«”صورت فلکی سرطان” تنها سنگ‌نگاره‌ی حک شده از صورت‌های فلکی در “منطقه البروج” در سد کوچری، زیر آب رفت تا این نمونه سنگ‌نگاره برای همیشه در ایران نابود شود.»
به گزارش ایسنا، نخست روستای کوچری در توابع شهرستان گلپایگان در استان اصفهان تخلیه و جابجا شد و بعد از حدود دو سال، سد «کوچری» در قلب روستا ساخته شد و از یک سال گذشته دو هزار بوم سنگ‌نگاره تاریخی که بخشی از آنها تا امروز زیر آب رفته و در معرض فرسایش و تخریب جدی قرار گرفته‌اند، به صورت جدی تهدید به تخریب می‌شوند، سدی که با تکمیل جاده جدید در منطقه، به طور کامل آبگیری می‌شوند.
محسن جمالی، پژوهشگر سنگ‌نگاره و نقوش صخره‌ای در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: تعدادی سنگ‌نگاره از یک سال گذشته و با آغاز آبگیری سد «کوچری» در گلپایگان، به مرور در حال رفتن زیر آب هستند، تا امروز نیز حدود 70 سنگ‌نگاره تاریخی در این محدوده زیر آب رفته‌اند.
او یکی از مهمترین سنگ‌نگاره‌های قرار گرفته در این محوطه را «سنگ‌نگاره صورت فلکی سرطان» یا «خرچنگ» می‌داند و بیان می‌کند: متاسفانه هیچ نمونه‌ی دیگری از این سنگ‌نگاره در هیچ نقطه‌ی دیگری در ایران نداریم، در واقع می‌توان گفت آن سنگ‌نگاره یکی از مهمترین قربانیان آبگیری سد کوچری است که با این اتفاق به طور کامل نابود می‌شود.
نویسنده کتاب «سنگ‌نگاره‌های گلپایگان، گذرگاه تاریخ» با اشاره به وجود دو هزار بوم سنگی حاوی سنگ‌نگاره و نقوش صخره‌ای در منطقه کوچری گلپایگان؛ ادامه می‌دهد: با بالا آمدن تراز آب تعدادی از آنها تا امروز زیر آب رفته‌اند، که «صورت فلکی سرطان»، «نقش گاوآهن» و« نقش ارابه با چهار اسب» از مهمترین آنها هستند. همچنین در منطقه نقوش دیگری مربوط به تنوع جانوری وجود دارد که تصاویر قدیمی حک شده روی آنها حضور جانورانی که اکنون نسل بسیاری از آنها منقرض شده را نشان می‌دهد، آنها نیز با این اقدام به زودی از بین می‌روند
وی توضیح می‌دهد: با زیر آب رفتن سنگ‌نگاره‌ها، نقوش به واسطه رسوب‌گذاری که در اثر روبه‌رو شدن با جریان آب در طول یک مدت زمان مشخص است، از بین می‌روند. از سوی دیگر تعداد زیادی از سنگ‌ها به دلیل لایه لایه بودن و به واسطه قرار گرفتن در معرض آب، به مرور دچار فروپاشی می‌شوند.
جمالی با بیان این‌که در حال حاضر تعدادی از این دو هزار بوم سنگی حاوی سنگ‌نگاره خارج از آب هستند، می‌افزاید: با این وجود در طول زمان و با آبگیری کامل سد، تعدادی از این سنگ‌نگاره‌ها که در زیر تراز آب قرار دارند، به زیر آب می‌روند، در حالی که این سنگ‌نگاره‌ها براساس سند ثبتی میراث فرهنگی متعلق به پنج هزار سال قبل از میلاد تا دوره اسلامی هستند.
وی با تاکید بر این‌که به نظر می‌رسد کامل شدن عملیات آب گیری سد کوچری به تکمیل جاده روستایی قرار گرفته در این منطقه مربوط می‌شود، بیان می‌کند: یک جاده روستایی در منطقه وجود دارد که در حال تکمیل عملیات جایگزین این جاده در منطقه‌ای بالاتر هستند، در حال حاضر درصدی از سد پر شده است و به نظر می‌رسد با تکمیل شدن آن جاده، این سد به تدریج و به طور کامل آبگیری می‌شود.
او بیان می‌کند: این شرایط در حالی رو به تکمیل شدن می‌روند که متأسفانه پس از انجام مطالعات بررسی‌ها و کاوش‌های لازم توسط پژوهشکده باستان‌شناسی هنوز هیچ اقدام موثری برای جابه‌جایی یا تهیه نمونه از این سنگ‌نگاره‌ها انجام نشده است.
این سنگ‌نگاره تصویر انسان‌هایی است که کلاه سکائیان بر سر دارند
و به دنبال شکار بز کوهی هستند
این پژوهشگر سنگ‌نگاره و نقوش صخره‌ای، تاکید می‌کند: روستای کوچری جایی است که تا سه سال پیش درست در مرکز سد کوچری بود و امروز با هدف آبگیری این روستا تخلیه شده است، اما جاده دسترسی بالادست به منطقه پشت کوه می‌رسد و به محض تکمیل شدن به مرور سد نیز آبگیری می‌شود. از سوی دیگر احتمال دارد این اتفاق به بارش‌های سالیانه نیز ارتباط پیدا کند.
به گفته جمالی، از سال 90 پیگیری و مکاتبه برای نجات این سنگ‌نگاره‌ها از سوی مسئولان شهرستان، دوستداران میراث فرهنگی گلپایگان و سازمان میراث فرهنگی آغاز شده که تا امروز منجر به مستقر شدن یک تیم باستان‌شناسی چند فصل کاوش، عملیات پیمایش و بررسی و مطالعات خوبی در این زمینه شده است، اما از نظر اعتباری امکان انجام هیچ کاری نبوده است.
به گزارش ایسنا، «کوچری» در منطقه تاریخی گلپایگان در استان اصفهان، 56 محوطه تاریخی تازه شناسایی شده به همراه تعداد زیادی نقوش تاریخی روی سنگ دارد، که تا کنون سه محوطه از آن در سد کوچری غرق شده‌اند، چون میراث فرهنگی از هیچ کدام از اقدامات و اتفاقات تا همین یکی دو سال پیش اطلاع نداشت.
حالا از یک سو بهترین فرصت‌ها برای عملیات نجات‌بخشی منطقه «کوچری» از دست رفته و از سوی دیگر هر چند هنوز 70 درصد آثار در منطقه بالای تراز آبگیری و خارج از آب هستند و این سنگ‌نگاره‌ها با وجود فقط انجام یک فصل کاوش و مطالعه باستان‌شناسی در سال‌های گذشته؛ به مرور در حال زیر آب رفتن هستند.
دوم آبان سال گذشته حمیده چوبک، رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی در صحبتی کوتاه به ایسنا گفت: پژوهشکده باستان‌شناسی هیچ مجوزی برای آبگیری سد در منطقه «کوچری» گلپایگان صادر نکرده است، حتی در زمان آبگیری سد هنوز مطالعات این منطقه تاریخی به پایان نرسیده بود.
از سوی دیگر کاظم عرب، معاون اجرایی پژوهشکده باستان‌شناسی، در همان زمان به ایسنا اظهار کرد: در ماه گذشته آبگیری سد در منطقه کوچری گلپایگان آغاز شد، در حالی که مسئولان مطالعات باستان‌شناسی کشور و مخزن سد از طریق اخبار تلویزیون در جریان این آبگیری قرار گرفتند. بحث مهم کنونی آنجاست که در حال حاضر نقوش صخره‌ای که دیدگاه‌های کارشناسان نسبت به آنها متفاوت است، از یک سو هنوز کارشناسی نشده‌اند از سوی دیگر باید چگونگی حرکت و انتقال آنها مورد بررسی کارشناسی بیشتر قرار بگیرند.
“عرب” در آبان ماه سال گذشته، ادامه‌ی همکاری و نجات‌بخشی آثار در محوطه‌ی تاریخی «کوچری» را منوط به همکاری شرکت آب منطقه‌ای تهران دانسته و بیان کرده بود: در حال حاضر مدت یک سال است که در این زمینه با مشکلاتی مواجه هستیم، چون شرکت آب منطقه‌ای به دلیل داشتن مشکلات مالی امکان امضای قرارداد برای ادامه‌ی کاوش و مطالعه در این محوطه را ندارد، هر چند تا کنون تراز آب در منطقه ثابت مانده است.
این اتفاقات در حالی رخ داده‌اند که براساس بند ج ماده 114 قانون برنامه 5ساله چهارم همه‌ی وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و موسسات دولتی موظف‌اند قبل از اجرای طرح‌های عمرانی گسترده و در مرحله امکان‌سنجی و مکان‌یابی نسبت به انجام مطالعات فرهنگی – تاریخی میراث فرهنگی در آن خصوص اقدام و در طراحی و مکان‌یابی طرح‌های یادشده نتایج مطالعات را رعایت کنند.
