جشن سَده، جشن همکاری و همبستگی مردمان ایران باستان

 

سرویس سبک زندگی فردا: جشن سَده؛ از گذشته جشن همکاری و همبستگی مردمان ایران باستان بوده است. از مهم‌ترین رویدادهای زندگی بشر در طول تاریخ کشف آتش است. روشنی و خورشید همیشه مظهر زندگی و رویش بوده است. عنصر آتش از دیرباز نزد ایرانیان بسیار محترم بوده و آن را تجلی وجود می‌دانستند. برخی بر این تصورند که جشن سَده جشنی زرتشتی بوده اما در واقع جشن سَده بسیار دیرینه‌تر از آمدن آیین زرتشت است. جشن سَده از جشن‌های ایران باستان است که در آغاز شامگاه دهم بهمن ‌ماه، یعنی آبان روز از بهمن ماه برگزار می‌شود. در ادامه این مطلب را به نقل از سفرمی بخوانید.

فردوسی جشن سَده را به زمان پادشاهی هوشنگ نسبت می‌دهد و ابوریحان بیرونی به فریدون. لیکن رسمی شدن جشن سَده به زمان اردشیر بابکان باز می‌گردد.

از طرفی همچنان که می‌دانیم با آمدن زرتشت پیامبر دستور داده شد آتشگاه‌ها که تا آن زمان از چهار طرف باز بود از یک طرف بسته شود و مردم از طواف آتش بر حذر داشته شدند و تنها با قرار دادن آتش در یک طرف، رو به سوی آتش و در حقیقت در برابر زیباترین و مؤثرترین مخلوق خالق، یکتای بی‌همتا را ستایش می‌کردند. فردوسی بارها در اشعار خود ایرانیان را یکتاپرست خطاب نموده و از آنها صرفا به عنوان پرستار و نگهبان آتش و آتش را تجلی‌گاه خدا در زیباترین مخلوق پروردگار عالم یادآور شده و گفته است:

به یک هفته پیش یزدان بدند      مپندار کاتش پرستان بدند

که آتش بدانگاه مهراب بود        پرستنده را دیده پر آب بود

و یا این که گفته است:

نیا را همی بود آیین خویش       پرستنده ایزدی بود کیش

در آن‌گه بدی آتش خوب‌رنگ      چو مر تازیان را محراب سنگ

 

از بزرگ‌ترین جشن‌های آتش در ایران باستان که تا امروز ادامه دارد جشن سده است که به یادگار پیدایش آتش برگزار می‌شود.

وجه تسمیۀ سده این است که ایرانیان باستان سال را به دو فصل تقسیم می‌کردند. آغاز فصل دوم از آبان ماه شروع می‌شد؛ از این زمان تا دهم بهمن که زمان برگزاری جشن سده است 100 روز می‌گذشت و به این علت جشن آتش را جشن سده نامیدند. ضمن این که با در نظر گرفتن پنجاه روز از دهم بهمن تا پایان سال آن چنان که ابوریحان بیرونی در کتاب التفهیم گفته است، باز هم وجه تسمیۀ جشن سده که برگرفته از عدد 100 است منطقی به نظر می‌رسد.

در دهمین روز ماه بهمن (آبان روز از بهمن ماه) با افروختن هیزمی که مردمان از صبح زود بر بام خانۀ خود یا بر یک بلندی جمع‌آوری کرده‌اند، جشن شده شروع می‌شود. جشن سده از دیر باز همیشه با افروختن آتشی بزرگ به شکل دسته جمعی برپا می‌شد. مردمان در گردآوردن هیزم با یکدیگر مشارکت می‌کردند و بدین ترتیب جشن سده، جشن همکاری و همبستگی مردمان است.

خرم است این سده و شادروان باد که گفت     شب جشن سده را حرمت بسیار بود