اعتیاد به داروهای شبه‌افیونی *
شبه‌افیونی‌ها موادی هستند که آثاری شبیه به مورفین دارند و استفاده اصلی و پزشکی این مواد در کاهش دردهای شدید است. اما مصرف خودسرانه آنها موجب ایجاد علایم اعتیاد می‌شود. در این‌باره گفتگوی کوتاهی انجام داده‌ایم با دکتر آذر‌خش‌مکری، روان‌پزشک و معاون مرکز ملی مطالعات اعتیاد که آن را پیش‌رو دارید.
آقای دکتر، منظور از شبه افیونی‌ها چیست؟
مواد شبه‌افیونی، داروهایی هستند که آثاری شبیه به مورفین دارند و استفاده اصلی و پزشکی این مواد در کاهش دادن درد است و اما در مواردی نیز به منظور کنترل کردن سرفه و اسهال و حتی درمان اعتیاد به کار برده می‌شوند. چیزی که در بحث ما مدنظر است، سرخوشی و حالتی است که پس از مصرف این مواد در فرد به وجود می‌آید و اعتیاد ایجاد می‌کند. البته هنگامی که شبه‌افیونی به طور موقت تحت نظارت پزشک مصرف می‌شوند، خطر اعتیاد ناچیز است اما افرادی که به طور منظم و به علت آثار لذت‌بخش کاذب این مواد را مصرف می‌کنند، به زودی نسبت به این آثار دچار تحمل می‌شوند، به این معنا که با همان مقدار قبلی مصرف‌شان، ارضا نمی‌شوند و مجبورند مقدار بیشتری از آن را مصرف می‌کنند و همین موضوع سبب افزایش علایم اعتیاد در آنها می‌شود.
چه موادی جزو خانواده شبه افیونی‌ها قرار می‌گیرند؟
هروئین، مورفین، هیدرومورفین، کدئین، هیدروکودون، اکسی‌کودون، ترامادول، متادون، بوپرونورفین و.... نمونه‌هایی از داروها و مواد شبه‌افیونی هستند و به اشکال گوناگون مانند قرص، کپسول، شربت، محلول و شیاف وجود دارند.
منبع شبه‌افیونی‌ها چیست؟
بعضی از مواد شبه‌افیونی مانند مورفین و کدئین به طور طبیعی در تریاک وجود دارند و مواد شبه‌افیونی دیگر مانند هرویین با اضافه کردن مواد شیمیایی به مورفین ساخته می‌شوند. البته امروزه بسیاری از داروهای شبه‌افیونی از تریاک استخراج نمی‌شوند بلکه به‌طور مصنوعی و یا به‌وسیله شرکت‌های داروسازی ساخته می‌شوند.
شبه‌افیونی‌ها چه احساسی در فرد مصرف‌کننده ایجاد می‌کنند؟
شیوه اثر این مواد به عواملی مانند مقدار مصرف، توالی میان موارد و مدت کلی مصرف، شیوه مصرف، شرایط جسمی و روانی مصرف کننده و... بستگی دارد. خواب‌آلودگی، خواب رفتن‌های عضلانی، اشکال در تمرکز، کاهش سرعت تنفس، تنگ شدن مردمک‌ها، تهوع، بی‌اشتهایی و تعریق از علایم مصرف مواد شبه‌افیونی محسوب می‌شود و به همین دلیل است که حتما باید زیرنظر پزشک متخصص مصرف شوند و در صورتی که بدون نظارت مورد مصرف قرار گیرند، بسیار خطرناک‌‌اند و می‌توانند به مرگ منجر شوند. البته این مواد با توجه به ایجاد وابستگی جسمی و روحی، آثار درازمدت هم دارند و مصرف درازمدت آنها می‌تواند موجب ناپایداری خلقی، تنگ شدن مردمک‌ها، یبوست و... شود. در عین حال فردی که به شبه افیونی‌ها وابستگی جسمی پیدا می‌کند، حدود 6 تا 12 ساعت پس از مصرف یک شبه‌افیونی طولانی اثر مانند متادون، دچار علایم ترک می‌شود. البته علایم ترک در شبه افیونی‌های کوتاه اثر، شدید است و به سرعت به سراغ فرد می‌آید ولی در شبه افیونی‌های طولانی اثر این علایم تدریجی‌تر بروز می‌کند و شدت کمتری هم دارد.
علایم ترک این مواد چگونه بروز می‌کند؟
علایم ترک شامل ناآرامی، خمیازه کشیدن، ریزش اشک، اسهال، افسردگی، دردهای قولنجی شکم، پوسته‌پوسته شدن پوست و آب‌ریزش بینی و میل شدید به دارو است و در واقع درمان این حالت، همان درمان اعتیاد به سایر موادمخدر است.
چگونه می‌توان فهمید که فرد مصرف‌کننده داروهای شبه‌افیونی به این داروها معتاد شده است؟
یکی از علامت‌های هشداردهنده در این زمینه، تجدید مکرر نسخه این داروهاست. افرادی که این داروها را مورد سوءاستفاده قرار می‌دهند، ممکن است به پزشک خود مراجعه کنند و پس از شکایت از دردهای شدید خود از پزشک بخواهند تا داروها را تجدید کند. حتی دیده شده گاهی این داروها از داروخانه‌ها دزدیده می‌شوند و در خیابان‌ها به فروش می‌رسند.
به تازگی در خبرها داشتیم که مصرف خودسرانه داروهای ضددرد اعتیادآور مانند ترامادول در کشور رو به افزایش است. این مواد هم جزو شبه افیونی‌ها قرار می‌گیرند؟
بله. این داروی مخدر و اعتیادآور تنها با نسخه پزشک برای معالجه دردهای مزمن به صورت پیوسته و در طول شبانه‌روز تجویز می‌شود و مصرف آن نیز بدون تجویز پزشک به شدت خطرناک و اعتیادآور است. ایجاد حالت صرع، کند شدن تنفس و ضربان قلب، گیجی و خواب‌آلودگی، تاری دید، ملتهب شدن پوست، ورم کردن صورت، زبان یا گلو و خارش شدید پوست از جمله عوارض مصرف این شبه‌افیونی‌های ضددرد است و به همین دلیل باید در فروش این داروها، سخت‌گیری بسیاری شود.
حرف آخر
نباید فراموش کرد که شبه افیونی‌ها می‌توانند اعتیاد ایجاد کنند و به هیچ عنوان نباید بدون تجویز پزشک حتی برای یک بار مصرف شوند زیرا در بسیاری از موارد، مرگ فرد را به علت قطع تنفس می‌توانند به دنبال داشته باشند. در عین حال، ترک اعتیاد به این مواد نیز به درمان اعتیاد آن نیاز دارد.
پی نوشت ها :
* گفتگو با دکتر آذرخش مکری
منبع:www.salamat.com
/م
