نگاه جامع‌نگر به آموزه‌های اسلامی در انقلاب اسلامی محقق شد

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، نشست بررسی ابعاد مفهوم اسلام رحمانی 28 دی‌ماه با حضور حجت‌الاسلام و المسلمین داوود مهدوی‌زادگان و سید جواد میری در کانون اندیشه جوان برگزار شد.
حجت‌الاسلام مهدوی زادگان گفت: موضوع اسلام رحمانی که مقام معظم رهبری در سخنرانی اخیر خود با دانشجویان مطرح کردند تعبیر جالب و مطلوبی است که دال بر اسلامیت و رحمانیت دارد.
وی در ادامه اظهار کرد: تعبیر اسلام رحمانی برگرفته از آموزه‌های اسلامی است و جزئی از آموزه‌های اصلی تفکر انقلاب اسلامی محسوب می‌شود؛ اما این تعبیر از ناحیه، دیدگاه‌ها و بلندگوهای دیگری هم مطرح شده است.
مهدوی زادگان با اشاره به تاریخ 1400 اسلام گفت: در تاریخ 1400 ساله اسلام درباره مفاهیم اساسی دین مبین اسلام رویکردهای مختلفی را شاهد بودیم به نظر می‌رسد سه رویکرد کلی را می‌توانیم شناسایی کنیم. نخست، رویکرد جامع‌نگر است به این معنا که در این رویکرد باید تمام آموزه‌های اسلام را یکجا ببینیم و تجربه کنیم و هیچ یک از آموزه‌های قرآنی را نباید کنار بگذاریم. این رویکرد معتقد است اگر همه آموزه‌های اسلامی را یکجا ببینیم آن زمان می‌توانید اسلام و قرآن را فهم کنیم.
این مدرس دانشگاه رویکرد جزءنگر را به عنوان دومین رویکرد معرفی کرد و گفت: در این رویکرد جزئی از آموزه‌های قرآنی را بزرگ می‌کنند به عنوان مثال قهر یا خشم خداوند را نسبت به دیگر ویژگی‌های خداوند پررنگ می‌کنند.
وی در ادامه گفت: رویکرد سوم رویکرد ابزاری است این رویکرد غرض‌ورزانه است و اساسا در پی استفاده از آموزه‌های دینی نیست. مثلا می‌گویند رحمانیت چه استفاده و کاربردی برای من دارد نمونه بارز رویکرد ابزاری را می‌توانیم در خوارج ببینید «لا حکم الا الله» تعبیر درستی بود که به قول امام علی(ع) این جمله خوب را در جای نامناسب بکار بردنند.
مهدوی زادگان اظهار کرد: در تاریخ اسلام تجربه رویکرد اول و سوم را در اوقات خاصی شاهد هستیم به نظر من نگاه جامع‌نگر به اسلام با انقلاب اسلامی اتفاق افتاد با تحقق انقلاب اسلامی بود که ما متوجه شدیم باید اسلام را در همه چیز ببینیم.
وی در ادامه گفت: رویکرد ابزاری در مقابل رویکرد جامع‌نگر شکل گرفت و بازتاب پیدا کرد. رویکرد جامع‌نگر اگر شکل نگیرد رویکرد ابزاری پدید نمی‌آید. به نظر من اسلام رحمانی به نحوی ابزاری مطرح می‌شود و واکنشی نسبت به آموزه‌های جامع نگر است.
اسلام رحمانی یک بحث تئوریک نیست
در ادامه نشست سخنران دوم سیدجواد میری گفت: به نظر من باید سیاق بحث را به گونه‌ای دیگر مطرح کنیم؛ اسلام رحمانی یک بحث تئوریک نیست و باید آن را در بستر خاص ایران معاصر بررسی کنیم. اسلام رحمانی به معنای دقیق کلمه سیاست محور است و یک بحث حداقلی و حداکثری در سیاست دارد. زمانی که به مبنای این بحث توجه می‌کنید متوجه می‌شوید که تعبیر اسلام رحمانی دغدغه تئولوژیکی ندارد.
وی در ادامه با طرح پرسشی از مهدوی‌زادگان گفت: آقای مهدوی زادگان معتقدند که رویکرد جامع نگر با انقلاب اسلامی محقق شد در پاسخ باید بگویم چرا قبل از انقلاب اسلامی کسی نتوانست چنین نگاهی داشته باشد؟ باید بگویم ما در عصر و روزگاری تجربه مدرنیته زیست می‌کنیم که قرائت‌های دیگری از دین مطرح می‌شود. امام موسی صدر دو رویکرد کلی به دین را مطرح می‌کردند؛ نخست، دین در خدمت انسان و دوم انسان در خدمت ادیان.
وی در ادامه نقش مردم نسبت به نهاد دولت را مطرح کرد و گفت: نسبت مردم با دولت چیست؟ آیا دولت است که برای انسان انتخاب می‌کند یا برعکس؟ دو نگاه کلان در اینجا مطرح می‌شود نخست نگاهی که نقش مردم را در مسائل سیاسی تزئینی می‌بیند و دوم نقشی که مردم را قانونی می‌بیند و مردم در مسائل سیاسی مشارکت می‌کنند. در اسلام رحمانی انسان محور قرار می‌گیرد انسان اختیار دارد و می‌تواند حاکمیت را مورد بازخواست قرار بدهد آن هم نه به صورت تئوریک بلکه زیرساختی و در چارچوب جامعه مدنی انتقادهای خود را به حاکمیت مطرح می‌کند.
شهادت بزرگان انقلاب بدست داعیه‌داران اسلام رحمانی
مهدوی زادگان در قسمت دوم سخنرانی خود گفت: ما دو نوع اسلام رحمانی داریم؛ نخست اسلام رحمانی سیاسی و دیگر اسلام رحمانی انقلابی. در اسلام رحمانی سیاسی به نحوی ابزاری و بر مبنای مقاصد بحث می‌شود به نظر من در اسلام رحمانی مبنای آن اسلام نیست. مقام معظم رهبری در کلام خود همین را می‌گوید که اگر در اسلام رحمانی مبانی از لیبرالیسم و اومانیسم گرفته شود دیگر اسلامی نیست.
وی افزود: اسلام رحمانی سیاسی است آنها حرف‌های زیبا می‌زنند اما در کجا تاریخ توانستند سخنان خود را پیاده کنند. اما در رویکرد جامع نگر انقلاب اسلامی در این37 سال انقلاب به حرف‌های خود عمل کرده است و مردم وارد صحنه شده‌اند و نقش تزئینی در سیاست نداشته‌اند. اما کسانی که در انقلاب اسلامی داعیه اسلامی رحمانی را داشتند همواره به خشونت متوسل شدند بسیاری از بزرگان انقلاب چون شهید مطهری، شهید مفتح و شهدای محراب همگی به دست کسانی که از اسلام رحمانی دفاع می‌کردند به شهادت رسیدند.
مهدوی زادگان گفت: اسلام رحمانی انقلابی هم در نظر و هم در عمل به شعارهای خود عمل کرده است اما اسلام رحمانی در این مسیر هیچگاه موفق نبوده است. اسلام رحمانی سیاسی در فتنه 88 دست به شورش زد مردم در انتخابات شرکت کردند و خود آزادانه رای دادند اما آنها از مجاری قانونی عمل نکردند و دست به شورش زدند. پس در اسلام رحمانی سیاسی بین نظر و عمل آنها تفاوت وجود دارد و آنها بر ضد آرمان‌های خود عمل می‌کنند.

اسلام رحمانی از سوی گرایش چپ مطرح می‌شود
میری در بخش دوم سخنرانی خود گفت: ما در اینجا به عنوان یک فیلسوف سیاسی صحبت می‌کنیم. در ایران سه گروه و گرایش عمده به نام‌های راست، چپ و مرکز شکل گرفته است. گفتمان اسلام رحمانی عموما از سوی گرایش چپ مطرح می‌شود. اسلام سیاسی در حال حاضر با 5 قرائت مطرح می‌شود یک، قرائت فقاهتی که امام خمینی (ره) نماینده آن است دوم، اسلام لیبرالی، سوم، اسلام سوسیالیستی، چهارم، اسلام دمکراسی و پنجم اسلام سلفی که در ایران نماینده‌ای ندارد.
وی در آخر گفت: کسانی که در ایران صحبت از اسلام رحمانی می‌کنند بیشتر در تفکر چپ ورود پیدا کرده‌اند آنها در شهرهای بزرگ و عموما از سوی طبقات متوسط روبه بالا حمایت می‌شوند ولی ساختار قدرت و منابع قدرت در دست راست است آنها یک مفهومی به نام اسلام رحمانی را مطرح می‌کنند تا بتوانند در امور سیاسی مشارکت داشته باشند.