هر آنچه باید در مورد بیماری شوگرن بدانید
«سندرم شوگرن» دومین اختلال خود ایمنی روماتیسمی شایع، پس از آرتریت روماتوئید بوده و عوامل ژنتیکی، ایمنی شناختی و هورمونی متعددی در بروز آن نقش دارند.این اختلال عمدتاً در خانم ها (حدوداً90% موارد) با میانگین سنی 50 سال رخ می دهد. این اختلال ممکن است به طور اولیه ( مستقل ) بروز کند یا همراه سایر اختلالات بافت همبند (آرتریت روماتویید، اسکلرودرمی ، لوپوس اریتماتوی منتشر، پلی میوزیت ) باشد.
خشکی چشم ها در بیماری شوگرن
در تعریف این بیماری یا به عبارت صحیح تر سندرم، می توان چنین گفت که نوعی بیماری خود ایمنی مزمن با پیشرفتی آهسته است که مشخصه آن ترشح انواعی از سلولهای ایمنی در غدد برون ریز و در نتیجه ایجاد خشکی دهان و چشم است.
این بیماری اغلب زنان میانسال را مبتلا می کند و البته در سایر گروههای سنی هم می تواند رخ دهد. از آنجا که بیماری های رماتیسمی هم از امراض خود ایمنی هستند، در خیلی از موارد سندرم شوگرن را توام با این بیماری مشاهده می کنیم.
نشانگان شوگرن ممکن است تنها غدد برون ریز (مترشحه مخاط ) را درگیر سازد یا سایر اعضا نظیر ریه و کلیه را نیز مبتلا سازد.
انواع سندرم شوگرن
سندرم شوگرن در یکی از سه شکل وجود دارد:
• اولیه، که در آن تنها ساختار تحت تاثیر غدد مترشحه خارجی و علائم اصلی عبارتند از خشکی است
• ثانویه، که در آن سندرم شوگرن در رابطه با اختلالات دیگر خود ایمنی، ورم مفاصل به طور معمول روماتوئید، اسکلرودرمی، یا لوپوس اریتماتوی سیستمیک (SLE) است.
• چشم، که در آن علائم را تحت تاثیر قرار میدهد (غدد اشکی)
تشخیص بیماری شوگرن
برای تشخیص شوگرن باید موارد زیر وجود داشته باشند:
1- شواهد سوبژکتیو و ابژکتیو کراتوکنژنکتیویت سیکا و گزروستومی :برای تأیید کراتوکنژنکتیویت سیکا می توان از آزمون شیرمر استفاده کرد. در این حالت پس از قرار دادن کاغذ در پلک تحتانی، در مدت 5 دقیقه کمتر از 5 میلی متر از کاغذ مرطوب می شود.
2- وجود حداقل یکی از اتوآنتی بادیهای زیر:ANA- -RF -Anti-Ro -Anti-La
3- رد کردن بیماری های زمینه ای که می توانند شبیه سندروم شوگرن تظاهر کنند
تشخیص های افتراقی
1- بیماری های عفونی : در بیماری که دچار کراتوکنژنکتیویت سیکا است، باید به فکر عفونت های زیر بود :
-هپاتیت ب، هپاتیت سی -عفونت با ویروس لوسمی سلول Tانسانی -سیفلیس -عفونت با مایکوباکتریومها.
2- بیماری های انفیلتراتیو : بیماریهای انفیلتراتیو مثل :سارکوئیدوز، آمیلوئیدوز و هموکروماتوز می توانند غدد اشکی و بزاقی را درگیر کنند و تظاهراتی شبیه به سندروم شوگرن ایجاد نمایند.
3- داروها : بسیاری از داروها دارای خواص آنتی کولینرژیک هستند و می توانند سبب خشکی چشم و دهان شده، علایم سندروم شوگرن را تقلید کنند. از جمله این داروها می توان به داروهای ضد افسردگی، دکونژستانها و داروهای کاهنده فشار خون اشاره کرد.
خشکی دهان در بیماری شوگرن
درمان رماتیسم شوگرن
اگر بیماری شوگرن ثانویه باشد، علت زمینه ای آن باید درمان شود و نمی توانیم بگوییم مثلا خشکی دهان را با آب خوردن برطرف می کنیم، ادامه می دهد:اگر شوگرن از نوع اولیه هم باشد، در درازمدت امکان دارد ارگان های دیگر بدن را نیز درگیر کند. یکی از ارگان هایی که امکان درگیری آن زیاد است، مخاط دهان است چون خشکی دهان و ترشح نشدن بزاق باعث بروز عفونت های لثه است و دندان ها در محل اتصال به لثه شروع به تخریب می کنند. گاهی هم بیمار به علت خشکی مخاط دهان دچار سرفه های مکرر می شود بدون این که بداند علتش چیست. او به نکته مهمی اشاره می کند:خشکی چشم هم امکان دارد زخم شدن قرنیه را در پی داشته باشد و حتی گاهی متاسفانه باعث سوراخ شدن قرنیه می شود و باید حتما برای پیشگیری از این اتفاق از اشک مصنوعی استفاده شود.
گاهی علائم عمومی دیگری مثل تب، خستگی، ضعف و بی حالی هم همراه علائم اختصاصی شوگرن هستند. این بیماری اندام های حیاتی مثل ریه را درگیر می کند غدد بناگوشی هم که در حالت عادی قابل لمس نیستند، ممکن است در اثر این بیماری ملتهب و بزرگ شوند. گرفتاری ریه هم باعث می شود بیماری غدد لنفاوی به طور ثانویه در بیمار دچار مشکل شوند. او تاکید می کند:همه اینها اهمیت درمان بموقع شوگرن را -چه از نوع اولیه باشد و چه از نوع ثانویه-نشان می دهد.
داروهای بیماری شوگرن
اشک های مصنوعی برای خشکی چشم
سواب یا اسپری متیل سلولز برای خشکی دهان
قطره های نرمال سالین یا اسپری برای خشکی مجاری تنفسی
ژل به عنوان نرم کننده برای خشکی مهبل
پرهیز از مصرف داورهای ضداحتقان و آنتی هیستامین ها. این داروها باعث خشکی بیشتر دهان می گردند.
کورتیکواستروییدها یا داروهای سرکوب کننده دستگاه ایمنی ممکن است در بیماران دارای علایم شدید تجویز شوند.
نیستاتین ممکن است برای عفونت های دهانی تجویز شود.
توصیه برای بیماران شوگرن
دوری از گرد و خاک، مطالعه طولانی مدت، یا کار با کامپیوتر، و استفاده از عینک کمک کننده است
الکل و سیگار را باید حتما ترک کرد؛ بطور منظم آب نوشید؛ بهداشت دهان را رعایت کرد.
برای محافظت چشم ها از غبار، باد و آفتاب شدید از عینک آفتابی استفاده کنید. استفاده از عینک های مخصوص حفظ کننده رطوبت چشم ممکن است سودمند باشد.
از مالیدن چشم ها خودداری کنید.
برای محافظت قرنیه ممکن است لنزهای تماسی تجویز شود.
در منزل از یک دستگاه مرطوب کننده با بخار سرد استفاده کنید. دستگاه را هر روز تمیز کنید.
از دوش گرفتن یا حمام طولانی مدت خودداری کنید.
کمپرس گرم یا استفاده از بالشتک گرم کننده ممکن است به تخفیف درد مفصلی یا ناراحتی در ناحیه غده متورم کمک کند.
درمان های موضعی برای اختلال عملکرد غدد برون ریز
خشکی چشم :اشک مصنوعی ، بدون مواد نگهدارنده ، عینک آفتابی و با ایمنی ، مسدود نمودن مجرای خروجی اشک با مسدود کننده ها یا الکتروکوتر
خشکی دهان :بزاق مصنوعی محرک های ترشح بزاق ، مصرف فلوئورید و مراقبت خوب در دندان ها ، پرهیز از مصرف گلوکز و یا شیرینی جات
دیس پارونی :لیزکننده های واژینال
درمان های سیستمیک جهت اختلال عملکرد غدد برون ریز
پیلوکارپین یا سویملین :اگر امکان داشته باشد ، پرهیز یا قطع مصرف داروهایی که خواص آنتی کولینرژیکی دارند .
درمان تظاهرات سیستمیک
داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی
داروهای ضد مالاریا :هیدروکسی کلروکین یا کلروکین
گلوکوکورتیکوئیدها
عوامل سرکوبگر ایمنی شامل :متوتروکسات ، ازاتیوپرین ، مایکوفنولات مافتیل و گاماگلبولین
درد و حساسیت مفاصل
1- مسکن هایی مانند پاراستامول و یا داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب مانند ایبوپروفن میتواند در این زمینه موثر باشد.
2- اگر مفاصل شما ملتهب شده باشد ، پزشک معالج شما ممکن است تزریق عضلانی استروئید (دپومدرون ) را برای شما تجویز کند و یا برای درمان مقطعی و رهایی از درد دوره کوتاه مدت استفاده از قرصهای استروئیدی را پیشنهاد مینمایند.
3- هیدروکسی کلروکوئین نیز میتواند برای دوره های درمانی طولانی مدت ( از 6 ماه تا چند سال ) استفاده گردد
علائم شوگرن
مشکلات چشمی بیماری شوگرن :
مشکلات مربوط به دهان در بیماری شوگرن
- پوسیدگی دندانی
- سرفه های خشک
- سخت شدن عمل بلع
- خشونت صدا
- مشکلات تکلم
- زخم شدن دهان
- تورم غدد ترشح کننده بزاق
- عفونت قارچی دهان ( برفک دهان)
- از دست دادن حس چشایی
علایم دیگر عبارتند از:
- خستگی مفرط
- درد، سفتی و ورم مفاصل
- درد عضلانی
- تورم غدد داخل گونه ها (پاروتید)
- بزرگ شدن غدد لنفاوی در گردن، زیر بغل و کشاله ران
درمان شوگرن در طب سنتی
در مورد خشکی دهان، نوشیدن مایعات فراوان به خصوص آب، آدامس های بدون قند یا آبنبات های سفت و محلول آبلیمو می توانند برای تحریک ترشح بزاق مفید باشند.
برای جلوگیری از پوسیدگی های دندان ، از خوردن شیرینی زیاد بخصوص بین وعده های غذایی خودداری کنید و پس از هر وعده غذا، دندان ها را مسواک کنید و نخ دندان بکشید.
از درمان های خاص فلوراید و دهان شویه های آنتی باکتریال تحت نظر پزشک استفاده کنید.
همچنین از آنجا که خشکی پوست نیز در این بیماری یک معضل است، برای حمام کردن از آب داغ استفاده نکنید و در حالی که هنوز پوست تان خیس است از کرم های مرطوب کننده استفاده کنید و هنگام شستن ظرف ها نیز دستکش های لاستیکی را مورد استفاده قرار دهید.
یکی از کارهایی که باید انجام دهید استفاده از روغن ها و مرطوب کننده مثل روغن بادام شیرین است. هر روز استحمام کنید و این روغن را به کل بدنتان بزنید. همچنین دومین راهکار خوردن غذاهای مرطوب کننده است. زدن روغن کدو به سالادها به خصوص سالاد کاهو و هویج می تواند تا حدودی تاثیر گذار باشد.
به نظر میرسد که بتوان با طب سوزنی و اصلاح غذایی و سته ضروریه در طب اسلامی و استفاده از طب هومیوپاتی در درمان بدون عوارض فائق آمد.
رطوبت را به بدنتان برگردانید
بدن به طور کلی یک سیستم است و اعضای آن جدا از همدیگر نیستند. وقتی قسمتی از بدن دچار خشکی می شود سایر قسمت های بدن آب را جذب می کند و برعکس هنگامی که قسمتی از بدن مرطوب می شود به دیگر نقاط بدن رطوبت خود را پس می دهد. وقتی قسمتی از بدن مثل دهان دچار خشکی می شود این عارضه علامتی است از خشکی کل بدن. برای رفع خشکی دهان اگر فقط رطوبت را به فضای دهان برگردانیم برطرف شدن خشکی موقتی خواهد بود اما اگر رطوبت را به کل سیستم بدن بتوانیم برگردانیم در این صورت مثمر ثمر خواهد بود و نتیجه بهتری حاصل می شود. بنابراین هنگامی که کل بدن را روغن مالی می کنیم رطوبت را به کل بدن برمی گردانیم که می تواند بسیار کمک کننده باشد. خشکی دهان در طبع های مختلفی دیده می شود و هر فردی بسته به اینکه چه طبعی دارد می تواند از راهکارهای ارائه شده استفاده کند.
افرادی که خشک مزاج هستند
صاحبان طبع خشک ساده، که خشک مزاج هستند، مخاط دهان و بینی شان خشک است. گاهی در چشم ها احساس خارش و سوزش می کنند و ممکن است یبوست مزاج داشته باشند. این افراد یک ساعت قبل از حمام می توانند کل بدنشان را با روغن بادام شیرین روغن مالی کنند و بعد از یک ساعت که روغن به خوبی جذب پوست و بدنشان شد استحمام کنند. هنگام استحمام به جای صابون از شامپوهای بدن مرطوب کننده استفاده کنند. بعد از استحمام هم نقاطی که احساس خشکی بیشتری می کند مثل صورت و دست ها را با کرم های مرطوب کننده یا همان روغن بادام شیرین چرب کنند. از روغن زیتون، روغن کنجد و روغن بنفشه هم می توان استفاده کرد. البته روغن زیتون باید حتما تازه باشد چون روغن زیتون کهنه خود خشکی پوست ایجاد می کند.
افراد دارای طبع صفراوی
افراد صفراوی مزاج به خصوص صبح ها که از خواب بیدار می شوند طعم دهانشان تلخ است. رنگ پوستشان مایل به زرد است و سفیدی چشم آن ها کمی به زردی گرایش دارد. بدنشان به خواب کمی نیاز دارد و با میزان کمی از خواب هم بدنشان سرحال می شود و افرادی فعال و پرکار هستند. این افراد زود از کوره درمی روند و عصبانی می شوند و زود هم آرام نمی گیرند و مدت زمانی باید بگذرد تا عصبانیتشان فروکش کند. صفراوی مزاج ها بوی عرق تندوتیزی دارند و مستعد خشکی دهان و سایر مخاط ها هستند. مصرف سکنجبین ها به این افراد کمک زیادی می کند. سکنجبین شربتی است که از سرکه و عسل یا سرکه و شکر درست می شود. خوردن غذاهایی مثل کاهو، خیار، ماست و دوغ به برطرف شدن خشکی بدن و دهان این افراد کمک می کند. نگه داشتن تخم خرفه در دهان به خشکی دهان این افراد کمک می کند. می توانند تخم خرفه را در دوغ بریزند و میل کنند.
خشکی چشم و دهان علائم بیماری شوگرن