناپذیر است.
1. اعتماد و باورهای فرهنگی: یکی ازدلایلی که مردم میل بیشتری به خرید کالاهای خارجی دارند، نوع باوری است که طی سال های متمادی از قبل و بعد از انقلاب در عامه مردم وجود داشته است. به عنوان مثال تاکید مردم به تهیه کالاهایی با مارک های ژاپنی، باوری است که سال های سال در بین مردم ایران مرسوم بوده است. این باورها درست است که سبب آن مرغوبیت کالاهای ژاپنی است اما بیش از آن به سبب اعتمادی است که این باور را برای مردم حاصل کرده است که هیچ مارکی را به جز مارک ژاپنی قبول نمی کنند.
این فرهنگ مصرف در طی سالیان متمادی ایجاد شده و دیگر اهمیتی به کیفیت و نوع تولیدات دیگر کارخانجات نمی دهد. حتی اگر کالای خارجی با مارک دیگری هم به بازار عرضه شود، باز هم مردم فلان کالای ژاپنی را ترجیح می دهند.
2. تبلیغات سازنده و جذاب: عامل دیگری که باعث ترجیح کالای خارجی می شود، بهره گیری از نوع تبلیغاتی است که در بین عموم انگیزه مصرف ایجاد می کند. به عنوان مثال شرکت های خارجی که لوازم خانگی به ایران وارد می کنند، با درنظر گرفتن خدمات پس از فروش طولانی، تعویض بدون هیچ قید و شرط در صورت نقص فنی، تحویل در محل یا دادن جوایز همراه با کالای خریداری شده، برگزاری جشنواره های تفریحی همراه با قرعه کشی هدایای چشم گیر و بسیاری از این موارد، توانسته اند جذابیت خرید را برای مصرف کننده ایجاد کنند. به طوری که گاهاً خریدار جذب حواشی تبلیغاتی کالای مورد نظر می شود.
3. نوآوری و تنوع: مهمترین گزینه ای که شرکت ها و کارخانجات بزرگ صنعتی جهان به عنوان الویت کاری خود قرار داده اند، مسئله تنوع و نو آوری در محصولات می باشد. شرکت های خارجی همگی در تلاش و رقابت هستند تا با محصولی جدید خود را متفاوت از بقیه نشان دهند. ضمن اینکه سعی دارند با افزایش تنوع در محصولات خود، به مصرف کننده قدرت انتخاب دهد. وقتی مصرف کننده تشخیص می دهد فلان شرکت تولیدکننده کالا از تنوع محصولات مورد نظر برخوردار است برای دستیابی به حق انتخاب های متعدد به آن شرکت مراجعه می کند.
4. پیشرفت کیفیت: یکی دیگر از مهمترین معیارهای ایجاد انگیزه خرید، ارتقاء کیفیت کالاها می باشد. وقتی شرکت های داخلی ما برای مدت مدیدی در یک سطح کیفی و در حالت سکون قرار می گیرند، مطمئناً از رقبای خارجی خود باز خواهند ماند. ماندگاری محصول یکی از معیارهایی است که جامعه ایرانی به آن توجه بسیاری دارد. لذا این سکون شرکت های داخلی باعث شده تا رقبای خارجی با افزایش کیفیت کالای خود در امر ماندگاری خریداران را به سمت کالای خود بکشانند.
حال در نگاهی کلی و اجمالی باید دید آیا ما توانسته ایم باورجدیدی را برای مردم ایجاد کنیم که باورهای فرهنگی تاریخی خود را فراموش و به کالاهای داخلی اعتماد داشته باشند. تولید کنندگان داخلی ما تا چه حد از تبلیغات سازنده برای ایجاد جذابیت و جذب مصرف کننده استفاده می کنند. آیا نوآوری و تنوع در تولیدات داخلی به وجود آمده و این امتیاز را به مصرف کننده داده ایم تا قدرت انتخاب متعدد داشته باشد. افزایش سطح کیفی محصولات ما چرا به حدی نبوده است که خود را در کنار مشابه خارجی مطرح کند و در سبد خرید کالاهای داخلی قرار بگیرد.
قطعاً و یقیناً نمی توان بانگاه روشنفکرانه به قضیه، این مشکل را فقط در حیطه فرهنگی دید و راه حل فرهنگی و شعار آرمان گرایانه برای آن تجویز کرد. تغییر الگوی مصرف نیازمند یک برنامه ریزی منسجم و اقدامات عملی در زمینه افزایش کیفیت و تنوع کالاها همراه با اقدامات فرهنگی برای ایجاد انگیزه و گرایش مصرف کننده به کالای داخلی می باشد.