«این حرف اشتباه نشود با اینکه بنده با مد و تنوع و تحول در روش های زندگی مخالفم، نخیر، مدگرایی و نوگرایی اگر افراطی نباشد، اگر روی چشم و هم چشمی رقابت های کودکانه نباشد، عیبی ندارد. لباس و رفتار و آرایش تغییر پیدا می کند، مانعی هم ندارد، اما مواظب باشید قبله نمای این مدگرایی به سمت اروپا نباشد، این بد است. اگر مدیست های اروپا و آمریکا در مجلاتی که مدها را مطرح می کنند فلان طور لباس را برای مردان یا زنان خودشان ترسیم کردند، آیا ما باید اینجا در همدان یا تهران یا در مشهد آن را تقلید کنیم؟ این بد است، خودتان طراحی کنید و خودتان بسازید.» این متن فرازی کوتاه از بیانات مقام معظم رهبری در مورد مد و مدگرایی است.
مد و مدگرایی پدیده ای است که کمابیش در میان همه اقشار جامعه وجود دارد اما در این میان، جوانان و نوجوانان بیش از دیگران به مد اهمیت می دهند و مدگرا هستند.
امروزه جوانان با گسترش وسایل ارتباط جمعی و فناوری های جدید رایانه ای ارتباطات گسترده ای با جوامع و فرهنگ های گوناگون یافته اند و موقعیت آنها در شناخت فهم و ارزش ها، باورها و انتخاب هنجارهای مطلوب پیچیده تر و مشکل تر شده است و چه بسا زمینه های موجود باعث شده برخی از جوانان به رفتارها و هنجارهای متضاد با ارزش های جامعه خویش رو آورند.
یک روز مانتوهای بلند و روز دیگر مانتوهای کوتاه، یک روز آرایش موی سر به سبک آلمانی و روز دیگر موهای بلند و اصلاح نشده، زمانی شلوارهایی با پاچه گشاد که روی زمین کشیده می شود، و زمانی دیگر، شلوارهای تنگ و کوتاه مد می شوند.
اگر از این همه افرادی که عادت کرده اند رفتار و نوع و سبک لباسشان را طبق آخرین مدهای رایج تنظیم کنند، بپرسید که به چه علت این کار را کرده اند، یا مثلا این آرم و کلمه روی لباس آنها چه کارکردی دارد، نمی توان پاسخ قانع کننده ای شنید جز آن که: «خب قشنگه!» «برای اینکه مده»! همه این را می پوشند و...!
این پاسخ ها اگر چه سطحی به نظر می رسند اما بنابه تحلیل روان شناسان نشان دهنده نوعی از تعلق گروهی، نوجویی، تنوع طلبی و گرایش جوانان به «امروزی شدن» است و کاملا یک پدیده طبیعی و تا حدودی نابهنجار در جهت ارضای این نیازها محسوب می شود. اما از آنجا که همواره کالای مد شده، شیوه های رفتاری، هنجاری و ارزش های خاصی در بین نوجوانان و جوانان رونق و شیوع می یابد و مد عاملی می شود برای انتقال هنجار و ارزشی از جامعه ای به جامعه دیگر، بررسی زمینه ها و پیامدهای مدگرایی یکی از موضوعات مهم در جامعه ما محسوب می شود از این رو در این دو شماره گزارش روزنامه کیهان به این مسئله می پردازیم و نظر مردم و کارشناسان را می خوانیم:
به یاد روزهای جوانی
روی یکی از مبل ها گوشه پذیرایی نشسته بود و کمی آن طرف تر چند تا از جوانان فامیل هم مشغول خوش و بش بودند. حوصله پدربزرگ سر رفته و منتظر بود تا زودتر شام را بیاورند، در همان حال و هوا به یاد جوانی های خودش رو کرد به چند نوجوان که خاطرات نشاط و شادابی آن روزها را برایش زنده کند.
کمی به رفتار و گفتار آنها دقت کرد، بعد در حالی که لباس های غیرمعمول و موهای عمود بر کله سعید نوه دختری اش، خیلی او را متعجب کرده بود، گفت: سعید بابا! این چه لباسیه؟ تو دیگه 20-19 سالته- موهات چرا رو هواست! سعید هم از خوش اخلاقی پدربزرگ استفاده (البته سوءاستفاده) کرد و گفت: پدر بزرگ مده!
پدر بزرگ گفت: مد چیه بابا؟! آدم باید یه چیزی بپوشه که بهش بیاد. سعید هم شروع کرد به توضیح اینکه مدل موهایش، مدل موهای فلان هنرپیشه هالیوودیه، شلوارش مد فلان سال میلادیه و پیراهنش مارک فلان کارخونه اروپایی و...پدربزرگ با حرف های سعید قانع نشد ولی نخواست بیشتر از این موضوع را جلوی جمع پیگیری کند و فقط سری تکان داد و...شاید شما هم به این موارد برخورد کرده باشید که وقتی به یک جوان به خاطر پوشیدن لباسهای غیرمعمول و سر و شکل نامتعارف و ناشایست اعتراض می کنید، عمل خود را با مد و مد روز بودن توجیه می کنند و عجیب تر اینکه گاهی حتی خانواده ها و والدین این جوانان نیز با چنین توجیهاتی قانع می شوند و دیگر موضوع را پیگیری نمی کنند.
به اعتقاد کارشناسان مسائل اجتماعی این نوع مدگرایی را نمی توان به حساب هیجانات زودگذر جوانی دانست چون آثاری که بر جای می گذارد زودگذر و سطحی نیست، این طور تابع مد بودن هم برای مدگراها و هم برای جامعه گرفتاری های زیادی ایجاد می کند که گاهی اساس نظام اعتقادی را خدشه دار می سازد و در شکل وسیع تر نظام اجتماعی و جامعه را دچار انحراف می نماید.
افراد مانکن صفت در جامعه
آیا مد و مدگرایی رفتاری ناپسند است یا آنکه تبعات مثبتی هم به دنبال دارد؟ البته هیچ کس منکر این مسئله نیست که این تیپ های عجیب و غریبی که برخی از جوانان و به تقلید کورکورانه از فرنگی های بی هویت در جامعه باب می کنند، برازنده یک جوان ایرانی نیست و هرگز این نوع مدگرایی آثار مثبتی نخواهد داشت ولی در عین حال پیروی از مد به صورت آگاهانه پیامدهای مثبتی هم با خود به دنبال دارد.
رضا شایسته کارشناس مسائل تربیتی و امور جوانان در دانشگاه آزاد در گفت وگو با گزارشگر کیهان با بیان این نکته که نه تنها مد و مدگرایی رفتار پسندیده ای است، بلکه به جامعه نشاط و طراوت می دهد، خاطرنشان می کند: «80 درصد از مدگرایان فلسفه مد را نمی دانند. زیبایی جویی و برتری طلبی از خصیصه های رفتاری انسانها مخصوصا در دوران جوانی است.» از دیدگاه این کارشناس تربیتی، مدگرایان به سه دسته تقسیم می شوند. دسته اول مدگرایان حرفه ای هستند، کسانی که بخاطر ویژگی های رفتاری و شرایط مالی خوب همواره کوشش می کنند پوشش و آرایش و پیرایش خود را براساس الگوهای روز که همان مد است انجام دهند. از ماهواره تا مجلات و ژورنال ها به دنبال لباس و لوازم آرایش و کفش و در نهایت به دنبال بهترین برندها هستند.
وی در ادامه می گوید: «دسته دوم به نوعی هنجارشکن هستند و افراد مانکن صفت نام دارند که از ناتوی فرهنگی حقوق می گیرند تا برخلاف ارزش های اجتماعی حرکت کنند. آنها مانکن زنده هستند که در کوچه و خیابان و مهمانی ها و... بر عرضه مدهای روز می پردازند و در نهایت دسته سوم زنان و مردانی هستند که باتصور زیبا شدن از نظر پوشش و آرایش از گروههای اول و دوم پیروی می کنند.»
به این کارشناس می گویم با این توصیف شما مد را خوب ارزیابی می کنید یا بد؟ می گوید: «در مجموع مدگرایی رفتار ناپسندی نیست. اما اگر از اعتدال خود خارج شود، جامعه تبدیل به سالن مد و باعث ترویج فساد در جامعه خواهد شد.»
به آقای شایسته می گویم چگونه می توان آثار مثبت را در جامعه طوری برجسته کرد که یک جوان درجستجوی مد و زیبایی راه را به انحراف نرود و دچار بی هویتی فرهنگی نگردد؟
وی نقش رسانه ها را در این خصوص حائز اهمیت می داند و در توضیحات بیشتری تصریح می کند: «رسانه ها با خودداری از انعکاس رفتارهای نابهنجار که اعتقادی به ارزش های اجتماعی ندارند، می توانند با مدگرایی منفی مقابله کنند.»
عرضه الگوهای مناسب فرهنگی واجتماعی مطابق با ارزش های دینی و اقتصادی ما از دیگر نقش های مهم رسانه ها برای مقابله با مدگرایی است که این کارشناس امور جوانان بر آن تاکید دارد.
شایسته در ارتباط با پیامدهای مدگرایی در ادامه سخنان خود اضافه می کند: «مدگرایی افراطی باعث خروج ارز از چرخه اقتصادی، بحران هویت و تزلزل در رفتار افراد، تغییر در هنجارها و ارزش های اجتماعی، وابستگی اقتصادی و تحمیل هزینه بر خانواده ها می شود.»
وی می گوید: «بسیاری از تولیدکنندگان خارجی برای ایجاد بازار مصرف به تبلیغ مد می پردازند. تا آنجا که غریزه جوانی در دختران و پسران ایجاب می کند که به این سمت گرایش یابند. این تبلیغات در حد متعادل قابل قبول است ولی افراط در آن یک ضدارزش است.»
وقتی از درون تهی شویم...
مدگرایی تهی شدن انسان از خودش است. اینکه چگونه مد و مدگرایی باعث بی هویتی و خالی شدن انسان از خود می شود سؤالی است که دکتر باقر ساروخانی عضوهیئت علمی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد درگفت وگویی به آن پاسخ می دهد.
وی با بیان این نکته که انسان می خواهد با مد و ظاهر تشخص ایجاد کند، ولی آیا این ظاهر دچار فرسودگی نمی شود؟ خاطرنشان می کند: «مدگرایی به نوعی تهی شدن انسان از خودش است و باعث می شود که انسان تنها به ظاهر خود توجه کرده و ظاهرش را به گونه ای که فقط جلب توجه کند درست نماید.»
دکتر ساروخانی آغاز استعمار فرهنگی را در از بین رفتن هویت ملی جوانان دانسته و می گوید: «تشخص یک پدیده درونی است و انسان هایی که تشخص خود را از ظاهر خود نمی گیرند، انسانهایی بسیار متعالی هستند.»
فرصت رابه تهدید تبدیل نکنیم
در موردخوب یابد بودن مد و مدگرایی در گفت وگو با کارشناسان نظرات متفاوتی مطرح شد. برخی این پدیده را خوب و برخی بد مطرح کردند.ولی آنچه حائز اهمیت می باشد بیان فواید و آثار مخرب این موضوع به شکل منطقی و درست برای نوجوانان و جوانان در حال رشد است تا آنها با فکر و ایده ای باز به سراغ این پدیده یعنی مد بروند.
دکتر محمدرضا کرمی محقق و پژوهشگر مسائل تربیتی درگفت وگو با گزارشگر کیهان با تاکید بر این نکته که اصل پدیده مد و مدگرایی فی نفسه بد نیست و اتفاقا یک فرصت فرهنگی است، تصریح می کند: «آنچه امروزه این فرصت را به تهدید تبدیل کرده است، عدم مدیریت درست این پدیده توسط برخی از عناصر فرهنگی خودی است.»
وی می گوید: «متاسفانه در یک مقطعی از اوایل انقلاب نسبت به این پدیده نگاه انتقادی بسیار زیاد و غیرکارشناسی شکل گرفت و تقریبا باعث شد این فرصت فرهنگی به یک ضد فرهنگ تبدیل شود.»
گرایش جوانان به هر مدل و مد، حکایت از گرایش ها فرهنگی سیاسی و اجتماعی جوانان دارد.
دکتر کرمی تاکید دارد اگر این پدیده دربسته صحیح خود توسط جامعه شناسان، اصحاب فرهنگ و هنرمندان به طور درست مدیریت شود، می تواند سرآغاز تحول فرهنگی باشد.
از نقطه نظر این محقق، اگر به تاریخ چند ساله انقلاب از این منظر نگاه کنیم درمقطعی شاهد ظهور درست این پدیده بودیم.
زمانی که تفکر بسیجی و پوشش و گویش و مدل مو و لباس خاص بسیجی ها به عنوان یک شاخص ومعرف این گروه در سطح جامعه فراگیر شده بود، آن زمان به درستی از ظرفیت مد برای انتقال فرهنگ و فراگیر سازی مؤلفه های فرهنگی استفاده شد.
دکتر کرمی اضافه می کند: «اما متاسفانه پس از خاتمه دوران دفاع مقدس نتوانستیم از ظرفیت به وجود آمده استفاده بهینه و بجا نماییم.»
وی خاطرنشان می کند: «امروز گروهی از جوانان خوش ذوق و با سلیقه اقدام به تولید لباس هایی با عکس شهدای دفاع مقدس و شهدای هسته ای برای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت نموده اند این اقدام قابل تحسین است، اما به خاطر نبود سیاستگذاری درست که وظیفه اصلی مسئولان فرهنگی است، ممکن است این حرکت به نتیجه مطلوب نرسد.»
به نظر می رسد مسئولان فرهنگی باید با یک نگاه صحیح -بلند مدت و عملیاتی نسبت به تدوین سیاست های کلان و شاخص های سنجش اقدام نمایند و فضای عملیاتی این مقوله را در اختیار کل جامعه قرار دهند.
از دیدگاه این پژوهشگر، «حجم بسیار بالای دانش آموختگان طراحی پارچه و لباس، منابع بسیار غنی فرهنگی و گرایش ها متعالی جوانان ایران اسلامی، سه عنصر مؤثر و اساسی در شکل گیری هدایت صحیح این مقوله فرهنگی است که بحمدالله ایران اسلامی از هر سه مقوله در حد اعلا برخوردار است. مشکل اساسی نبود استراتژی کلان و نگاه جامع در سطح سیاست گذاران و تصمیم گیران است.» بنابراین برای حل این مسئله امروز دولت و نهادهای فرهنگی که مسئول اصلی یا به تعبیر بهتر مقصر اصلی هستند باید همت کنند و برای حل این مشکلات تلاش مضاعفی نمایند.
روز اول چون به اصطلاح خیلی تابلو و جیغند، همه نگاهشان می کنند و به بلندی و سیخ بودن موهایشان خیره می شوند. این نگاه ها چند مدتی طول می کشد. روزهای بعد نمونه های دیگر مدل موها مد می شود. حالا نگاه ها می چرخند تا انواع مدل ها را بشمارند. میکروبی، تاج خروسی، دم اردکی، مو تن تنی، فشن و... خلاصه مدل های سیخ توی پریزی که انگار همه آنها با اولین جرقه سیم های برق به وجود آمده اند.
روزهای بعد آن قدر مد آنها ضایع می شود که همه با خنده نگاهشان می کنند و سعی دارند ببینند و بسنجند چقدر بیشتر از دیگری خرج خودشان کرده اند.
روزهای بعد تیپ هایشان عوض می شود و می روند سراغ شلوارهای 10-20 جیبی که وقتی راه می روند هرکس نگاه می کند فکر می کند الان می خواهند روی زمین بنشینند، پوست هایشان را با زاویه 70 درجه بالا می کشند، طوری که ابروها کم کم غزل خداحافظی را برایشان می خوانند و نصف دماغ هایشان در دست جراحان جا می ماند.
و هرچه خال هم بخواهید روی چشم و لب و... می کوبند که وقتی راه می روند و هرکس آنها را نگاه می کند آنها را به شکل اژدهایی می بیند که دارد می خندد.
شلوارها و مانتو و لباس هایشان هم که انگار خیاط همیشه پارچه کم می آورد که این قدر تنگ و کوتاه می شود.
براستی چنین افرادی هیچ با خود فکر کرده اند با این همه کارهای جبران نشدنی که به بهانه مد روی چهره و لباس و رفتار خود انجام می دهند تا چند سال دیگر برای اثبات ایرانی بودنشان باید حتما کارت ملی نشان دهند!
آهنگ رشد مو تند می زند
هر چند مد همواره در بین همه نسل ها و عصرها وجود داشته، اما آهنگ رشد آن تا دوره معاصر بسیار کند بوده است. در دوره معاصر به ویژه در چند سال اخیر در واقع مد و مدگرایی به افراطی ترین حد خود رسیده است.
به نظر می رسد یکی از عوامل اصلی گسترش سریع مد در جامعه و تغییر نگاه گاه به گاه آنها رشد و گسترش رسانه های جمعی به خصوص ماهواره و تلویزیون است.
به اعتقاد کارشناسان مسائل فرهنگی در حال حاضر به دلیل گسترش دنیای ارتباطات مدها خیلی سریع جای خود را بین جوانان باز می کنند. امروزه در این برهه زمانی محدود مدها در حال عوض شدن بوده و اثر تقلید و مدگرایی سریع تر از گذشته است.
مدگرایی دنیای مجازی
یازدهمین مانتویی بود که پوشیده و دوباره درآورده بود. مادرش با عصبانیت گفت: این رو دیگه چرا نمی پسندی؟! دختر نوجوان گفت: این هم رنگش خوب نیست، این روزا برای تابستان رنگ قرمز مده، باید مانتوی قرمز خوش دوخت کوتاه و نازک پیدا کنم و بخرم!
مادرش گفت: دیروز گوشیتو عوض کردی و قرمز خریدی. من دیگه پول این ادا واصول های تو را ندارم و دختر در کمال بی توجهی به ناراحتی و عصبانیت مادرش گفت: هنوز کامپیوترمو عوض نکردم. اونم مدلش قدیمی شده، دنیا، دنیای آخرین سیستم هاست. باید به روز زندگی کرد و نباید از مد و دنیا عقب بمانم.
مادرش گفت: مطمئنی از دنیا عقب نیستی؟ دختر گفت: دارم با دنیا پیش می رم و شیوه جدید زندگی گردن رو یاد می گیرم.
و مادرش ادامه داد: با دنیا پیش رفتن از راه افزایش دامنه آگاهی هاست نه اینکه دشوار زندگی کنی یا فقط به ظاهرت برسی تا دیگران به به و چه چه کنند.
این مکالمات را داخل یک مانتو فروشی در میدان هفت تیر و کنار یکی از اتاق های پرو شنیدم. اتاق پروی که به اندازه یک قد ایستادن فقط جا هست و دهها دختر نوجوان و جوان برای پوشیدن مانتوهای نخی و بعضا بلند تابستانی و رنگ و وارنگ به صف ایستاده یا عرق ریزان از آن خارج می شوند.
پیامدهای منفی مدگرایی
بی تردید اگر نسل جوان ما همین رویه معمول را در نوع پوشش، رفتار و بعضا گفتار خود در پیش گیرد، مد و مدگرایی همه زندگی یک جوان خواهد شد و بیم این خطر می رود که با خیل عظیم جوانان خودباخته و مدگرا و تحت تأثیر تبلیغات مدلهای غربی قرار بگیریم. بنابراین بیان پیامدهای منفی مدگرایی و ارائه راهکارهای مقابله با این پدیده در این شرایط کنونی، قطعا آن دسته از جوانان فریب خورده را از خواب غفلت بیدار خواهد کرد.
حجت الاسلام رضا ترابی استاد دانشگاه پیام نور در گفت وگو با گزارشگر کیهان می گوید: «باتوجه به اینکه بیشتر مدهای رایج در بین نوجوانان و جوانان برگرفته از الگوهای بیگانه و غیرخودی است، می توان گفت که مدگرایی به معنای جدید آن، نوعی از خودبیگانگی و تقلید از فرهنگ غربی را القاء می کند تا آنجا که الان برخی از جوان ها از نوک پا تا فرق سرشان غربی هستند و حتی وقتی نگاه می کنی، می بینی کلمات یا جملاتی بر روی لباس یا داشبورد ماشین یا آینه و کمد لباس شان نوشته شده که کمتر ارتباطی با زندگی شخصی یا آرمانها و علایق فردی آنها دارد و گاه حتی معنی آن را نیز به درستی نمی دانند. عباراتی مثل «گروه لجن»، «سفید اما آشغال»، «گناه تا مرگ» و...»
به گفته وی این چیزی است که از مدگرایی یا مدپرستی برخی از جوانان امروز ما به چشم می آید چیزی که شاید بتوان گفت تا حد زیادی، ناشی از تقلید کورکورانه و غفلت از خویش است.
حجت الاسلام ترابی اضافه می کند: «تقلید هر روزه از آخرین مدهای رایج در جهان غرب، به چه معناست؟ جز از خودبیگانگی، بحران هویت، تزلزل، وابستگی اقتصادی، احساس حقارت و...؟ از همه اسفناک تر این است که بسیاری از رفتارها و هنجارهایی که امروز به عنوان مد در جامعه ما مطرح است و از سوی عده ای تبلیغ هم می شود، با اصول اخلاقی و ارزش های فرهنگی جامعه ما به هیچ وجه همخوانی ندارد.»
از این استاد دانشگاه می پرسم شما کلا مد را رد می کنید و با نظر کسانی که مد را باعث پویایی جامعه اعلام می کنند مخالفت دارید؟ می گوید: «مدگرایی، تجدد و امروزی شدن تا حدودی مطلوب است و اسلام با همه نوع مد مخالف نیست. اسلام امروزی شدن و نوگرایی در سبک و شیوه لباس پوشیدن را به صورت کلی پذیرفته است. آنچه اسلام با آن مخالف است پشت پا زدن به ارزش هایی مثل پوشش شرعی، پرهیز از اسراف و... رعایت نکردن اخلاق اجتماعی، آزادی مطلق در روابط دختر و پسر و همانندسازی با بیگانگان است. حال اگر این پدیده های انحرافی در قالب مد به خورد جوانان داده شود و میل فطری نوگرایی و نیاز امروزی شدن به سمت انحرافات سوق یابد اسلام با آن مخالف است.»
نوگرایی در ذات انقلاب است
نوگرایی و نوخواهی در ذات انقلاب است. انقلاب یعنی نوگرایی و این یعنی تغییر و دگرگونی بنیادی از آنچه که در گذشته بوده است و دامنه آن به یک مکان و شهر و کشور خاص نیست، تمام جاها را در برمی گیرد. از جمله سبک لباس پوشیدن، شیوه و سبک زندگی، سطح خواسته ها و توقعات، چشم داشت ها و نگرش ها و... که در ذات یک جامعه پرتحرک مثل ایران وجود دارد و در هر لحظه پویایی در آن دیده می شود.
دکتر امان الله قرائی مقدم جامعه شناس و استاد دانشگاه از زوایای مختلفی به پدیده مد و مدگرایی می پردازد و به پیامدهای مثبت و بعضا منفی مدگرایی اشاره می کند.
از این جامعه شناس در مورد دلایل گرایش برخی از جوانان به مدهای مبتذل غربی سؤال می کنم، می گوید: «مسافرت و رفت و آمدهای نسل جوان به کشورهای همسایه، تماشای سریالهای مبتذل که از شبکه های مختلف ماهواره ای پخش می شود، بی تردید برخی از بینندگان را تحت تأثیر قرار می دهد و آنها را خودباخته می کند.» دکتر قرایی مقدم تضعیف شدن اعتقادات و باورهای دینی بین برخی از خانواده ها را هم در این مسئله دخیل می داند و خاطرنشان می کند: «متأسفانه به دلیل خودباختگی برخی از پدرها و بخصوص مادران که اعتقادات دینی ضعیفی دارند یا مادری که حجب و حیا و حرمت ها را رعایت نمی کند و خود را برای بیرون رفتن از منزل آرایش می کند و به فرزند 6-7 ساله اش یاد می دهد که برای دیگران باید خود را بیاراید، شاهد بروز پدیده مدگرایی به سبک غربی هستیم.»
وی می گوید: «طبیعی است وقتی نوجوانی وارد گروه همسالان می شود چیزهای زیادی از آنها یاد می گیردیا برخی از سریال هایی که از تلویزیون خودمان پخش می شود هم به نوعی در الگودهی به نوجوان و جوان مؤثر است و بعضا باعث می شود دختران و پسران خودباخته شوند.»
این استاد دانشگاه با تاکید بر این موضوع که این نوجوانان و جوانان خودباخته، همه نسل جوان جامعه نیستند تصریح می کند: «در کشورمان حدود 30 تا 40 میلیون جوان زیر 20 سال داریم که قشر کمی از آنها اعتقادات مذهبی ضعیفی دارند و در خانواده ای به اصطلاح غربزده زندگی می کنند، ولی بخش اعظم جوانان ما را بچه هایی تشکیل می دهند که پایبند به مقدسات دینی هستند و تحت تأثیر فرهنگ اصیل ایرانی- اسلامی می باشند و همین مسئله جای بسی خرسندی است.»
دکتر قرایی مقدم در ادامه صحبت های خود به آثار مثبت مد و مدگرایی که زوایای متعدد فرهنگی اقتصادی و اجتماعی را در بر می گیرد اشاره می کند و می گوید: «مد بد نیست چون مدگرایی نوجویی و نوگرایی باعث تحرک جامعه و شکوفایی اقتصاد می شود.»
به او می گویم چگونه این اتفاق رخ می دهد؟ در توضیحاتی چنین می گوید: «طبق بیانات رهبر معظم انقلاب در سال گذشته که سال حمایت از کار تولید و سرمایه ایرانی بود، اگر زنان یک شهر مثلا به جای استفاده از یک چادر یا یک کفش، چادرها و کفش های متنوعی داشته باشند، قطعا کارگران بیشتری برای تولید به کار گرفته می شوند.» به او می گویم با این کار که ترویج مصرف گرایی می شود؟ در توضیحاتی می گوید: «منظور بی رویه خرید کردن و اسراف کردن نیست، بلکه داشتن لباس ها و پوشش های مناسب و در حد نیاز با تنوع بیشتر می باشد، وقتی محصولات تولید داخل از تنوع زیاد و کیفیت بالا برخوردار باشد دیگر نیازی به استفاده از جنس چینی و ترک و... بین مصرف کنندگان داخلی احساس نمی شود...» دکتر قرایی مقدم به مزایای مد در بعد فرهنگی هم اشاره می کند و می گوید: «از لحاظ فرهنگی مدگرایی، نوگرایی و نوخواهی ارضاء خاطر و شادی و نشاط می آورد و روح جوانان را شاد می کند.»
این جامعه شناس به تیپ و ظاهر ناشایست برخی از جوانانی که در جامعه حضور پیدا می کنند اشاره می کند و می گوید: «وقتی پسری با زیر ابروی گرفته، موی دم اسبی یا موی هدهدی و سیخ سیخی در کوچه و خیابان تردد می کند یا دختری با آرایش های مبتذل در شهر و اماکن عمومی رفت و آمد می کند این کار بسیار قبیح و ناپسند است و هیچ توجیهی مبنی بر مد بودن این کار قابل قبول نیست.»
ولی در عین حال تأکید می کند: «مدگرایی جامعه را زنده می کند و نشان می دهد جامعه بالنده، متحرک، نوجو و نوگراست و نشان می دهد که نمی توان فقط بر سر میراث گذشتگان نشست. جوان ایرانی با گرایش به مدهای ایرانی اسلامی، به نظام سلطنتی و سنتی پشت پا زد و با دل و جان به الگوی اصیل اسلامی- ایرانی گرایش یافت که قدر این گرایش و استقبال را باید دانست.»
مدگرایی بخشی از فرهنگ جامعه
مد بخشی از فرهنگ است که مردم جامعه از آن تبعیت می کنند و در جامعه رواج دارد. دکتر محبوبه اعلمی روان شناس دانشیار دانشگاه پیام نور در گفت وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه مد جزئی از فرهنگ محسوب می شود تأکید می کند: «اگر این جزء با کل فرهنگ در انطباق باشد خوب و مناسب است، اما اگر مد با فرهنگ در تعارض باشد می تواند آسیب زا باشد. بر همین اساس یکی از ابزارهای تهاجم فرهنگی موضوع ترویج مدهای غربی ناسازگار با فرهنگ جامعه است که دشمن از آن استفاده می کند.»
این روانشناس معتقد است: «نکته ای که باید به آن توجه داشته باشیم این است که نباید به مسئله مد و مدگرایی نگاه کاملا منفی داشت، بلکه مدها می توانند متناسب با فرهنگ ایرانی- اسلامی باشند و نمایانگر فرهنگ غنی ما و مشخصه ای برای معرفی ما به جهان باشند. موضوعی که ما در آن کمی ضعف داریم و نتوانسته ایم در برابر مدهایی که از بیرون نظام فرهنگی به جامعه ما ارائه می شود مقابله به مثل کنیم و ابتکار و خلاقیت خود را به کار بیندازیم و به جای پذیرش مدهای دیگران خود ارائه دهنده مد باشیم.»
دکتر اعلمی در ادامه توضیحات خود با بیان این نکته که درحال حاضر شرایط طوری است که مسئله مد و مدگرایی در جامعه بیشتر آسیب زا شده است تا مفید به حال جامعه. از وی در مورد راهکارهای در امان ماندن از این مدگرایی می پرسم، می گوید: «باید بر روی شاخص هایی که برای جوانان جذابیت دارد کار کنیم و با کنار هم گذاشتن این جاذبه ها یک مدل ارائه داد.»
دکتر اعلمی می گوید: «رسانه ها باید وارد عمل شوند و مدل های ملی- اسلامی را به عنوان ارزش در جامعه ترویج دهند، همچنین خانواده ها باید فرزندان خود را با مدل های بومی آشنا کنند و مفهوم زیبایی و تنوع را به فرزندان خود بیاموزند و معیارهای صحیح انتخاب یک مد را در اختیار آنان قرار دهند.»
این روانشناس خاطرنشان می کند: «مدارس ما هم در این زمینه نقش آفرینند و می توانند از غنای فرهنگ ایرانی- اسلامی و مضرات و اهداف شوم پروژه تهاجم فرهنگی با آنان سخن بگویند و اطلاع رسانی نمایند. مهم تر از همه اینکه تولیدکنندگان ما با حمایت دستگاه های مربوط و هنرمندان متعهد تمام تلاش خود را برای ارائه مدهای جذاب به نسل امروز به کار ببندند تا مد روی دیگر خود را به ما بنمایاند.»
