ساختار مسجد می تواند به گونه ای تنظیم گردد که دررابطه با قشر جوان، حضور حداکثری آنان را رقم زند.
مسجد در اسلام، خانه خدا، محل اجتماع مسلمانان، پایگاه ولایت و منبع فیوضات معنوی و برکات گوناگون برای نمازگزاران و جامعه اسلامی است. امام خمینی(ره) درخصوص رونق مساجد می فرمایند:
«مسجدها را محکم نگه دارید و پر جمعیت کنید.»(صحیفه امام، ج 13، ص٢١) اداره این مکان مقدس عمدتا مردمی و با ساختاری مشخص است. ساختار مسجد ازچند ضلع تشکیل می شود. امام جماعت، هیئت امنا و خادمان، ارکان ساختار اداره مساجد به شمار می آیند. دراین میان، مسئولین و افراد تأثیرگزار در امر نماز و مسجد نیز به نوعی در ساختارمدیریتی این مرکز دینی قرار دارند. هم چنین پایگاه مقاومت بسیج و کانون فرهنگی- هنری و مشابه این مراکز، درساختار مدیریتی بسیاری از مساجد نقش ایفا می کنند.
حضور حداکثری جوانان
ساختار مسجد می تواند به گونه ای تنظیم گردد که دررابطه با قشر جوان، حضور حداکثری آنان را رقم زند. برآنیم تا در این نوشته در حوزه عملکرد هر جزء از ساختار مسجد، به ارائه راهکار جهت حضور جوانان در مسجد ارائه دهیم.
الف) مسئولین حکومتی
مسجد محوری در پرورش نسل نو از مسلمات تربیت اسلامی به شمار می آید. اهتمام مسئولین حکومت به احیای کارکردهای مساجد و توجه به امر توسعه این مراکز انسان ساز از رسالت های حاکمان یک کشور اسلامی است. قرآن کریم این رسالت را این گونه توصیف می نماید:«الذین إن مکناهم فی الأرض أقاموالصلوة؛[یاری کنندگان خدا]کسانی هستند که هرگاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم، به برپایی نماز جدّیت ورزیدند»(حج– ٤١) اگر این رسالت به خوبی محقق شود، شاهد اشتیاق قشر جوان برای حضور فعال در مساجد خواهیم بود.
ب) مسئولین فرهنگی
مسئولین تبلیغی، نویسنده ها، ناشرین، مطبوعات و تمام رسانه ها باید به ارزش دهی به معنویات، مخصوصا امر نماز و جای گاه مسجد توجه کنند و امور معنوی را با شیوه های روزآمد هماهنگ و با اندیشه های نو امروزی تبلیغ نمایند. ادبیات این اقدامات اگر مورد پسندجوانان و مطابق سلیقه آنان باشد قطعا از اثر بخشی بالایی برخوردار خواهد شد. در همین راستا مقام معظم رهبری می فرمایند: « برای تبیین ژرفای نماز و معرفی رازها و زیبایی های آن، دست به تلاش پی گیر و همه جانبه زده شود»(پیام به اجلاس ششم نماز، ١٣٧٦، ص٦)
ج) امام جماعت
فردی که می خواهد هدایت و مدیریت مهم ترین پایگاه توحید را به عنوان امام جماعت به عهده بگیرد باید از جهت های مختلف، دارای شرایط و ویژگی هایی خاصی باشد و بطور دایم در به دست آوردن و ارتقای این ویژگی ها در خود تلاش نماید. پیامبراعظم(ص) فرمودند:« امام القوم وافدهم فقدموا فی صلاتکم افضلکم؛ امام جماعت هر جمعی نماینده آنان- در پیشگاه خداوند- می باشد، پس برای امامت جماعت خود بهترین ها را برگزینید.»(بحار الانوار، ج 88، ص 109) می توان گفت یک روحانی، یک مهندس اجتماعی است و باید ارتباطات اجتماعی را مهندسی کند و در این ارتباط، تجربه کسب کند و کار تحقیقاتی انجام دهد. در انتخاب، باید ویژگی های امام را از نظر علمی، ظاهری،گفتار، برخورد و مهارت های ارتباطی مد نظر قرار داد. پیامبراکرم(ص) فرمودند:« امام جماعت باید از افراد اندیشمند و صاحب فکر باشد.»(مستدرک الوسائل، ج 1، ص 492)
امام جماعت
امام جماعتی در جذب جوانان موفق خواهد بود که ویژگی های ذیل را دارا باشد:
1. دوستی با جوانان
روابط و احترام میان امام جماعت و جوانان، نباید در چارچوبی خشک و رسمی باقی بماند. و باید به روابط عاطفی بیانجامد؛ یعنی امام جماعت به عنوان یکی از دوستان جوانان به شمار رود. امام جماعت برای این که سطح روابطش را با جوانان به این حد برساند باید به مسائل گوناگونی توجه داشته باشد و همواره جوانان را همراهی کند. رسول اکرم(ص) می فرمایند: «علیکم بالاحداث» یعنی باید به نسل نو توجه کنید.»(کافی، ج ٨، ص ٩٣، ح ٦٦)
2. شناخت نیاز و روحیات جوانان
امام جماعت پیش از این که درباره جلب جوانان به مسجد و برقراری ارتباط با وی اقدام نماید، باید به طور کامل از نیازها و روحیات، ارزش ها، خواسته ها، سلیقه ها، توان مندی ها و آسیب هایی که جوان را تهدید می کند و راه های رویارویی با آن آگاه باشد. در این صورت می تواند فعالیت ها و برخوردهای خود را با جوانان به شکلی تنظیم کند که علاوه بر رفع نیازهایشان، آنان را به مسجد مشتاق کند.
3. توان برگزاری جلسات ویژه جوانان
جلسات و کلاس های ویژه جوانان شیوه های متناسب با روحیات و سلایق آنان را می طلبد که مهارت افزایی امام جماعت در این خصوص بسیار لازم به نظر می رسد. مراکز متولی امور مساجد با برگزاری کارگاه های مهارت افزایی کمک شایانی به این مهم خواهند داشت.
د) هیئت امنا
هیئت امنا، هیئت مدیره مسجد است که همه فعالیت های مسجد را سمت و سو می دهد. بنابراین، عضویت جوانان متعهد در هیئت امنا، نوعی ارزش قائل شدن برای آن است. شایسته است بزرگ ترهای مسجد و اعضای هیئت امنا برای فعالیت های گوناگون مسجد، نظر جوانان را جویا شوند و در صورت امکان، پیشنهادهایشان را اجرا کنند. برخی از کارهای مسجد را می توان به طور کلی یا جزئی به جوانان واگذار کرد. این اقدامات با توجه به روحیه جوانان سبب ایجاد وابستگی آنان به مسجد می شود؛ به گونه ای که مسجد را از آن خود دانسته و از آن جدا نخواهند شد.
هیئت امنا برای ایجاد جذابیت و زمینه سازی حضور جوانان در مساجد می توانند اقدام به برگزاری مسابقات در رشته هایی مختلف کنند. رشته هایی هم چون قرآن(قرائت، ترتیل، اذان، حفظ، مفاهیم قرآن، مفاهیم نهج البلاغه، تفسیر قرآن، ابتهال)، هنرهای تجسمی(عکس، خوشنوسی، طراحی و نقاشی، گرافیک، کاریکاتور)، شعر و قطعات ادبی(شعر نو، شعر کلاسیک، نثر ادبی، داستان نویسی)، سرود و تواشیح و....
ه) خادمان
نسل نو به ویژه نوجوانان دارای هیجان و روحیه تحرک ونشاط هستند. شایسته است خادمان مسجد با سعه صدر و البته تذکرات نرم با این ویژگی آنان برخورد داشته باشند وارتباطی برادرانه با آنها برقرار نمایند.
و) پایگاه مقاومت بسیج و کانون فرهنگی- هنری
این نوع مراکز که عمدتاً جوان محور و با همت قشر جوان تأسیس می شوند با همکاری و هماهنگی با امام جماعت و هیئت امنا می توانند در فعال کردن مسجد و توسعه و پویایی همه جانبه آن نقشی بی بدیل ایفا کنند. مقام معظم رهبری(مدظله) خطاب به روحانیون فرمودند: «من سفارش می کنم که کانون های فرهنگی - هنری مساجد را فراموش نکنید؛ البته با همکاری بسیج. بد است که بین روحانی مسجد و بسیج مسجد، اختلاف به وجود بیاید. نه، با همکاری بسیج، این کانون های فرهنگی- هنری مساجد را مؤثر کنید، برایش کار کنید».(دیدار علما و روحانیون استان خراسان شمالی ١٩ /٧ /١٣٩١)
