دارالعلم کاشان، خاستگاه نراقى‏ها

نظرى بر موقعیت علمى حوزه‏هاى شیعى در کاشان از گذشته تا حال

مقدمه
 

با توجه به برگزارى کنگره علمى دو دانشمند والا مقام شیعى ملا محمد مهدى و ملااحمد نراقى‏رحمهما الله شایسته دیدم با تدوین مقاله‏اى به معرفى محل رشد و نمو آنان از جهت نهادهاى علمى و آموزشى و نیز خاستگاه و جایگاه تاریخى آنان بپردازم.
در این مقاله سعى شده است تا سابقه تشیع در شهر کاشان، به خصوص از جهت موقعیت علمى، از قرون اولیه اسلامى بررسى شده و نیز مهم‏ترین مراکز علمى شیعى این شهر از گذشته تا حال معرفى شود; زیرا بى تردید این زمینه‏ها بود که رشد تشیع در مناطق مرکزى ایران را تسهیل نموده و پرورش دانشمندانى فرهیخته مانند نراقى‏ها را ممکن ساخت.
هم چنین سعى شده است‏با استناد به منابع و نیز تفحص و تحقیق، سیر علمى و آموزشى رایج، سوابق تاریخى، موقعیت فرهنگى و جایگاه این نهادها از قرون اول هجرى تا این زمان تبیین شود.
امید است در این همایش علمى و معنوى، مؤثر واقع گردد.

قسمت اول: سابقه تشیع در کاشان
 

شهر کاشان در تاریخ ایران اسلامى همواره درخشش خاصى داشته است و مردم آن به دیانت، دانش ورى و هنر اشتهار یافته‏اند. آثار هنرمندان این شهر به خصوص در صنایع دستى و به ویژه فرش، در اقصى نقاط عالم پراکنده شده و از حیث ظرافت و هنر سرآمد است. در اطراف کاشان نیز وجود آثارى چون تپه سیلک، نشان دهنده تمدن‏هاى بسیار کهن گذشته این منطقه از فلات ایران است.
از همان سال‏هاى نخستین ورود دین اسلام به سرزمین ما، مردم این شهر مذهب تشیع را انتخاب کردند. کاشان از جمله شهرهاى معدودى است که در ایران قبل از تشکیل دولت صفویه اکثریت نفوس آن معتقد به مذهب شیعه اثنى عشریه بوده‏اند. بسیارى از تاریخ نگاران اسلامى کاشان را از مهم‏ترین مراکز شیعه نشین ایران معرفى کرده‏اند و از جمله مؤلف کتاب ارزشمند «النقض‏» یعنى عبدالجلیل رازى قزوینى درباره آن آورده است: «به قم و کاشان و آبه همه فتاوى و حکومات بر مذهب [امام] صادق و [امام] باقر علیهما السلام باشد و قاضى [این شهر ] علوى یا شیعه باشد» . (1)
هم چنین یاقوت حموى (وفات 626 ه ق) در معجم البلدان در این رابطه مى‏نویسد: «بیش‏ترین مردمان کاشان را شیعیان امامیه تشکیل مى‏دهند» . (2) بعضى از مورخین متعصب و مخالف شیعه از جمله مؤلف «راحة الصدور» نیز از کاشان به عنوان شهر روافض یاد نموده‏اند. (3)
در دوران اسلامى مخصوصا در سده سوم هجرى صدها عالم، شاعر، ادیب و هنرمند از این شهر برخاسته‏اند. یکى از آنها ابوالحسن على بن محمد کاشانى صاحب کتاب «جوامع الکبیر فى الفقه‏» متوفى به سال 220 ه ق مى‏باشد. وى از اصحاب خاص حضرت جواد الائمه علیه السلام بوده است.
کاشان بنا به نوشته «حدود العالم‏» در سده چهارم هجرى (دوران حاکمیت آل بویه) کانون دانش و ادب ایران بشمار مى‏رفت (4) و در عهد سلاجقه چنان که راوندى یکى از مورخین آن دوره در کتاب «راحة الصدور و آیة السرور» نگاشته است، منشا فضلا، هنرمندان و دانشمندان بوده است (5) و شخصیت‏هایى مانند ابو على عبد الجبار طوسى کاشانى، سید ابو الرضا راوندى و سید الامام ضیاءالدین راوندى وزیر شرف الدین انوشیروان بن خالد کاشانى را در آن دوران پرورش داده است.
با آغاز دوران هجوم مغول تحولات شگرفى در ایران روى داد.
ایرانیان معتقد به فرهنگ اسلامى، با وجود استیلاى این مهاجمان ددمنش، به حفظ میراث‏هاى ارزشمند خویش پرداختند. در آن ایام نیز کاشان دانش وران و هنرمندان بسیارى را به فرهنگ و تمدن ایران اسلامى تحویل داد، از جمله آنان مى‏توان از عبدالرزاق بن احمد کاشانى و افضل الدین محمد مرقى مشهور به بابا افضل، استاد خواجه نصیر الدین طوسى یاد نمود.
در عصر تیمورى نیز مى‏توان از دانشمند ریاضى‏دان و منجم بزرگ اسلامى جمشید مسعود بن محمود طبیب کاشانى معروف به غیاث الدین (متوفاى 790ق) یاد نمود. (6)
در دوران صفویان نیز سابقه تاریخى کاشان در مذهب شیعه باعث توجه خاص دولت مردان صفوى به این شهر گردید. در این دوره گویندگان و شاعران از اطراف مملکت‏به این شهر آمدند و مجامع علمى و ادبى در آن رواج تام یافت.در نتیجه این شرایط شخصیت هایى مانند محتشم کاشانى پرورده شدند. در عهد شاه طهماسب (سلطنت 930- 984 ه ق) این شهر یکى از مراکز مهم علمى و امور دینى و نظارت بر محافل و مشاغل شرعى گردید. محقق کرکى در آن دوره براى تطبیق مؤسسات دینى با موازین مذهب شیعه به ایران آمد و با موافقت‏شاه در این شهر اقامت گزید و به دنبال آن نهضت‏بزرگ علمى در آن جا پدید آمد که تا اوایل سده چهاردهم هجرى ادامه یافت و باعث تربیت و رشد افرادى مانند ملا محسن فیض کاشانى در حکمت الهى و حدیث، ملا مهدى نراقى، ملا احمد نراقى و ملا حبیب الله شریف در فقه و اصول، ملا فتح الله کاشانى در تفسیر و حدیث و افراد شاخص دیگرى در سایر علوم اسلامى گردید.
با آغار دوران قاجار مجامع علمى در برخى شهرها از رونق افتاد، لیکن کاشان در پرتو شخصیت علمى و جامعیت عالم عامل ملا مهدى نراقى (وفات 1209ق) یکى از مراکز قدرتمند حوزه‏هاى علمیه شیعه در ایران گردید، چنان که برخى از طلاب و دانش پژوهان حوزه‏هاى درسى عراق نیز در پایان تحصیلات خود به کاشان آمده و فنون عقلى و نقلى را به صورت حضورى تکمیل مى‏نمودند. جاذبه حوزه علمیه کاشان حتى دانشمند بزرگ شیخ مرتضى انصارى را به این شهر کشانید. وى مدتى در کاشان با ملا احمد نراقى و حاج سید محمد تقى پشت مشهدى گفت‏وگوى علمى داشته است، پس از درگذشت نراقى اول مرکزیت علمى کاشان با وجود پشتوانه‏هایى چون ملا احمد نراقى و برادران وى و فرزندان آنها هم چنان دایر ماند و دانشمندان بزرگ و نامور در علوم و فنون گوناگون در آن محیط علمى پدید آمدند; از جمله مشاهیر معاصر آن مى‏توان از میرزا ابوالقاسم نراقى، میرزا مهدى نراقى دوم، میرزا ابوتراب نطنزى، ملا حبیب الله شریف کاشانى، آقا میر سید على یثربى، آخوند ملامحمد کاشانى (آخوند کاشانى)، حاج سید مصطفى کاشانى، سید ابوالقاسم کاشانى و شیخ محمد غروى کاشانى نام برد.
طبق اسناد موجود، نهادهاى آموزشى غنى و قابل توجهى از قرن پنجم هجرى در کاشان فعال بوده و برخى دیگر به مرور زمان از بین رفته است.
مدارس مهم کاشان از آن زمان تا کنون عبارت است از: مدرسه خواجه معین الدین کاشانى، مدرسه و کتابخانه شرفیه، مدرسه صفویه، مدرسه مجدیه، مدرسه عزیزیه، دارالسیاده غازانیه، مدرسه عمادیه، مدرسه فتحانیه، مدرسه خواجه تاج الدین، مدرسه خان (سید لطیف)، مدرسه حسینیه، مدرسه رزاقیه، مدرسه محمد صالح بیک، مدرسه میان چال (آیت الله مدنى)، مدرسه درب یلان (آیت الله مصطفوى)، مدرسه سلطانیه (امام خمینى)، مدرسه آقا بزرگ، مدرسه مسجد گذر بابا ولى (مدرسه آیت الله سید على یثربى) و مدرسه آیت الله اعتمادى.
پس از پیروزى انقلاب اسلامى ایران توسعه مدارس علمیه و جذب علاقه‏مندان به دروس حوزوى در این شهر قابل توجه و محسوس بوده است. به گفته یکى از مسؤلین از سال 1373ش تا کنون مدارس علمى این شهر و اطراف آن با یک برنامه ریزى دقیق، رونق خوبى یافته است و در حال حاضر بیش از 1200 نفر در حوزه‏هاى علمیه این شهر تحصیل مى‏کنند و معمولا از اساتیدى که از مرکز مدیریت‏حوزه علمیه قم حکم دارند براى تدریس استفاده مى‏شود. (7)
در حال حاضر یازده مدرسه دینى در کاشان و حومه آن فعالیت مى‏کنند.

قسمت دوم: نهادهاى آموزشى حوزه علمیه کاشان
 

1. مدارس تحت پوشش حضرت آیت الله سید مهدى یثربى
 

از مهم‏ترین این مدارس مدرسه آیت الله سید على یثربى است که در سال (1347ش - 1388ق) آیت الله سید مهدى یثربى آن را براى یاد بود و بزرگداشت‏برادر بزرگوار و معظم خویش، تاسیس و به نام او نام گذارى نمود. آیت الله سید على یثربى از فقهاى بزرگ عصر خود بود. وى در سال 1311ق در عراق زاده شد و دروس عالى دینى را از والد معظم خود، آقا ضیاء الدین عراقى، آقا سید کاظم طباطبایى یزدى، شیخ الشریعه اصفهانى و آقا میرزا حسین نائینى فرا گرفت و به مقام رفیع اجتهاد نایل شد و پس از بازگشت‏به ایران به تربیت‏شاگردان پرداخت که از جمله آنان مى‏توان از آیت الله امام خمینى، آیت الله نجفى مرعشى و آیت الله داماد - رضوان الله تعالى علیهم - نام برد. وفات وى در پنجم رجب 1379 در کاشان واقع شد. این مدرسه در حال حاضر با نظارت و اشراف آیت الله سید مهدى یثربى در شمار فعال‏ترین مدارس کاشان است و حدود چهارصد نفر در آن از پایه اول تا درس خارج مشغول به تحصیل هستند. (8)
به جز این مدرسه که در کاشان مرکزیت دارد، حوزه علمیه خواهران تحت عنوان «مکتب کوثر» داراى دویست و هفتاد طلبه از پایه اول تا پایان سطح است. (9)
هم چنین مدرسه علمیه حضرت ولى عصر (عج) قمصر با یکصد و سى نفر طلبه از پایه اول تا پایه پنجم در سال 1396ق تاسیس شده است و نیز مدرسه علمیه حضرت امام موسى بن جعفر علیه السلام در برزک که سى نفر طلبه دارد و در سال 1373ش تاسیس شده است. مدرسه حضرت باقر العلوم علیه السلام نیز در مشهد اردهال در دهه اخیر شروع به کار نموده و حدود سى نفر طلبه دارد. (10)

2. مدرسه سلطانى (امام خمینى)
 

این مدرسه زیبا و شکوهمند از جلوه‏هاى ارزشمند معمارى اسلامى در دوره قاجاریه محسوب مى‏شود و ساخت آن به دستور فتحعلى شاه قاجار (سلطنت 1212- 1250ق) و با سرپرستى میرزا ابوالقاسم اصفهانى حاکم کاشان و معمارى هنرمندانه محمد شفیع از سال 1221ق شروع شد و در سال 1229 به اتمام رسید. در بازدیدى که فتحعلى شاه در سال 1225ق از این مدرسه و باغ شاه به عمل آورد، املاک و رقباتى هم از ملک شخصى خود وقف این مدرسه نمود و تولیت موقوفات و ریاست و تدریس در آن جا را به حاج مولى احمد نراقى (متوفاى 1245ق) و فرزندانش واگذار کرد. این مرکز بزرگ‏ترین مدرسه علمیه کاشان تا سالیان اخیر بود. صحن مدرسه به واسطه طرح عالى و وسعت فضا و منظره زیباى آن بسیار با صفا، نشاط‏انگیز و کم نظیر است. جلو خان مدرسه سر درى با کاشى کارى زیبا دارد که بر فراز آن ماذنه‏اى خوش ترکیب ساخته شده است. صحن مدرسه مربع مستطیل است و در جانب برج‏هاى آن، 52 حجره وجود دارد و ایوانى در جلو حجره و صندوق خانه جداگانه‏اى براى هر یک بنا شده است. در وسط دو جبهه شمالى و جنوبى صحن مدرسه، دو تالار بزرگ براى تدریس، سالن اجتماع و مباحثه طلاب بنا شده است و در هر یک از چهار زاویه تالارها، راهروى جداگانه‏اى به حیاط خلوت‏ها منتهى مى‏شود.
در جبهه غربى و مقابل سر در ورودى، ایوان بزرگ و مجللى در جلو گنبد، جلب توجه مى‏کند. گنبد با شکوه آن با دو پوشش آجرى مضاعف بنا شده و ارتفاع پوشش داخلى آن تا کف زمین بیش از 27 متر است.
بانى مدرسه پس از اتمام ساختمان باشکوه آن، وقف نامه‏اى تنظیم کرده و تولیت مدرسه را به ملا احمد نراقى (وفات 1245 ه ق) و پس از وى به اولاد دانشمندش واگذار نمود و براى استمرار حیات علمى آن، موقوفات بسیارى تعیین نمود. از جمله آنها مى‏توان از حدود 150 باب مغازه در بازار کاشان که در مجاورت مدرسه واقع است، حدود دو سوم اراضى زیدى و چند باب آسیاب در فین نام برد.
این مدرسه باشکوه در عصر رضاخان تعطیل شد و موقوفات و حجرات مدرسه در دست هیئت‏ها، بازاریان، اداره اوقاف و اداره فرهنگ قرار گرفته و حجراتش به صورت کلاس درس مختلط دانش‏آموزان، انبار مغازه‏داران و غیره درآمده بود. پس از تبعید رضاخان از ایران و ایجاد آزادى نسبى، ملا احمد نراقى که از جانب آیت الله حاج آقا حسین بروجردى، نماینده تام الاختیار در امور حوزه کاشان بود، پس از تعمیرات کلى در آنجا به تدریس و تربیت طلاب علوم دینى و اسلامى پرداخت. از اساتید مهم این مدرسه از آن ایام تا به حال آقایان سید حسین مناقب، سید رضا علم‏الهدى، سید اسد الله خراسانى، شیخ مرتضى قاسمى و حسینى افغانى مى‏باشند. در حال حاضر نیز سطوح متوسط و عالى و خارج توسط اساتید مختلف تدریس مى‏شود. (11)
در مدرسه مذکور در حال حاضر نزدیک به صد نفر مشغول تحصیل و تدریس هستند. (12)

3. مدرسه آیت الله حاج آقا رضا مدنى کاشانى (مدرسه میان چال)
 

مدرسه مذکور که در بازار کاشان واقع است داراى صحن مسجد و حجره‏هایى در اطراف آن براى استفاده طلاب است و از دیرزمان (عصر صفویه) دائر و مورد استفاده علما، فضلا و طلاب بوده است. این مسجد هم چنین داراى شبستانى زمستانى است که بر روى آب انبار بزرگ مسجد ساخته شده و نیز داراى حوض خانه و سرداب بزرگى است. این مسجد و مدرسه از یادگارهاى درخشان دوران صفویه مى‏باشد. شوالیه «شاردن‏» جهان گرد فرانسوى در سفرنامه خود که بیانگر سفر او در سالهاى 1075 تا 1081 ه ق در زمان شاه عباس دوم به کاشان است از سه مدرسه فعال این شهر یاد مى‏کند که به نظر مى‏رسد یکى از آنها همین میان چال است (13) در حدود نیمه اول قرن سیزدهم هجرى یکى از علماى شیراز به نام «آقا میرزا على شیرازى‏» به کاشان نقل مکان نمود و این مدرسه را که بر اثر بى‏توجهى مردم آسیب دیده بود، تعمیر نمود و کرسى تدریس علوم اسلامى را در آنجا برپا نمود. پس از وفات وى فرزند عالم و دانشورش، ملا محمد و پس از وى به ترتیب ملا زین العابدین، ملا محمد و ملا عبد الرسول کاشانى (وفات 1366 ه ق)، تدریس و تربیت طلاب را در این مدرسه و مدارس دیگر عهده‏دار شدند.
حاج آقا رضا مدنى کاشانى فرزند ملا عبد الرسول کاشانى که از مراجع بزرگ معاصر بوده پس از تکمیل تحصیلات خویش در حوزه علمیه قم در سال 1352ق به کاشان بازگشت و حدود دو سال بعد، مدرسه مزبور را به یکى از مراکز علوم اسلامى تبدیل نمود. از آن زمان تا ارتحال معظم له (1371 ه ش) مقاطع مختلف مقدمات، سطوح متوسط و عالى توسط ایشان و عده‏اى از اساتید دیگر تدریس مى‏شد و در حال حاضر این مدرسه تحت پوشش شوراى عالى مدیریت‏حوزه علمیه قم قرار گرفته است و در این نهاد آموزشى بیش از صد نفر مشغول تحصیل و تدریس هستند پس از وفات حاج آقا رضا مدنى، فرزند ایشان حاج شیخ محمد تقى مدنى جانشین ایشان شده است. این نهاد آموزشى از امکانات نسبتا مناسبى برخوردار است و طلاب آن از کتابخانه، وسایل سمعى و بصرى و رایانه بهره مى‏برند. (14)

4. مدرسه مرحوم آیت الله سید عباس اعتمادى
 

این مدرسه کتاب خانه مجاور آن در منطقه مرکزى شهر در کنار بارگاه حضرت هارون بن موسى کاظم علیه السلام واقع شده است. این مرکز فرهنگى، توسط مرحوم آیت الله سید عباس کاشانى اعتمادى (وفات 1375ش) در سال 1349ش بنا نهاده شد. وى با وجود مشکلات و موانع زیادى که ایادى حکومت طاغوت ایجاد مى‏کردند موفق به افتتاح مدرسه در سال 1350ش گردید.
در حال حاضر این مدرسه با زیر بنایى در حدود سه هزار متر مربع داراى 30 حجره، کتاب خانه و کتب مرجع با بیش از پنج هزار جلد کتاب، سالن مطالعه، سیستم خدماتى و برنامه‏هاى رایانه‏اى، از مدارس فعال کاشان است. مرحوم آیت الله سید عباس اعتمادى در سال 1311ش در کاشان به دنیا آمد و پس از تحصیل سطوح عالى در کاشان و قم، در دروس آیات عظام محقق داماد، محمد على اراکى، عبدالنبى اراکى، سید حسین طباطبایى بروجردى و سید محمدرضا گلپایگانى (رحمة الله علیهم) شرکت نمود و پس از هجرت به نجف اشرف به تکمیل تحصیلات عالیه خود در نزد آیات عظام، سید ابوالقاسم خویى، سید محسن حکیم، عبدالهادى شیرازى، سیدمحمود شاهرودى و سید جواد طباطبایى تبریزى پرداخت و به سال 1340 ه ش به کاشان بازگشت و به تدریس و تربیت طلاب پرداخت. وى به هنگام بازگشت از سفر مشهد مقدس، در بیست و یکم مرداد ماه 1375ش بر اثر سانحه رانندگى به لقاءالله پیوست. این نهاد آموزشى در حال حاضر تحت نظر فرزند ایشان اداره مى‏شود. (15)

5. مدرسه آیت الله مصطفوى
 

مدرسه مذکور و مسجد آن از آثار حاج میر محمد على کاشانى است. وى در سال 1236ق ساختمان آن را به پایان رساند. درقدیم مدرسه در قسمت جنوب مسجد قرار داشت که به وسیله راهرویى به یکدیگر اتصال داشتند. در اطراف صحن آن، دوازده حجره بنا شده بود و در قسمت جنوبى آن در مقابل جلو خان مدرسه، روى سرداب بزرگ، ایوان مرتفعى با دو بالاخانه و گوشواره‏هاى آن ساخته شده بود هم چنین آب انبار و چاه آب و آبریزگاه آن وجود داشت. این مدرسه با تعمیر و بازسازى به وسیله حاج سید محمد باقر مصطفوى، دوباره رونق پیشین خود را باز یافته و در حال حاضر با نام جدید مصطفویه دائر مى‏باشد و بیش از پنجاه نفر طلبه در پایه‏هاى مختلف در آن جا مشغول به تحصیل هستند. (16) به جز مدارس ذکرشده حوزه کاشان، این شهر داراى مدارس دیگرى است که در دهه‏هاى متمادى محل تلاش و فعالیت‏هاى علمى و مذهبى بوده است، ولى اکنون رونق سابق را ندارد. از جمله آنها مى‏توان مدارس زیر را برشمرد:

6. مدرسه آقا بزرگ حاج محمد تقى خان خانبان
 

این نهاد آموزشى و مسجد عظیم و باشکوه را به سال 1248ق براى اقامه جماعت و محل تدریس و بحث داماد فقیه خود ملا مهدى نراقى دوم (وفات 1268 ه ق) فرزند ملا مهدى نراقى اول (وفات 1209 ه ق) ساخته است. ملا مهدى نراقى به خاطر تشابه اسمى با والد معظم خود به «آقا کوچک‏» معروف شده بود، وى پس از مسافرت محمد شاه قاجار در سال 1256ق به کاشان و ملاقات با او، از طرف محمد شاه به عنوان «آقا بزرگ‏» ملقب شد. (17) در کتاب تاریخ اجتماعى کاشان در مورد این مسجد آمده است: «گنبد و بارگاه باشکوه آن به واسطه عظمت‏ساختمان و طرح عالى و نقشه بى‏نظیر مخصوصا دقایق و فنون معمارى اصیل ایرانى که در آن بکار گرفته شده است، یکى از مهم‏ترین بناهاى نیمه دوم قرن سیزدهم هجرى است. مدرسه در صحن وسیع آن قرار دارد و صحن آن در دو طبقه ساخته شده و طبقه اول آن که هم‏کف با حوض و باغچه است و اختصاص به مدرسه دارد در سه طرف آن دوازده حجره با صندوق خانه و راهروى جداگانه با یک مدرس بزرگ در وسط و چند انبار در زاویه‏ها ساخته شده است... . ماده تاریخ و نام بانى و متولى با خط نستعلیق در کتیبه‏اى دیده مى‏شود» . (18)

7. مدرسه مسجد گذر باباولى
 

این مسجد و مدرسه زیبا متعلق به عصر صفوى است و در ایام خفقان رضاخانى به علت‏سیاست‏هاى ضد دینى وى از جمله مساجد متروک کاشان بود و شبستان و حجراتش جولانگاه حیوانات گشته بود پس از تبعید عده‏اى از مراجع و فقهاى نامدار نجف از سوى انگلیسها به ایران، شهر کاشان در سال 1319ش پذیراى آیت الله شیخ مهدى خالصى زاده شد. وى پس از استقرار، مسجد گذر بابا را از آن حالت غربت‏به درآورد و از حجرات صحن مسجد به صورت مدرسه سود جست و عده‏اى از جوانان شهر را به عنوان طلبه پذیرفت در همان آغاز از آیت الله سید صدر الدین صدر از مراجع سه گانه قم در آن زمان درخواست استاد براى مدرسه نوپایش نمود و آیت الله شیخ محمد جعفر صبورى قمى که از شاگردان آن مرحوم بود در ربیع الاول سال 1363ق براى تدریس و اداره مدرسه عازم کاشان گشت و زیر نظر مرحوم خالصى زاده به تدریس علوم اسلامى و تربیت طلاب مستعد پرداخت. سه سال بعد، مرحوم خالصى زاده، پس از آمدن استاد جدید به سال 1322ش به صورت مخفیانه و شبانه از کاشان خارج شد. استاد صبورى در طول سالیان دراز با تحمل زحمات صاقت فرسا و مشکلات فراوان در تدریس و تربیت طلاب استقامت نمود. برخى از شاگردان ایشان در مدرسه مسجد گذر باباولى عبارتند از: حضرات آیات و حجج اسلام راستى کاشانى - امامى کاشانى - حلیمى - اخوان مرعشى - تسلطى - مقدسیان و... .
در سال 1357ش و هم زمان با پیروزى انقلاب اسلامى، وى بر اثر اصرار شاگردان و اطرافیان، حوزه درسى خود را از مدرسه و مسجد گذر باباولى به مدرسه عظیم سلطانیه (امام خمینى) انتقال داد و پس از آن مدرسه مزبور تعطیل شد (19) .
در این جا باید از دو مدرسه فعال دیگر حوزه علمیه کاشان در حومه آن شهر نیز یاد نمود:
الف) مدرسه علمیه امام امیرالمؤمنین على بن ابى طالب علیه السلام در آران با حدود صد نفر طلبه که این نهاد آموزشى در سال 1371ش دایر گردیده است و طلاب از پایه اول تا پایه ششم در آن جا به تحصیل اشتغال دارند. (20)
ب) مدرسه علمیه شهدا در بیدگل که از سال 1378ش شروع به کار نموده است و بیست و پنج نفر در آن‏جا به تحصیل مشغولند. (21)
منابع:
1. حسن نراقى، حسن، آثار تاریخى شهرستانهاى کاشان و نطنز، تهران، انجمن آثار ملى، 1348ش.
2. بى‏نا، حدود العالم من المشرق الى المغرب، (به کوشش منوچهر ستوده) تهران، طهورى، 1362ش.
3. راوندى، محمد بن على بن سلیمان، راحة الصدور و آیة السرور در تاریخ آل سلجوق، به تصحیح محمد اقبال و تصحیحات مرحوم مجتبى مینوى، تهران، امیرکبیر، 1364ش.
4. محمد حسین ریاحى، غیاث الدین جمشید کاشانى، دانشمند و ریاضى‏دان بزرگ اسلامى، روزنامه همشهرى، 21/2/1374.
5. سیاحت نامه شاردن، ترجمه محمد عباسى، تهران، امیرکبیر، 1336ش (6 جلد) .
6. فصلنامه میراث جاویدان (مجله وقف) سال ششم، شماره دوم، تابستان 1377.
7. یاقوت حموى، معجم البلدان، بیروت، دار الاحیاء التراث العربى، 1399ق - 1979م.
8 . رازى قزوینى، عبد الجلیل، نقض بعض مثالب الروافض، تحقیق سید جلال الدین محدث ارموى، تهران، 1331ش.

پى‏نوشتها:
 

1. النقض، ص 494.
2. معجم البلدان، ج 4، ص 296.
3. راحة الصدور و آیة السرور، ص 314.
4. حدود العالم، ص 143.
5. راحة الصدور و آیة السرور، ص 51.
6. مقاله مندرج در روزنامه همشهرى درباره «غیاث الدین جمشید کاشانى‏» .
7. به نقل از حجة الاسلام والمسلمین آقاى مهدى مردان.
8. با استناد به مقاله مدارس کاشان در مجله وقف ص 78 و نیز به نقل از آقاى مهدى مردان.
9. به نقل از حجة الاسلام والمسلمین آقاى مردان.
10. همان.
11. میراث جاویدان، ص 77.
12. گزارش آقاى محسن آبیاتى به نقل از یکى از مسئولین مدرسه سلطانى (امام خمینى) .
13. مجله وقف، مقاله مدارس کاشان در مجله وقف ص 74 و 75 به نقل از سیاحت نامه شاردن ج 3 ص 83 .
14. به نقل از برادر ارجمند آقاى ابراهیم خرمى مشگانى.
15. میراث جاویدان، ص 78.
16. همان.
17. مجله وقف، مقاله مدارس کاشان، ص 77.
18. آثار تاریخى کاشان و نطنز، ص 200.
19. مجله وقف، مقاله مدارس کاشان ص 77 و 78.
20. به نقل از آقاى مهدى مردان.
21. همان.
 

منبع: www.naraqi.com