سفر نوروزی به شهر تاریخی اصفهان ؛ شهر گنبدهای نیلگون

هسته نخستین شهر اصفهان در سده ششم پیش از میلاد شکل گرفت و با توجه به آن که منطقه اصفهان در ایام قبل از اسلام و هسته نخستین شهر اصفهان در سده ششم پیش از میلاد شکل گرفت و با توجه به آن که منطقه اصفهان در ایام قبل از اسلام و خصوصا در عصر ساسانیان مرکز تجمع سپاه بوده است، این محل را سپاهان، اسپاهان، اسپهان، صفاهان و اصفهان می گفته اند. شهر اصفهان مرکز استان اصفهان در گستره ای افزون بر 250 کیلومترمربع قرار گرفته است و در 40 درجه و 39 دقیقه و 51 ثانیه شرقی و 30 درجه و 38 دقیقه و 32 درجه شمالی از نیمروز گرینویچ واقع شده است. این شهر از شرق به منطقه خشک بیابانی و نیمه بیابانی و از غرب به منطقه کوهستانی زاگرس، به سرزمینی سبز و پر طراوت محدود می گردد. جمعیت شهر اصفهان با حومه حدود 2 میلیون نفر برآورد می شود. که از جمله کلان شهرهای کشور به شمار می رود. این شهر در فاصله 414 کیلومتری جنوب پایتخت بر مسیر جاده شمال به جنوب (دریای مازندران به خلیج فارس) واقع شده و بلندی آن از سطح دریای آزاد 1575 متر می باشد. نام اصفهان همیشه با زاینده رود که یکی از جاهای دیدنی شهر اصفهان است، همراه بوده و هست. این رود مهم ترین رودخانه ای است که در فلات مرکزی ایران جاری است و از ارتفاعات زردکوه بختیاری و قله ای به نام کوهرنگ سرچشمه می گیرد و پس از گذشتن از استان چهارمحال و بختیاری وارد استان اصفهان شده و پس از سپری نمودن راهی پرپیچ و خم طی مسیری قریب بر 420 کیلومتر، در میان بیابانی خشک در تالاب گاوخونی آرامش می یابد. اصفهان از هنگام به حکومت رسیدن سلجوقیان انتخاب آن به پایتختی در مسیر جاده بزرگ بازرگانی قرار گرفت و به زودی از رونق بسیاری برخوردار گشت. این شهر در دوره صفویه از چنان پیشرفتی برخوردار شد که رفته رفته به یکی از پرجمعیت ترین شهرهای آن روزگار (400000 نفر جمعیت) تبدیل گشت. امروزه آن چه از اصفهان می بینیم باغ شهری مصفا است که این شهر را به زیباترین شهر ایران زمین تبدیل نموده است. این شهر که همواره آن را نصف جهان خوانده اند، در چهار فصل سال قابلیت پذیرایی از میهمانان ایرانی و خارجی را داراست. پس در ادامه با ما در مجله همگردی همراه باشید برای بازدید از مکانهای توریستی شهر اصفهان...

کاخ هشت بهشت ( 1080 ه.ق)

کاخ هشت بهشت که یکی از جاهای دیدنی شهر اصفهان است، در عصر صفوی و به فرمان شاه سلیمان صفوی (صفی دوم) در میان باغی بزرگ و زیبا به نام بلبل به شکل هشت وجهی و در دو طبقه بنا گردید. این کاخ دارای چهار ایوان در طرفین می باشد و به نظر می رسد از آن به عنوان اقامتگاهی تابستانی استفاده می شده است. در این بنا حتی الامکان تلاش شده کلیه احجام متناسب با نام بنا، نمادی از عدد هشت باشند که در تفاسیر عرفانی آن عصر به معنای ورودی بهشت می باشد. بدون تردید وجود تزیینات خاص آئینه کاری، دیوار نگاره ها و حوض های درونی و بیرونی، فضای دلپذیری را برای هر گردشگری فراهم می آورد.

موزه هنرهای تزئینی

گنجینه هنرهای تزئینی ایران در عمارت تاریخی رکیب خانه قرار دارد. این بنا که یکی از مکانهای توریستی شهر اصفهان است، در اوایل قرن یازدهم هجری قمری مقارن با سلطنت شاه عباس اول صفوی، در میان مجموعه دولت خانه صفوی احداث و به عنوان محل نگهداری لوازم سوارکاری و یراق آلات مرکب های سلطنتی مورد استفاده قرار می گرفت. این عمارت در دوران قاجار، به عنوان اندرونی ظل السلطان حاکم اصفهان و در دوران پهلوی به عنوان اولین اداره ثبت احوال اصفهان مورد استفاده قرار می گرفت. هم اینک این مجموعه به عنوان تخصصی ترین موزه در ایران گنجینه بی نظیری از هنرهای تزیینی ایراناز دوره صفوی تاکنون شامل کتابت انواع آثار خطی، جلدسازی، نگارگری، آثار لاکی، فلزکاری، سفال، آبگینه و رودوزی های سنتی را به عنوان یادگاری هایی ارزشمند از فرهنگ و تمدن این سرزمین در خود جای داده است. این موزه  یکی از جذاب ترین جاهای دیدنی شهر اصفهان قلمداد می شود.

کاخ چهلستون

کاخ چهلستون در دوره شاه عباس اول صفوی و در میان باغ بزرگ شاهی، بنا شده و سپس در دوره سلطنت شاه عباس دوم جهت پذیرایی و تشریفات سلطنتی، گسترش یافت.این کاخ که یکی از مکانهای توریستی شهر اصفهان است، دارای ایوان ستون دار با بیست ستون به ارتفاع هرکدام 12 متر، تالار آیینه و تالار تخت گاه می باشد. ایوان ستون دار در گذشته با تزئیناتی نظیر آئینه کاری و گچ بری آراسته شده بود که امروزه از میان رفته است. تالار تخت گاه و اتاق های جانبی آن با دیوار نگاره های بسیار زیبایی که حاصل تلاش هنرمندان نقاش مکتب اصفهان عصر صفوی است، تزیین شده و شامل موضوعاتی نظیر پذیرایی از فرمانروایان کشورهای هم جوار، جنگ های شاهان صفوی با دول عثمانی و ازبکان و نظائر آن می باشد.

میدان امام (ره)

نقش جهان عصاره و چکیده هنر معماری، تزئینات و صنایع دستی هنرمندان و معماران ایرانی در دوره اسلامی و از مکانهای توریستی شهر اصفهان است. این میدان بزرگ با وسعتی افزون بر هشتاد هزار متر مربع در خلال سال های 1000 تا 1011 هجری قمری در دوران سلطنت شاه عباس اول صفوی، توسط معمارانی نظیر استاد علی اکبر اصفهانی، بنا شد تا شکوه پایتخت جدید صفوی را تکمیل نماید. میدان بزرگ نقش جهان (دومین میدان بزرگ جهان) به عنوان قلب تپنده اصفهان چهار عنصر تشکیل دهنده ساختار اجتماعی و فرهنگی ایران آن عصر را یعنی علم و تمدن، مذهب، سیاست و فرهنگ و اقتصاد (مسجد جامع عباسی، مسجد شیخ لطف الله، کاخ عالی قاپو و بازار قیصریه) را در خود جای داده است تا نمادی زیبا و باشکوه از فرهنگ و تمدن ایران در عصر امپراطور صفوی باشد.

مسجد جامع عباسی (امام ره)

در جبهه جنوبی میدان (نقش جهان) یکی از زیباترین مساجد جهان اسلام و از مکانهای توریستی شهر اصفهان قرار گرفته است. این مسجد به دستور شاه عباس اول و توسط استاد علی اکبر اصفهانی در قرن یازدهم هجری قمری (17م) بنا گردید. هر گردشگری که قصد بازدید از این بنای باشکوه را دارد، در ابتدا با سر درب ورودی همراه با دو مناره آن که با تزیینات کاشی کاری مزین گردیده، برخورد می نماید. درب این مسجد با ورق های نقره و طلا تزیین شده و مربوط به دوره شاه صفی اول، جانشین شاه عباس می باشد.. این مسجد به سبک مساجد چهار ایوانی بنا شده و دارای یک حیاط مرکزی می باشد. بنای دوپوش گنبدخانه از کف تا بالای مناره ها بیش از 50 متر می باشد. کتیبه های زیبای مسجد توسط خطاطان و خوش نویسان معروف عصر صفوی نظیر علیرضا عباسی، عبدالباقی تبریزی و محمودرضا امامی نگاشته شده اند. از جمله ویژگی های منحصر به فرد این مسجد تزیینات کاشی کاری معرق و هفت رنگ و نقوش مربوط به آن می باشند. به گونه ای که گل و بوته های آن همانند شکوفه های بهاری، نمادی از حضور جاودانی روح در باغ های آسمانی (بهشت) می باشند.

مسجد جامع عتیق

یکی از بزرگترین و پر رمز و رازترین مساجد جهان اسلام  و از مکانهای توریستی شهر اصفهان می باشد که هسته اصلی آن در قرون اولیه اسلامی بر شالوده بنایی باستانی و در اولین محلات تشکیل دهنده شهر اصفهان در عصر باستان بنا گردید. این مسجد افزون بر سیزده سده، تکامل هنر معماری ایران پس از اسلام را در خود جای داده، به گونه ای که ساخت و گسترش آن در دوران دیالمه، سلاجقه، صفوی و قاجار و به شکل مساجد چهار ایوان انجام پذیرفت. و در هر کدام از این دوران، هنر تزئینات داخلی منحصر به فردی در آن به کار رفته است. امروزه این مسجد گستره ای در حدود 22000 مترمربع را به خود اختصاص داده و بدون شک در یک دید کلی دائره المعارف متنوعی از معماری و هنر تزئینات داخلی که حاصل کوشش معماران و هنرمندان گمنام ایرانی است رل در طول بیش از هزار سال به زیبایی تمام و در عین حال با سادگی در خود جای داده است.

مناره های اصفهان در اوایل دوران اسلامی

در سرزمین های بیابانی و خشک، مناره ها را می توان با فانوس ها، مقایسه نمود که کاروانیان خسته را به دیار امن و آسایش راهنمایی می نمودند. مناره هایی که در شهر اصفهان با قامتی بلند، برافراشته شده اند. حاصل مکاتب معماری ایرانی در قرون اولیه اسلامی به شمار می روند. به گونه ای که تزئینات آنان در این عصر آجری است و هر کدام به نوبه خود تجلی هنر آن روزگار به شمار می روند. از جمله این مناره ها می توان به چهل دختران، ساربان، مسجد علی، دارالضیافه، رهروان و دو منار در دشت اشاره نمود.

مسجد شیخ لطف الله (1028 – 1011 هجری قمری)

یکی از جاهای دیدنی شهر اصفهان، بر جانب شرقی میدان، مسجدی سرپوشیده همراه با هنر کاشی کاری و گنبد منحصر به فرد خود با نام مسجد شیخ لطف الله است که همچون خورشید می درخشد. این مسجد که دارای سازه ای متفاوت نسبت به سایر مساجد می باشد، متقارن با محور میدان بنا شده، به گونه ای که هر گردشگری پس از ورود به آن، با چرخشی نامحسوس و گذر از راهروی آن به محوطه ی مرکزی، که شاهکاری از هنر کاشی کاری، معرق و هفت رنگ را همراه با هنر خوش نویسی در خود جای داده وارد می شود. از ویژگی های شاخص دیگر این مسجد این است که فاقد مناره می باشد و از منحصر به فردترین مکانهای توریستی شهر اصفهان می باشد.

کاخ عالی قاپو (1006 – 1000 هجری قمری)

کاخ عالی قاپو در ضلع غربی میدان نقش جهان و به دستور شاه عباس اول صفوی بر شالوده بنائی به جای مانده از دوران پیشین، در شش طبقه و با ارتفاعی در حدود 36 متر و به منزله ورودی دولت خانه صفوی و مکان پذیرایی سفرای خارجی بنا گردید. تمامی فضای درونی، اتاق ها، تالارها و ایوان ستون دار کاخ با گچ بری و دیوار نگاره های بسیار ظریف آراسته شده است. از جمله بخش های شاخص این بنا، تالار موسیقی آن می باشد که با تزئینات، نقاشی و مقرنس کاری میان تهی آراسته شده است. به دلیل نصب در حرم حضرت علی (ع) در ورودی آن، این کاخ به در عالی، آستان علی نیز شهرت یافته است.

بازار قیصریه (1029 هجری قمری)

سر در بازار قیصریه در ضلع شمالی میدان و از جاهای دیدنی شهر اصفهان است که به عنوان ورودی اصلی بازار شاهی و محور اتصال اصفهان دوره سلجوقی و شهر دوره صفوی می باشد. کاشی کاری های فوقانی سر در، نمادی از برج قوس، به شکل نیم تناه انسان و نیم تنه ببر، با دم اژدها است که نشان از طالع شهر اصفهان و زایش آن را دارد. قسمت تحتانی سردر، با نقاشی تزئین شده و حاوی تصاویری از جنگ شاه عباس اول و ازبکان و هم چنین پذیرایی از سفرای اروپایی است. در حال حاضر پس از گذشت چهار سده از ساخت آن، این بازار بزرگ هم چنان به حیات خود ادامه داده و مملو از کالاها و رفتآمد مردم است.

گردشگاه چهار باغ

محور بزرگ چهارباغ و باغ های پیرامون آن در سال 1000 هجری قمری و هم زمان با بنای میدان نقش جهان به دستور شاه عباس اول ایجاد گردید و امروزه از مکانهای توریستی شهر اصفهان می باشد. این گردشگاه به عنوان یک محور بزرگ تفریحی و ارتباطی، شهر اصفهان را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می نماید، به گونه ای که این محور از بخش شمالی شهر آغاز شده و با عبور از سی و سه پل در بخش جنوبی شهر نیز امتداد می یابد. این محور بزرگ امروزه با طول بیش از 13 کیلومتر، یکی از بزرگ ترین تفریگاه ها و مراکز خرید مردم اصفهان به شمار می رود.

پل الله وردی خان (سی و سه پل)

این پل که یکی از مکانهای توریستی شهر اصفهان است، به سال 1011 هجری قمری به دستور الله وردی خان سپه سالار شاه عباس اول و توسط استاد حسین بناء اصفهانی یه طول 300 متر و عرض 14 متر، بنا گردیده و عملا شمال و جنوب شهر اصفهان را از طریق محور چهار باغ به یکدیگر متصل می نماید. این پل هم اینک دارای 33 دهانه در قسمت تحتانی است که به همین مناسبت به سی و سه پل مشهور است. از جمله الحاقات این پل می توان به طاق نمایی که در دو طرف آن ایجاد شده اشاره نمود که چشم اندازی بس زیبا را به فضاهای زیرین و فوقانی پل می بخشد. هم چنین تعدادی اتاق با مساحت های متفاوت بر روی پایه های پل تعبیه شده که در عصر صفوی از آن برای گذراندن اوقات فراغت و استراحت در ساعات گرم تابستان استفاده می شده است.

پل خواجو (پل شاهی)

پل خواجو یکی از جاهای دیدنی شهر اصفهان و شاهکارهای معماری مکتب اصفهان عصر صفوی به شمار می رود و در سال 1060 هجری قمری به فرمان شاه عباس دوم صفوی بنا گردیده است. در بخش مرکزی و در دو طرف پل بنایی هشت ضلعی ایجاد شده که بیگلربیگی نامیده می شود و در آن عصر محل استقرار شاه عباس دوم و جانشینانش، به هنگام برگزاری مراسم مختلف نظیر نوروز و جشن آب پاشان بوده است. پل خواجو دارای 133 متر طول و 12 متر عرض بوده و تنها پل بر روی بستر زاینده رود می باشد که با کاشی کاری هفت رنگ تزئین شده است. شالوده این پل به گونه ای طراحی شده که در مواقع کم آبی به صورت بند از آن استفاده می شود.

پل شهرستان

نام دیگر این پل گی یا چی یا جی می باشد که نشان از ارتباط آن با گذشته کهن این شهر دارد. مورخین و باستان شناسان، شالوده اصلی این پل را به دوران شاهنشاهی اشکانیان و برخی نیز به دوره شاهنشاهی ساسانی نسبت می دهند. ولیکن این پل پس از حضور اسلام در ایران به ترتیب در دوران آل بویه، سلاجقه، صفویه و دران معاصر مرمت شده است. در حال حاضر این پل به طول 107 متر بوده و دارای 13 چشمه در بخش زیرین و 8 دهانه در بخش فوقانی است که یکی از مکانهای توریستی شهر اصفهان قلمداد می شود.

خانه شیخ الاسلام

یکی از خانه های تاریخی و از جاهای دیدنی شهر اصفهان، خانه شیخ الاسلام بوده و شامل اندرونی و بیرونی می باشد. تزئینات متنوع گچ بری همراه با آئینه کاری و مقرنس کاری دیوارهای درونی و بیرونی، آن را به یکی از زیباترین خانه های تاریخی اصفهان تبدیل نموده است. ان خانه هم اینک توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان مرمت و به کارگاه های هنرهای سنتی اختصاص یافته است. از مهم ترین تولیدات هنرهای سنتی در این خانه می توان به زری بافی، معرق، گره چینی و بافت فرش های نفیس اشاره نمود.

منارجنبان (716 هجری قمری)

بنای معروف منارجنبان متعلق به قرن هشتم هجری قمری و از جاهای دیدنی شهر اصفهان بوده و شهرت آن به دلیل لرزش و تحرک مناره های آن می باشد. این بنا در 7 کیلومتری مسیر اصفهان به نجف آباد قرار گرفته و بر آرامگاه شیخ عبدالله کارلادانی (عارف سده هفتم و هشتم هجری قمری) بنا شده است. چنان چه ا طریق راه پله بر فراز مناره ها صعود نموده و مناره ها تکان داده شود نیروی وارده بر دیواره مناره باعث لرزش مناره دوم و کل سازه معماری می گردد.

خانه نساجی سنتی

صنایع نساجی و بافندگی از جمله صنایع کهن استان اصفهان بوده و در ادوار مختلف تاریخی بافت انواع منسوجات ابریشمی، پشمی و پنبه ای به دست توانمند هنرمندان خوش ذوق این دیار رونق داشته و امروزه بخشی از آن ها زینت بخش معتبرترین موزه های دنیاست. زربفت، مخمل، حریر، اطلس، قطنی، قناویز و شار از جمله انواع منسوجاتی هستند که برخی از دوره های قبل از اسلام و برخی دیگر در دوره اسلامی شکوفا شده و در عصر صفویه به اوج کمال و ترقی رسیده اند. تعدادی از این بافته ها همواره در شهرهایی چون اصفهان، کاشان، نایین و برخی مناطق و روستاها از رونق و رواج چشمگیری برخوردار می باشند.
خانه نساجی سنتی، با هدف معرفی و شناسایی جنبه های مختلف صنایع نساجی (ریسندگی تا بافندگی) ضمن ایجاد موزه ای از انواع دست بافته ها و مراحل تولید را از قبیل حلاجی، نخ ریسی، رنگ رزی و بافت را در خانه تاریخی شیخ الاسلام به نمایش گزارده است. این بنای ارزشمند تاریخی که به شماره 997 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، از خانه های به جا مانده دوره قاجار می باشد و شامل اندرونی، بیرونی و تکیه شیخ الاسلام است. تزئینات متنوع، گچ بری، آینه کاری و مقرنس در فضاهای خوش تناسب و و زیبای این خانه، آن را به یکی از زیباترین خانه های تاریخی اصفهان بدل کرده است.

کلیسای وانک

از جمله بناهای تاریخی جلفای اصفهان که پس از کوچ ارامنه جلفای ارس در قفقاز به اصفهان ایجاد گردید، کلیسای وانک می باشد. نام دیگر این کلیسا آمناپرکیج به مفهوم «نجات دهنده مقدس» است و در سال 1655 م تحت نام کلیسای جامع وانک بر شالوده نمازخانه ای قدیمی بنا گردید. این کلیسا شامل چند بخش نظی نمازخانه، کتاب خانه و موزه می باشد. بخش اصلی کلیسا (نمازخانه) که تلفیقی از مکتب معماری و نثاشی اصفهان عصر صفوی و هنر ارامنه را در خود ای داده، به گونه بسیار زیبایی بنا شده و در آن، دیوار نگاره های زیبایی حاوی روایات انجیل مقدس درباره انسان و روز رستاخیز به تصویر کشیده شده، موزه کلیسای وانک از جاهای دیدنی شهر اصفهان که در بخش شمالی کلیسا واقع شده، یکی از بزرگ ترین موزه های ارامنه در جهان می باشدو شامل کتب مختلف انجیل در دوران تاریخی و تابلوهای نقاشی و نظائر آن است. که در طول تاریخ چهارصد ساله توسط ارامنه گردآوری شده است.

آتشگاه اصفهان (بنایی از تاریخ اصفهان پیش از اسلام)

آتشگاه اصفهان کهن ترین بنای تاریخی اصفهان از روزگار آبادانی این سرزمین در دوران پیش از اسلام می باشد. محققین معتقدند این بنای باستانی که یکی از مکانهای توریستی شهر اصفهان محسوب می شود، بر شالوده بنایی از روزگاری بس کهن ایجاد شده، که بر طبق آخرین بررسی های باستان شناسی، قدمت آن به دوران تمدن ایلام باستان پیش از ورود آریایی ها باز می گردد. امروزه بنای آتشکده خاموش آتشگاه در میان باغ ها و کشت زارهای حاشیه زاینده رود، در فاصله 9 کیلومتری غرب شهر اصفهان (ابتدای جاده اصفهان – نجف آباد) بر فراز تپه ای منفرد و بلند خودنمایی می کند.

از دیگر جاهای دیدنی شهر اصفهان

از جمله برخی جاهای دیدنی شهر اصفهان و جاذبه های تاریخی، تفریحی شهر اصفهان می توان به آثاری به شرح زیر اشاره نمود. باغ پرندگان، پارک ناژوان، باغ گل ها، باغ پروانه در حاشیه زاینده رود، موزه هنرهای معاصر اصفهان، موزه هنرهای تزیینی اصفهان، مدرسه چهار باغ ( امام جعفر صادق علیه السلام)، گردشگاه چهار باغ، پل چوبی، پل شهرستان، پل مارنان، مسجد رکن الملک، مسجد حاج محمد جعفر آباده ای، مسجد آقانور، مسجد لنبان، مسجد رحیم خان، مسجد ایلچی، مسجد مصری، مسجد علی قلی آقا، مسجد خان، مسجد ذوالفقار، مسجد علی، هارون ولایت، درب امام، امام زاده شاه زید، امام زاده احمد، امام زاده اسماعیل، امام زاده جعفر، مزارستان تخت پولاد، مقبره بابا رکن الدین، بقعه شهشهان، مقبره باباقاسم، آرامگاه خواجه نظام الملک، برج های کبوتر اصفهان، مناره طوقچی، مناره ساربان، مناره زیار، مناره مسجد علی، مناره دارالضیافه، خانه حقیقی، خانه قزوینی، خانه بخردی، خانه قدسی، خانه شیخ الاسلام، انگورستان ملک، خانه امین، خانه وثیق انصاری، خانه مارتاپیترز، خانه قاسمی، حمام و مسجد علی قلی آقا، مسجد حکیم و مسجد سید.

صنایع دستی و هنرهای سنتی اصفهان

صنایع دستی به آن رشته از صنایعی اطلاق می شود که نشان دهنده ویژگی ها و میراث هنری و سنتی مردم ایران می باشد. صنایع دستی، امروزه به عنوان کهن ترین حرفه و صنعت در قالب هنر، از گذشته های دور تا به امروز از جایگاه رفیعی در فرهنگ و اقتصاد ایران برخوردار بوده است. استان اصفهان مهد صنایع دستی کشور و با بیش از 100 رشته به عنوان اولین استان در سطح کشور شناخته شده است. برخی از هنرهای سنتی در استان که شهرت جهانی دارند عبارتند از: قالی، تولید پارچه های قلم کار، قلم زنی، مینا کاری، خاتم سازی، مینیاتور، منبت و معرق.
صنایع دستی ایران از عالی ترین درجات کمال برخوردار است و در بسیاری از رشته های هنرهای دستی سهم گرانبهایی از میراث هنری جهان در اندوخته خود دارد. سادگی، ظرافت و در عین حال زیبایی و طراوت از خصوصیات عمده صنایع دستی ایران می باشد. اصفهان شهر گنبدهای نیلگون و کاشی های فیروزه ای در طول زمان، میراث دار هنرمندان بی شماری بوده است که به غنای فرهنگی و هنری این سرزمین اهتمام ورزیده اند و آن را پایتخت بی چون و چرای هنر مشرق زمین قرار داده اند. اصفهان همواره به عنوان قطب صنایع دستی ایران مطرح شده است. از مهم ترین رشته های موجود می توان به رشته های زیر اشاره کرد:
- صنایع دستی فلزی (قلم زنی، مینا کاری، مسگری، کوفته گری (طلاکوبی)، زیور آلات سنتی، دواتگری، علامت سازی، مشبک فلز، چلنگری، ملیله سازی، احجام فلزی سنتی، افزار فلزی)
- صنایع دستی چوبی (خاتم کاری، منبت چوب، گره چینی، معرق چوب، سازهای سنتی، احجام چوبی سنتی، مشبک چوب، نازک کاری چوب، خراطی)
- سفال، سرامیک و کاشی (کاشی معرق، کاشی هفت رنگ، سفال و سرامیک، نقاشی روی لعاب)
- نساجی سنتی (زری بافی، ترمه بافی)
- بافته های داری و غیر داری (گلیم بافی)
- پوشاک سنتی (قلمکار، نقاشی روی پارچه)
- صنایع دستی چرمی (سراجی سنتی، سوخت چرم، معرق چرم، نقاشی چرم، جلدسازی چرمی)
- هنرهای دستی وابسته به معماری (گچ بری، اهک بری، آیینه کاری، مقرنس کاری، لایه چینی)
- صنایع دستی سنگی (فیروزه کوبی، معرق سنگ، تراش سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی، حجاری سنتی، احجام سنگی)
- صنایع دستی مستظرفه (پاپیه ماشه، طراحی سنتی، نگارگری ایرانی، تذهیب، تشعیر، گل و مرغ، نقاشی روی استخوان)
- رودوزی های سنتی (ملیله دوزی، سرمه دوزی، گلابتون دوزی، سوزوندوزی اصفهان، کتیبه دوزی، نقده دوزی، منجوق دوزی)
- آبگینه (تراش شیشه، نقاشی روی شیشه)
- پیشه های وابسته به صنایع دستی (رنگ رزی سنتی، رفو گری، گلابتون سازی)

مراکز کارگاهی بازارچه های صنایع دستی

- میدان امام خمینی (ره)
بازار آفرینش، بازار آهنگرها، بازارچه بلند، بازار مسگرها، بازار چیت سازها، چهارسو مقصود، سرای اسپادانا، بازار قیصریه، نقش خانه، عصارخانه شاهی
- بازارچه حسن آباد، خیابان استانداری، انتهای خیابان فرشادی (مینا سازی، فیروزه کوبی، نگارگری، قلم زنی، نقاشی روی سنگ و...)
- بازارچه بید آباد، مسجد سید، جنب مسجد سید (نقره کاری، ملیله سازی، قلم زنی، خراطی، معرق چوب و...)
- بازارچه کاوه، خیابان کاوه، پشت بیمارستان سوانح سوختگی (نقره کاری، قلم زنی و...)
- کارگاه های خاتم کاری خوراسگان، خیابان ابوذر (خاتم سازی)
- بازارچه دردشت، خیابان ابن سینا (قلم زنی، ضریح سازی، خراطی، تراش سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی و...)
- بازارچه دومنار دردشت، خیابان عبدالرزاق (سرای هنرمندان صنایع دستی، قلم کار سازی، گره چینی و...)

خانه های ترویج صنایع دستی

- خانه نساجی سنتی (خانه شیخ الاسلام) : چهار راه تختی، ابتدای خیابان عبدالرازق، کوچه شیخ الاسلام
- خانه هنرمندان صنایع دستی (خانه جواهری): خیابان عبدالرازق، جنب دو منار دردشت
- مرکز آموزش هنرهای سنتی و صنایع دستی سعادت آباد: خیابان سعادت آباد، ابتدای خیابان آیت اله خوانساری
- مجتمع کارگاهی حمام دردشت: خیابان ابن سینا، بازار دردشت
- مرکز فرهنگی هنری فرشچیان: پل ابوذر، ابتدای خیابان توحید
- مرکز پژوهشی حرف و پیشه های سنتی (عصارخانه شاهی): میدان امام خمینی، بازار بزرگ
- نقش خانه: میدان امام خمینی، ابتدای بازار شیخ لطف اله

بازدید از نصف جهان در 2 روز

بازدید از آثار برجسته تاریخی، جاذبه های گردشگری طبیعی، مراکز تفریحی، مراکز خرید، محور زاینده رود
روز اول: بازدید از کاخ چهل ستون، موزه (تاریخ طبیعی، هنرهای معاصر، هنرهای تزیینی، کاخ هشت بهشت، بازار هنر. 
چشم انداز میدان امام در شب، محور چهار باغ عباسی و سی و سه پل، منارجنبان، کوه آتش گاه، باغ پرندگان، باغ پروانه ها، پارک خیابان آتشگاه، ناژوان، پارک بادی.
روز دوم: کلیسای وانک و محله ارامنه، بوستان ملت و سعدی، مرکز تفریحی پیست کارتینگ، پینت بال، تله کابین صفه و بولینگ، صفه
پارک کوهستانی صفه و چشم انداز اصفهان در شب، پارک کوثر، حمام علی آقا، مسجد جامع عتیق، مناره مسجد علی، مجموعه تفریحی شهربازی آبشار، نمایشگاه بین المللی، خیابان آبشار دوم، حاشیه زاینده رود، پل شهرستان، پل جوئی، پل خواجو، پل شهرستان.

محورهای تاریخی شهر اصفهان

محور اول: محور دولت خانه صفوی
1-مسجد شیخ لطف اله، 32225486
2- مسجد جامع عباسی (امام)، 32222174
3- کاخ عالی قاپو، 32222173
4- موزه هنرهای تزیینی، 32208787
5- موزه هنرهای معاصر
6- تالار اشرف
7- تالار تیموری
8- کاخ موزه چهلستون، 22226863
9- توحید خانه و دبیرستان سعدی
10- مسجد حکیم
11- کاخ هشت بهشت، 32225958 
12- مسجد و مدرسه چهار باغ (سلطانی)
13- بازارچه سنتی
14- هتل عباسی

محور دوم: چهار باغ
15- مجموعه فرهنگی تجاری عباسی (رو به روی هتل عباسی)

محور سوم: بازار

16- سر در بازار قیصریه
17- تیمچه ملک
18- مدرسه نیم آورد
19- مسجد علی
20- کنیسه یهودیان
21- حمام شیخ بهایی
22- مسجد جامع عتیق، 34456400

محور چهارم: محور مسجد سید
23- بازار بید آباد
24- مسجد سید
25- حمام علی قلی آقا
26- مسجد علی قلی آقا
27- بقعه ابو مسعود رازی

محور پنجم: تخت پولاد
28- مجموعه فرهنگی، مذهبی، تاریخی تخت پولاد و گلستان شهدا

محور ششم: محور دردشت
29- درب امام
30- مدرسه ابن سینا
31- خانه قزوینی ها (معاونت میراث فرهنگی)
32- بقعه شهشهان

محور هفتم: جویباره، کمال
33- جویباره
34- مناره دارالضیافه
35- مناره ساربان
36- مناره چهل دختران
37- مقبره کمال اسماعیل

محور هشتم: حسن آباد
38- مجموعه کارگاه های صنایع دستی
39- امام زاده احمد
40- آتشکده زرتشتیان
41- کلیسای حضرت مریم، 62431203
42- میدان بزرگ جلفا
43- کلیسای وانک، 36243371
44- خانه مارتاپیترز (دانشگاه هنر)
45- خیابان و محله خواجه پطروس
46- خانه فرانسوی ها
47- محله سنگ تراش ها
48- خانه داوید
49- خانه سوکیاس
50- خانه ایوبی
51- خانه استپانیان

محور دهم: زاینده رود
52- پل مارنان
53- پل سی و سه پل
54- پل جوئی
55- پل خواجو
56- باغ گل ها
57- تپه اشرف
58- پل شهرستان
59- شهربازی

محور یازدهم: پارک جنگلی ناژوان
60- پارک بادی (مخصوص کودکان)
61- باغ پرندگان