بنفش، آبی، زرد، قرمز گاهی هم سبز و نارنجی. اشتباه نکنید! قرار نیست رنگ‌های رنگین‌کمان را اینجا برای شما ردیف کنیم، داریم از درخت‌های بلندترین، خاطره‌‌انگیز‌ترین و جذاب‌ترین خیابان تهران حرف می‌زنیم.
به گزارش ، جهان صنعت نوشت:حتما شما هم از آن دسته شهروندانی هستید که ترجیح می‌دهید بعدازظهرهای کشدار زمستانی‌تان را در قسمتی از این خیابان بلند بگذرانید و هر‌از‌گاهی هم سرتان را بالا بگیرید و نگاهی بیندازید به چنار‌های سترگ و کهنسالی که از اولین روزهای این خیابان تا همین امروز خاطره دارند و لذت ببرید از اینکه تهران با تمام شلوغی‌ها و ترافیک و هشدار‌های مکرر آلودگی هوا، هنوز هم جایی دارد برای آسوده راه رفتن و نگاه کردن به آشیانه‌های ریز و درشت پرنده‌هایی که دیگر یک جورهایی با ما همشهری شده‌اند.
در این سال‌های اخیر اما خیابان ولیعصر دوست‌داشتنی ما کمی رنگارنگ شده است. یعنی شما میان پیاده‌روی‌تان اگر دل‌تان هوس نگاه کردن به شاخ و برگ درختان را کرد احتمالا یک لحظه درختان را آبی می‌بینید و تا چشم بر هم بزنید همان درخت نارنجی می‌شود یا مثلا در خیابان میرداماد ریسه‌های نور را می‌بینیم که انگار تند‌تند از بین برگ‌ها و شاخه‌های نازک درختان به پایین می‌ریزند.
نورآرایی درختان پایتخت یکی از طرح‌های خلاقانه شهرداری تهران در راستای زیباسازی شهری بوده است و تنها مختص تهران نیست. اگر ساکن شهرهایی مثل اصفهان، شیراز، تبریز و... باشید حتما یک خیابان را پیدا می‌کنید که نورآرایی اینچنینی داشته باشد.
از آنجا که بیشتر ما عاشق رنگ و نور هستیم بدون شک از این طرح شهرداری شهرمان استقبال کرده‌ایم و خیلی هم خوشحال و خندان به صورت انفرادی یا گروهی زیر این درخت‌های رنگی عکس گرفته‌ایم و در شبکه‌های مختلف مجازی هم به اشتراک گذاشته‌ایم اما بی‌خبر از اینکه این طرح هم مثل الباقی طرح‌ها مخالفان سرسخت و پر‌و‌پا‌قرص خودش را دارد با دلایلی که شاید هیچ‌کدام از ما اصلا به آن فکر هم نکرده‌ایم. قصد ما هم همین است که نگاهی بیندازیم به گوشه‌هایی که تا به حال کمتر دیده شده‌اند. در ابتدای کار بهتر است کمی علمی‌تر و به زبان خودمان تاثیر نورهای مصنوعی را بر درختان و اکوسیستم مرتبط با آنها بدانیم.
لامپ اضافی خاموش
در طول سالیان دراز حیات تمام موجودات زنده از جمله گیاهان و جانوران، وابستگی زیادی به آهنگ قابل پیش‌بینی روز و شب بر کره زمین داشته است. این وابستگی‌ها به صورت یک الگو موجودات کد‌گذاری‌شده و رفتارهای آنها را کنترل می‌کند. حالا با شهری شدن گیاهان و جانداران این الگوها کمی مختل و حتی در بعضی موارد جا‌به‌جا هم شده‌اند که همین اختلال و جا‌به‌جایی تاثیرات منفی روی تولید مثل، تغذیه، خواب یا حتی حفاظت پرندگان و جانداران در برابر شکارچیان داشته است. دانشمندان ثابت کرده‌اند که نورهای مصنوعی در شب اثرات جبران‌ناپذیر و حتی مرگ‌آوری برای درخت‌ها و حتی موجودات زنده‌ای که با درختان در ارتباط هستند، می‌گذارد.
طبق مطالعات انجام‌شده ویلیام چنی در یکی از دانشگاه‌های مهم کشور آمریکا، درختان برای داشتن رشد طبیعی به نوری از لحاظ کیفیت (رنگ، طول و موج)، شدت (درخشندگی) و مدت زمان روشنایی و تاریکی در 24 ساعت شبانه‌روز نیاز دارند. برای درختان فرقی ندارد این نور از منبع طبیعی که همان خورشید است تامین شود یا از طریق لامپ‌هایی که برای زیباسازی شهر به آنها متصل شده و همان واکنشی که در طول روز به نور نشان می‌دهند، در شب هم همان واکنش را نشان می‌دهند. اگر بخواهیم مثال بزنیم این‌طور می‌شود درختان در بهار و تابستان که روزها طولانی‌تر هستند شکوفه می‌دهند و در پاییز و زمستان که روزها کوتاه‌تر است به خواب زمستانی می‌روند و برگ‌ریزان از همان زمان آغاز می‌شود. به این عمل واکنش به تغییرات فصلی محیط گفته می‌شود. این واکنش که بر اساس روز و شب زمین تنظیم شده بر موارد دیگر از جمله شکل برگ‌ها، میزان پرزهای موجود روی برگ‌ها، شکل‌گیری رنگدانه و حتی زمان ریزش برگ‌ها در فصل سرما هم تاثیر ایجاد می‌کند. بنابراین تغییر زمان شب به وسیله نورهای مصنوعی سبب تغییر در زنجیره و ساعات بیولوژیکی درخت می‌شود.
آیا این نورهای رنگارنگ و جذاب بر زیست حشرات وابسته به درخت هم تاثیر دارند؟ این دقیقا سوالی بود که به ذهن محققان دانشگاه اکستر انگلستان رسید و جواب هم چیزی جز «بله خیلی زیاد تاثیر دارد» نبود. نتایج این تحقیق نشان داد ایجاد روشنایی در شب آن هم به صورت مصنوعی می‌تواند به تاثیرت پیچیده‌ای در مورد جاندارانی که برای ادامه حیات به درخت متکی هستند منجر شود. از جمله این تاثیرات می‌توانیم به ناتوانی در پنهان شدن بعضی حشرات در برابر شکارچیان خود در شب، نداشتن زمان کافی برای استراحت پرندگان و ناقص شدن زنجیره شکار کردن و شکار شدن میان جانداران ساکن بر درخت اشاره کنیم.
موضوع دیگری که شاید بعد از خواندن این پاراگراف دقایقی به فکر فرو روید این است که با دیدن این نورها و درخت‌های خوش‌رنگ شگفت‌زده می‌شویم و دست‌مریزاد به خالق این طرح می‌گوییم اما بد نیست بدانیم همین نورهای زیبا می‌تواند روی سلامتی خودمان هم تاثیر داشته باشد. چطور؟ سیم‌های برق و ریسمان‌هایی که برای انتقال برق به این لامپ‌ها استفاده می‌شود، حاوی ماده‌ای به نام پولیواینول کلراید است که حاوی مقداری فلز سرب هم هست. دانشمندان نشان دادند میزان مواد سرطان‌زا روی درختانی که دارای ریسمان‌های برق هستند به مقدار قابل توجهی بالاست و فلز سرب موجود به صورت گرد از درختان پراکنده می‌شود و به بدن انسان راه پیدا می‌کند. از جمله مضرات این گردها را کاهش حافظه، افزایش سکته‌های قلبی، پوکی استخوان و افزایش فشار خون نام می‌برند.
درختان هم آرامش می‌خواهند
حالا که می‌دانیم این نورهای رنگی تا این حد برای ما و مخصوصا درختان شهرمان ضرر دارد بد نیست سری بزنیم به خیابان‌های تهران و ببینیم مردم چقدر از این موضوع اطلاع دارند. خیابان ولیعصر تهران اولین انتخاب است.
سروین که لیوان قهوه‌اش را دستش گرفته و انگار عجله‌ای هم برای رسیدن به جایی ندارد از کنار پیاده‌رو آرام قدم می‌زند. چند بار صدایش می‌کنم و امیدم برای دیدن کوچک‌ترین عکس‌العملی از او ناامید می‌شود اما من که به این راحتی از سوژه‌ام دست بر‌نمی‌دارم، قدم‌هایم را بلندتر می‌کنم و چند بار به شانه‌اش می‌کوبم. یک پرش نه‌چندان کوتاه از ترس می‌کند و سریع گوشی‌های پخش موزیک را از گوشش خارج می‌کند. معذرت‌خواهی می‌کنم و برایش توضیح می‌دهم که موضوع از چه قرار است. بعد از چند ثانیه سروین می‌گوید: خب حالا چه کمکی از من برمی‌آید؟
می‌پرسم: به نظرت این ایده شهرداری برای زیباسازی تهران چطور است؟
می‌گوید: خیلی طرح خوب و جالبی است. برنامه بیشتر عصرهای من همین است. پیاده‌روی زیر نور درختان. از روزهای اولی که چراغ‌ها را نصب کردند یادم است. خیلی هیجان داشتم. هر روز با لاله دوستم از سر میدان تجریش تا چهارراه پارک‌وی به عشق همین چراغ‌ها و نورها قدم می‌زدیم.
می‌پرسم: یعنی فقط برای نورهای رنگی‌رنگی تمام مسیر را پیاده می‌رفتید؟
سروین خیلی سریع پاسخ می‌دهد: نه. ما از بچگی با این درختان بزرگ شده‌ایم. دلیل اصلی همین چنارهاست. فقط نورپردازی چشم‌نوازترشان کرده است.
پس درخت‌ها مهم‌تر هستند؟
سروین می‌گوید: معلوم است که درختان مهم هستند. همیشه پیگیر درختان ولیعصر بودم حتی روزهایی که بعضی از درختان را قطع کردند هم جزو معترضان بودم.
برای سروین توضیح می‌دهم که این کار باعث آسیب رساندن به درختان و پرنده‌ها می‌شود و از او می‌پرسم نظرش در این مورد چیست.
می‌گوید: واقعا نمی‌دانستم که این نورآرایی‌ها می‌تواند به درختان آسیب برساند یعنی اصلا به ذهن من هم نرسیده بود که این اتفاق رخ می‌دهد. ما فقط به زیبایی این طرح توجه کردیم و هیچ‌وقت عمیق به این مساله نگاه نکرده بودیم. باید برای درختان شهرمان کاری کنیم. این کار بی‌انصافی است.
زیبایی‌های تکراری
بعد از اتمام صحبت‌هایم با سروین با علی مواجه شدم. 29 ساله و دانشجوی کارشناسی ارشد شیمی. خسته از کار بود و عجله داشت زودتر به تاکسی برسد و کمتر در ترافیک بماند و البته از زمین و زمان هم شاکی بود. برای همین صحبت‌هایمان خیلی طول نکشید.
با عجله عنوان می‌کند: خب چراغ گذاشتن دیگه. چیز عجیب یا تازه‌ای نیست. همه جای دنیا برا زیباسازی شهر یکسری کارا می‌کنن. حالا توی تهران هم چراغ به درخت بستن. برای من که فرقی نداره. روزای اول قشنگ بود اما بعد از چند سال که هر روز رفتم و اومدم و دیدم، برام تکراری شده. اصلا یه روزهایی متوجه هم نمیشم.
به او می‌گویم این نورها مشکلات زیادی برای درختان و حتی آدم‌ها ایجاد می‌کند که یکی از این مشکلات سرطان است. تو می‌دانستی این نورها باعث این مشکل می‌شوند؟
- الان واقعا اهمیتی داره؟ این هوا خودش سرطانه. این غذا‌هایی که می‌خوریم خودش سرطانه. حالا که از آسمان و زمین داره سرطان و مریضی روی سر ما می‌ریزه حداقل از جایی مریضی بگیریم که خوشگله. برا من واقعا اهمیتی نداره این موضوع چون خودم انقدر درگیر زندگی‌ام که واقعا وقت فکر کردن به درخت و گنجشک‌ها رو ندارم ولی برام جالب شد بدونم این موضوعات از کجا به ذهن شما خطور می‌کنه؟
ساختمان‌های رنگی جایگزین درخت‌های رنگی
شاهین اما نظر متفاوتی دارد. او می‌گوید: اتفاقا نورآرایی درختان ابتکار جالب و زیبایی نیست چون در اصل زیبایی بصری ندارد. مثلا که چه درخت بنفش باشد؟ شهرداری می‌توانست به جای اینکه نورهای رنگی برای درختان در نظر بگیرد از طریق ساختمان‌های بلند قطعه‌ای شعر مثلا با خط نستعلیق روی دیوارهای خالی بیندازد یا نورهای رنگی کف خیابان پهن کند یا آرایش ساختمان‌های قدیمی و خاطره‌ساز برای بیشتر افراد شهر کار خلاقانه‌تری بود. مثلا بازسازی ظاهری خانه‌های قدیمی که عمدتا سمت بازار بزرگ تهران زیاد پیدا می‌شوند و نشان دادن زیبایی‌های این بناها با نور هم، حس و حال زیباتری به مردم می‌دهد و هم به نوعی در روز کمک می‌کند تا مناظر و ساختمان‌های چشم‌نوازتری داشته باشیم. کارهای زیباتر زیادی می‌شود با نور کرد که شهرداری ما راحت‌ترین و دم‌دست‌ترین راه را انتخاب کرده است.
