تاریخ خبر :1393/12/23-فرید فرقانی هنرمندی است که دست و پنجه قوی و پرتکنیکش با میناکاری بر روی طلا و نقره خو گرفته و این هنر را چون جان شیرین حفظ کرده و از فلز و رنگ ظروفی پرنقش و نگار آفریده است.
وی که سالهای جوانی را در کارگاه برای جوشکاری، قلمزنی و طراحی روی مفتولهای فلزی گذاشته اینک نگران از بی ثمر بودن تلاشهایش برای زنده نگهداشتن این هنر است و خود را جزو آخرین بازماندگان هنرمندان میناکار از نوع خانه بندی در کشور می داند.
گرچه میناکاری هنری با پیشینه ای پنج هزار ساله است اما کمتر کسی هنر میناکاری از نوع خانه بندی را می شناسد و به ارزش و عمق هنر آن واقف است.
فرقانی می گوید: میناکاری که در اصفهان انجام می شود ترکیبی از آتش و خاک است که با هنر نقاشی آمیخته می شود و نقشهای زیبایی را می آفریند، این هنر در ابتدا در ایران شکل گرفته و به سایر کشورها معرفی شده است.
وی افزود: مینای خانه بندی متفاوت از مینای نقاشی است، اصل این هنر به دوران صفوی بازمی گردد اما به رغم آثار زیبایی که توسط میناکاران آن زمان خلق شده و در دربار پادشاهان محبوس مانده، این هنر طی سالها در کشور رو به زوال نهاد و اکنون تعداد هنرمندان میناکار از نوع خانه بندی به تعداد انگشتان یک دست رسیده است.
این هنرمند ادامه داد: بطور دقیق مشخص نیست مینای خانه بندی را برای نخستین بار کدام هنرمند در کدام منطقه از ایران خلق کرد و نمی توان گفت خاستگاه این هنر اصفهان است یا مشهد.
این هنرمند مشهدی با بیان اینکه کل کار میناکاری خانه بندی با دست انجام می گیرد و حجم کار بسیار بالا است افزود: در این نوع میناکاری پس از در نظر گرفتن ظرف یا زیور اولیه که معمولا از جنس نقره است طرحهای مورد نظر مانند گل و بوته با مفتولهای نازک فلزی که ملیله گفته می شود ساخته و روی ظرف یا زیور مورد نظر جوشکاری می شوند.
فرقانی افزود: جوشکاری مفتولها ظرافتهای خاص خود را دارد و بسیار دشوار است لذا کمتر کسی در ایران می تواند آن را به درستی انجام دهد.
وی بیان کرد: پس از اتمام جوشکاری ظرف یا زیور مورد نظر آماده میناکاری می شود، مینایی که برای این هنر بکار می رود از نوع سنگی است که هم اینک در ایران موجود نیست و از کشورهای هند، آلمان و آمریکا خریداری شده و بسیار گران است.
وی ادامه داد: پس از اتمام میناکاری مقداری شیشه رنگی کوبیده و به شکل پودر درمی آید و به صورت خشک بر روی ظرف یا زیور اصلی ریخته و داخل کوره تا دمای 900 درجه سانتیگراد قرار می گیرد تا حرارت کوره شیشه های خردشده را روی ظرف یا زیور نقره ذوب نماید.
اوی افزود: چندین دفعه وسیله مورد نظر را داخل کوره می گذاریم و پس از سرد شدن، آب طلا بر روی ظرف یا زیور نقره مورد نظر ریخته می شود.
این هنرمند میناکار گفت: به علت گران بودن آثار میناکاری خانه بندی این نوع هنر از دیرباز در اختیار اقشار مرفه، شاهان و حاکمان ایران بوده لذا بازار مناسبی برای آن در داخل کشور وجود ندارد و ناگزیر به فروش آن در خارج از ایران هستم.
فرقانی که تاکنون چندین کار ارزشمند و قابل اعتنا در سطح بین المللی عرضه کرده و در معرض نمایش گذاشته است افزود: در طول 15 سال گذشته که به این هنر اشتغال داشتم همه آثارم را در تهران آن هم فقط به گردشگران اروپایی فروخته ام.
وی بیان کرد: میناکاری خانه بندی بر روی جام، سرویس چای خوری، سینی، ظرف شیرینی و موارد مشابه انجام می شود و فقط یکی از این ظروف بیش از 100 میلیون تومان قیمت دارد.
او افزود: برای اینکه بتوانم آثارم را بفروشم به انجام میناکاری خانه بندی بر روی زیورآلاتی مانند گوشواره یا گردنبند رو آورده ام که قیمت یک گوشواره 500 هزار تومان است.
وی گفت: حمایت متولیان صنایع دستی ایران از میناکاری خانه بندی فقط معنوی است و تنها زمینه حضور این آثار را در نمایشگاههای داخلی فراهم می کنند در حالی که اروپاییان به این هنر بسیار علاقه مند هستند.
او افزود: طی 15 سال گذشته یکبار هم در نمایشگاههای صنایع دستی اروپا شرکت نکرده ام و این کوتاهی از سوی متولیان است که باعث شده اند این هنر کم کم فراموش شود.
فرقانی گفت: به دلیل کم کاری مسوولان صنایع دستی در بازاریابی برای صنایع دستی واسطه ها این آثار را از من به قیمت پایین می خرند و بعد به چند برابر قیمت اصلی به خارجیها می فروشند و در واقع سود اصلی نصیب دلال می شود.
وی افزود: بضاعت مالی ام نیز بسیار اندک است لذا قادر به راه اندازی یک کارگاه و تربیت شاگردانی که بتوانند این هنر را زنده نگه دارند، نیستم.
او تاکید کرد: برای حفظ این هنر باید مسوولان هنرمندان را حمایت، زمینه عرضه این کار را در نمایشگاههای خارجی فراهم نمایند و همکاری لازم را با هنرمندان در معرفی هنر میناکاری خانه بندی و جذب بازارهای خارجی داشته باشند.
سرپرست معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تنها فرد فعال در زمینه هنر میناکاری خانه بندی را در این استان ‘فرید قربانی’ معرفی کرد.
وی گفت: 9 رشته صنایع دستی خراسان رضوی در شرف منسوخ شدن و نابودی کامل قرار دارد که میناکاری خانه بندی از جمله آنها است.
محمدحسین مطیع افزود: این رشته ها شامل چادر شب بافی، پوستین دوزی، رنگرزی گیاهی، احجام سنتی، آینه کاری، نمدمالی، مسگری، چارق دوزی و گره چینی است.
وی ادامه داد: فاصله گرفتن از زندگیهای سنتی و تغییر نیازها موجب شده اغلب محصولات رشته های سنتی کارایی لازم و مورد استفاده را نداشته باشند و با گذر زمان و از دنیا رفتن هنرمندان و اساتید این رشته ها دیگر محصولاتی از این دست تولید نشود.
سرپرست معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: از مجموع 250 رشته صنایع دستی کشور 90 رشته آن در خراسان رضوی فعال.
وی افزود: از میان این رشته ها 10 رشته شاخص و دارای مزیت، بومی استان خراسان رضوی است.
مطیع گفت: از جمله این رشته ها می توان به نواربافی، ابریشم بافی، قلم زنی روی سنگ، ارغوان بافی، زیورآلات سنتی، کاشی سنتی، پوستین دوزی، گلدوزی، سنگتراشی، رشته های سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی اشاره کرد.
وی افزود: در مجموع 35 رشته صنایع دستی بومی خراسان رضوی است و فقط در این استان تولید می شود در عین حال تعداد استانهای تولیدکننده مینای خانه بندی نیز بسیار محدود است.
سرپرست معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی گفت: هنرمندان میناکار از نوع خانه بندی در کشور انگشت شمار هستند و فرقانی از جمله هنرمندان زبردست این رشته به شمار می رود که هنوز حمایتهای کافی از هنر وی انجام نگرفته است.
وی افزود: یکی از این حمایتها می تواند حضور صنعتگران در نمایشگاههای بین المللی باشد که تاکنون چندین نمایشگاه بین المللی در مشهد و سایر استانهای کشور برگزار شده و هنرمندان خراسان رضوی حضور فعالی در این نمایشگاهها داشته اند.
مطیع گفت: مینای خانه بندی یک کالای لوکس محسوب می شود و چون قیمتش بالا است جزو نیازهای اولیه خانواده ها نیست لذا برنامه ریزی برای حمایت همه جانبه از صنایع دستی از سوی دولت لازم است تا جایگاه خود را در سبد خانوار بدست آورد.
وی توسعه آموزش، پرداخت تسهیلات با سود کم بهره، توسعه روابط بین المللی و معرفی صنایع دستی به بازارهای جهانی را از راهکارهای لازم برای رونق هنر میناکاری خانه بندی برشمرد.
سرپرست معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: توسعه صنایع دستی با توجه به زیبایی و جاذبه ای که دارد می تواند به عنوان یکی از جاذبه های جهانگردی و جذب گردشگر به حساب آید و تاثیرگذاری موثر و مستقیم در صنعت گردشگری هم به عنوان قابلیت گردشگری و هم به عنوان جاذبه گردشگری داشته باشد.
وی افزود: قطعا جدا از وظایف مسوولان که بازاریابی و حمایت از صنعتگران را برعهده دارند هر یک از افراد جامعه ایرانی نیز در هر جایگاهی که قرار دارند می توانند با استفاده از محصولات صنایع دستی و کاربرد آنها در زندگی روزانه به جای استفاده از ظروف، ابزار و وسایل خارجی و ماشینی کمکی ارزشمند به حفظ و احیا این بخش عظیم و زنده از تاریخ، تمدن و فرهنگ ایرانی داشته باشند.
