ریشه اصلی مشکلات آب خوزستان کجاست؟
واقعیت این است که در ارتباط با موضوع آب خوزستان سهل‌انگاری‌های زیادی از سمت وزارت نیرو در زمان صدارت آقای چیتچیان دیده شده است. اینکه چرا او تا این حد سهل‌‌انگاری داشته بنده هنوز نتوانستم به اجماعی برسم، اما به موجب ماحصل اقدامات آقای چیتچیان مجمع استان خوزستان به شدت در این قضیه ورود کرد و دیدید که در ارتباط با موضوع بحران آب زمانی که نامه محرمانه انتقال آب کارون و اعتبارات مربوطه منتشر شد، چه فرآیندی در مجلس اتفاق افتاد.
این در حالی است که سال گذشته نیز دولت طی مصوبه‌ای استان خوزستان را به پنج بخش مرکز، شمال غرب، شمال شرق، جنوب غرب و جنوب شرق تقسیم کرد و قرار شد که موضوع آب و فاضلاب به کل در استان خوزستان جمع شود، اما دو فاکتور در عملیاتی کردن این پروژه مهم موثر بود که مانع از پیشبرد اهداف شد.
در ابتدا می‌توانم به مدیریت کلان استان خوزستان اشاره کنم که با ماهیت پروژه آب استان آشنا نیست و نمی‌تواند آنطوری که لازم است پروژه‌ها را رصد، ارزیابی و از نحوه پیشرفت آنها به دقت باخبر شود.
به بیان دیگر، می‌توان گفت آقای محمد باقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه در هر موضوعی ورود پیدا می‌کند که این مساله موجب می‌شود برای بحران آب خوزستان وقت کمتری بگذارد و به‌طور ناخواسته شالوده پروژه آب آن طور که باید و شاید در خوزستان قوام پیدا نکند. دلیل دوم مربوط به عملکرد وزارت نیرو و سازمان برنامه و بودجه است.
به یاد دارم جلسه افتتاحیه پروژه آب در دفتر آقای نوبخت برگزار شد و ایشان قول داد که هر سه ماه یکبار گزارش مفصلی ارائه دهد، اما آقای نوبخت به علت آنکه با برنامه‌ریزی آشنا نیست و در یکی از سازمان‌های برنامه‌‌ریز کشور قرار دارد تقریبا وقتی می‌گوید باشد، عملا باشد آن در حد همان وجود اعتبار است، یعنی حتی تا روز بعد هم اعتبار ندارد. از این رو به روند پروژه آب اعتراض شد.
به این دلیل که مدیریت، کنترل و عملکرد او و سازمان برنامه‌ریزی ضعیف بود. به کرات از طریق آقای حمیدرضا جانباز، مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور روی پروژه آب کار و سعی شد با جلساتی که در دفتر ایشان تشکیل شد، روند پروژه را کنترل کنیم که به چه نحوی است، اما ایشان هم در یک تراکم کاری گیر کردند و متاسفانه ما دوباره با مشکلاتی رو به رو هستیم. با وجود این، به اقدامات ایشان در همان جلسه نمی‌توان خرده گرفت.
واقعا جا دارد از ایشان تشکر کنم، اما امیدوارم که اقداماتشان در این راستا دوچندان شود. بنابراین برای حل این معضل باید موضوع را اساسی دنبال کنیم.
بارها بحث انتقال آب کارون به چالش کشیده شده است. نوعی جنگ آبی که مخالفان خود را نیز به همراه دارد. دیدگاه شما در این باره چگونه است؟
بحران آب در خوزستان در حال حاضر به چند دلیل است. یکی اینکه امسال شرایط جوی و میزان بارش نامناسب بوده است و دیگری نیز به مساله انتقال آب برمی‌گردد. اگر به مساله انتقال آب از زمان صفویان توجه کنید متوجه ناکامی آن خواهید شد. البته مجددا انتقال آب کارون در دولت وقت در سال 1328 شروع و سال 1332 هم بخش مهم آب کوهرنگ به سمت فلات مرکزی منتقل شد.
حال شما به تونل‌هایی که در سنوات گذشته و حتی اخیرا زده می‌شود، نگاه کنید. جای تاسف دارد که وزارت نیرو بحث انتقال آب را به شدت دنبال می‌کند و هنوز اصرار دارد که مدیریت نادرست آب را ادامه دهد، یعنی این وزارتخانه ساده‌ترین راه‌حل‌ها را دنبال می‌کند.
برخی‌ها سعی دارند لقمه را از دور گردن در دهان خود بگذارند و سعی نمی‌کنند به‌طور اساسی سرراست‌ترین کار را انجام دهند. با این حال نگاه کنید آورد رودخانه به دلیل انتقال و کاهش نزولات جوی کم شده و میکاپ آب در رودخانه کارون تا محل دفع فاضلاب به فاصله 20 متر واقعی است. بنابراین چه انتظاری از کیفیت آب در تصفیه‌خانه دارید؟ از این رو وقتی آورد رودخانه به میزان تقریبی سه هفدهم کم می‌شود، تاثیر بسزایی روی کیفیت آب خواهد گذاشت.
اینجاست که ضعف در کنترل و مدیریت پروژه بیشتر نمایان می‌شود. از سوی دیگر، قرار بود پروژه آب غدیر خوزستان خیلی وقت پیش تمام شود. همچنین نرمال کردن حد آب حیات به شکل دقیق، به روزرسانی ایستگاه‌های مختلف، نصب دیزل و سایر کارهای الزامی که متاسفانه به دلایل مختلف انجام نشده و جای نقد دارند.
پیشنهاد شما چیست؟
مهمترین کار در مناطقی که دچار بحران کم‌آبی هستند، انتقال آب نیست. استفاده از آب شیرین‌کن‌هاست. بنابراین فقط و فقط منابع آبی از طریق آب شیرین‌کن‌ها تهیه می‌شوند. با این حال چنین رویکردی شدنی است و در گوشه دیگر دنیا عملیاتی شده است.
از سوی دیگر، تمرکز روی انتقال آب دریا یا آب‌های آزاد به داخل نقاط مورد نظر، بهینه‌سازی مصرف آب کشاورزی، احداث نکردن کارخانه‌های جدید در نقاطی که آب ندارند و انتقال کارخانه‌های قدیم به نزدیک آب‌های آزاد از جمله اقداماتی است که باید دنبال شود. نه صرفا اقداماتی که آب را در مواجهه با بحران‌ها از این منطقه به آن منطقه انتقال می‌دهند.
از سوی دیگر، در وضعیت فعلی انتظار می‌رود که ما با توجه به شرایط سختی که در حوزه داخلی و خارجی داریم، همگی دست به دست هم بدهیم و نه اینکه برای تخریب همدیگر کاری کنیم. باید تا جایی که می‌توانیم، پروژه‌ها را آنطور که باید و شاید دنبال کنیم تا به سرانجام و مقصود خودشان برسد. جا دارد وزارت نیرو روی چند موضوع توجه ویژه‌ای داشته باشد که به سرانجام برسد.
برای مثال باید پروژه غدیر به سرانجام برسد و مخزن تصفیه‌خانه که در کیان‌آباد اهواز موجود است، باید هر چه زودتر بهره‌برداری شود. موارد ذکر شده رو به اتمام هستند. فقط در مراحل تست و آبگیری قرار دارند. بنابراین باید مورد توجه واقع شوند، چرا که تاثیر فوری روی آب استان خوزستان دارند و مردم را از سرگردانی نجات می‌دهند.
از منظر شما به چه علتی پروژه‌های آب روستایی ناکارآمد می‌مانند؟
در بخش روستایی اعتبارات از صندوق توسعه در اختیار وزارت نیرو و شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور قرار گرفته است، اما سازمان برنامه و بودجه 15 درصد این اعتبارات را جا به جا کرده است و بدون ارائه سند و مدرک ادعا می‌کند که این میزان در نقاط محروم هزینه شده است.
با چنین رویکردی طبیعی است پروژه‌هایی که در حوزه آب روستایی تعریف می‌شوند ناکارآمد بمانند و به جایی نرسند. با این حال در کمیسیون عمران مجلس جلسه‌ای برگزار شد و این تخلف به حضور دیوان محاسبات و سایر نهادهای نظارتی انتقال یافت و سازمان برنامه و بودجه باید پاسخگوی رفتارهای خودش برای جا به جایی منابع باشد. ما در حوزه آب روستایی با بحران مواجه هستیم.
به جای اینکه مشکل را حل کنیم، برای رفع موقت مشکل آب در خرمشهر، آبادان و شادگان از تانکر استفاده کرده و این تانکرها را از نقاط دیگر استان خوزستان به مقصد مورد نظر منتقل کردیم. این در حالی است که آن نقاط دچار مشکل بی‌آبی شده‌اند.
بنابراین باید برای رفع مشکل موقت از استان‌های دیگر کمک بگیریم. چون قرار نیست که ما مساله‌ای را حل کرده و مشکلی در جای دیگری ایجاد کنیم. چندی پیش این موضوع مستقیما با آقای جانباز و دوستان ایشان در میان گذاشته شد. امیدواریم رسیدگی کنند تا هر چه سریع‌تر به نتایج مطلوب برسیم.
