با پی بردن به این مسئله که بعضی داروهای شیمی درمانی ظاهراً، سرعت رشد و گسترش تومور را در موش افزایش دادند، رویکردهای جدیدی نسبت به توزیع این داروها در نظر گرفته شده است. هدف این است که داروهایی که در حال حاضر، فقط پیشروی سرطان را به تأخیر می اندازند، بتوانند سرطان را کاملاً از بین ببرند. بسیاری از داروهای سرطانی، عمر بیمار را برای چندین ماه افزایش می دهند اما آنها را درمان نمی کنند. اکثر محققان تصور می کنند این مسئله به این دلیل است که سلول های سرطانی زیرک قبل از این که داروها تمام تومور را از بین ببرند، راهی برای خنثی کردنشان پیدا می کنند.
در حال حاضر، مطالعات مختلف بر روی حیوانات نشانگر این است که امکان دارد میزان معینی از این داروها یا ترکیبشان، رشد سرطان را سرعت بخشد یا سلول های سرطانی را تحریک می کند تا به عمق بیشتری در بافت اطراف حمله کنند و یا آنها را وادار می کند بخش اصلی تومور را آزاد کرده و در تمام بدن پخش شوند.
در نظر گرفتن این نتیجه ناامید کننده، بدین معنا نیست که مبتلایان مصرف دارو را قطع کنند چرا که این داروها جلوی رشد مرگبار تومور را در مدت کوتاه می گیرند و عمر را افزایش می دهند. در حقیقت، نتیجه چنین یافته هایی این است که محققان راه های جدیدی را برای توزیع این داروها تجربه کنند تا مشکلات موجود را برطرف کنند. "جو گری"، محقق سرطان در آزمایشگاه بین المللی لارنس در کالیفرنیا، می گوید: "فکر می کنم این مسئله تأثیر نسبتاً عمده ای روی تفکر ما به شیمی درمانی دارند."
داروهای شیمی درمانی مورد بحث، داروهای ضد رگ سازی هستند- البته هنوز بسیاری از این داروها آزمایشی هستند- و بدین منظور طراحی شده اند که رشد رگ های جدید تومور را قطع کرده و اکسیژن و مواد مغذی ای را که لازمه رشدشان است، به آنها نرسانند.
"اندرو رینالدز" از موسسه تحقیق درباره سرطان در لندن (ICR) و همکارش، در مطالعه ای داروهایی را مورد بررسی قرار دادند. این داروها، جلوی مولکول های سالمی را که به رشد رگ های جدید کمک می کنند، می گیرند و وعده درمان نوعی تومور مغزی به نام گیلیوما با این داروها داده شده، همچنان که اکنون در مراحل پایانی آزمایش های پزشکی مربوطه هستند. اما نتایج به دست آمده در مورد سرطان های دیگر، ناامید کننده بود.
رینالدز می گوید: "امکان دارد این گروه، بتوانند علت را بیابند." آنها دریافتند که اگرچه دوز بالای بازدارنده های سالم، رشد تومور را در موش هایی که سرطان های مختلف انسانی در آنها قرار دارند، کاهش می دهد، اما به نظر می رسد که دوزهای پایین باعث افزایش رشد و گسترش رگ سازی می شوند؛ درست برخلاف همان روندی که برای توقف این رگ سازی درنظر گرفته شده بود. "کایربان هادی والا- دیلک" نیز که در مرکز تحقیق سرطان در حال بررسی مطالعه ای در مورد این که "این داروها بخش تاریکی دارند" هستند، می گویند: "این نتیجه کاملاً غیر منتظره بوده است".
بازدارنده های سالم سه روز یک بار در دوز بالا داده می شوند که باعث می شود تومورها یک انفجار اولیه را تجربه کنند و سپس این مقدار، کم می شود. در نتیجه، این سطوح کم، اکثر اثرات مفیدی را که داروها در ابتدا به آن می رسیدند، خنثی می کنند و شاید توضیح این مسئله ضروری است که چرا بازدارنده ها همیشه درست عمل نمی کنند.
گروه مذکور اکنون در حال بررسی این هستند که چرا دوز پایین باعث تحریک رگ سازی شده و به دنبال تصحیح میزان دوز هستند تا هم از سمی شدن و هم از پیدایش رگ های جدید جلوگیری کنند. در همین زمان، دو گروه مستقل نیز، یافته های شگفت آور مشابهی را گزارش داده اند که از مطالعات انواع مختلف داروهای ضد رگ سازی به نام بازدارنده های *VEGF به دست آمده اند. یکی از این گروه ها به آزمایش در مورد سرطان سلولی کلیه و بافت بنیادی معده پرداخته و در حال تحقیق در مورد سرطان روده، ریه و سینه هستند.
این گروه ها که توسط "روبرت کربل" در دانشگاه تورنتو کانادا و "اوریل کازانواس" در موسسه کاتالان در بیمارستان لیوبرگات اسپانیا رهبری می شوند، پی بردند که در حالی که بازدارنده های VEGF در ابتدا رشد تومور را در موش ها متوقف می کنند، حمله های تومور به بافت اطراف و گسترش تومور به قسمت های دیگر بدن را افزایش می دهند.
کازانواس گمان می کند در واکنش به فقدان اکسیژنی که توسط کمبود در تغذیه رگ ها ایجاد می شود، سلول های سرطانی تلاش مضاعفی می کنند تا به مناطقی که هنوز دارای این منابع تغذیه خون هستند، بروند. وی می گوید:"چنین به نظر می رسد که آنها برای فرار تلاش می کنند."
یافته های گروه کربل نشانگر این است که درمان موش ها توسط بازدارنده های VEGF قبل از این که سلول های سرطانی به‌آنها تزریق شوند، باعث گسترش بیماری شده و نشان می دهد که داروها همچنین بر روی سلول های غیرسرطانی به نحوی تأثیر می گذارند که شرایطشان برای گسترش تومور مساعدتر می شود.
گروه های کازانواس و کربل در حال بررسی هستند که آیا می شود تغییرات مولکولی را که منجر به "فرار تومور" می شوند، با داروهای دیگر (نظیر داروهای موجود که جلوی گسترش بیماری را می گیرند) متوقف کنند. هدف آنها ترکیب هر دو راه درمان است.
در عین حال محققان تأکید می کنند که بیماران باید مصرف داروهای بازدارنده VEGF را ادامه دهند تا زمانی که تحقیقات بیشتری در این زمینه صورت گیرد. "جان ابوس"، عضو گروه دانشگاه تورنتو می گوید: "هیچ دلیلی برای نفی این داروها وجود ندارد، زیرا کارسازند. فکر می کنیم سوال اصلی این است که چرا این داروها مؤثرتر نیستند و چه کار می توانیم انجام دهیم که نتیجه بخش تر شوند."
پی‌نوشت‌ها:
* Vascular endothelial growth factor
منابع:
NewScientist, 28 March 2009
منبع:نشریه دانشمند شماره 549