پیشنهاد مذاکره ترامپ موضع‌گیری شفاهی بود، نه دیپلماسی رسمی/او که زیر برجام می زند،قابل اعتماد نیست

بحث مذاکره با امریکا در ماه‌های اخیر به طرق مختلف مطرح بوده و اخیرا‌ نیز شاهد بودیم که گروهی از فعالان سیاسی در نامه‌ای سرگشاده این موضوع را مطرح کردند. نظرتان درباره این موضوع چیست؟

ببینید، امریکایی که با یک متن کارشناسی حقوقی و سیاسی همچون برجام اینگونه برخورد کرده، قابل اعتماد نیست و نمی‌توان هیچ امیدی به مذاکره با چنین دولتی داشت. بعید می‌دانم هیچ انسان عاقلی در این شرایط حاضر به مذاکره با امریکا شود. چراکه امریکایی‌ها مذاکره را برای مذاکره و متعاقبا تحقیر طرف مقابل می‌خواهند. ما امروز شاهدیم که باوجود آنکه ظاهرا با کره شمالی به تفاهم رسیده‌اند اما بارها و بارها این کشور را تهدید می‌کنند. آن هم در شرایطی که کره شمالی حتی الگوی ویتنام را نیز به کار نگرفته بود. چنان‌چه می‌دانید ویتنام به محض اینکه جنازه‌ها را پس داد، اولین تحریم‌ها علیه این کشور شکسته شد اما کره شمالی اقدامات موردنظر ایالات متحده در بحث هسته‌ای خود را انجام داده و همچنان نیز تحریم‌ها را تحمل می‌کند. این نشان می‌دهد که امریکایی‌ها در حال حاضر حتی به اندازه گذشته خود نیز قابل‌اعتماد نیستند.

منتقدان پیشنهاد مذاکره با امریکا ازسوی این فعالان سیاسی، در مرحله قبل تاکید داشتند که تا زمانی که امریکا خواهان مذاکره با پیش‌شرط است، نمی‌توان پای میز مذاکره با آنان نشست. به نظر شما اگر امریکا بدون پیش‌شرط پای میز مذاکره بنشیند، باز هم امکان مذاکره وجود ندارد؟

این پیشنهاد مذاکره با امریکا ازسوی کسانی مطرح شده بود که در حال حاضر هیچ مسوولیتی در عرصه دیپلماسی کشور نداشتند و با این اوصاف، نمی‌توان آن‌چنان این پیشنهاد را با جدیت مدنظر قرار داد.

با این حال آنچه شامگاه دوشنبه شاهد بودیم، حکایت از این داشت که رییس‌جمهور امریکا اعلام کرد که حاضر است بدون پیش‌شرط پای میز مذاکره بیاید. نظرتان در این رابطه چیست؟

ببینید، بنده معتقدم که مذاکره در ایران تابو نیست. بنابراین جمهوری اسلامی در این مقطع نیز همچون گذشته درصورتی که این مذاکرات منافع ملی ما را تامین کند و در راستای منافع ملی کشور باشد، حتما وارد فضای مذاکره می‌شود اما مساله این است که هنوز تا این مرحله فاصله داریم و به این نتیجه نرسیدیم که بتوان با امریکا مذاکره کرد.

با این اوصاف چه مانعی در مقابل مذاکره میان دو کشور وجود دارد؟

مساله این است که دیپلماسی مدنظر امریکا در راستای منافع ملی ما نیست و همانطور که تاکید کردم آنها، مذاکره را برای مذاکره می‌خواهند. فراموش نکنید که همین اظهارات اخیر ترامپ درمورد مذاکره بی‌قید و شرط با ایران در شرایطی مطرح شد که بلافاصله پمپئو، وزیر امور خارجه امریکا سخنانی توهین‌آمیز و مغایر با اظهارات ترامپ را مطرح کرد. نکته مهم دیگر این است که آنچنان که در جریان برجام نیز شاهد بودیم، طرفین نشان دادند که مذاکره بیش از آنکه نیازمند میانجی‌گری باشد، نیازمند درک مشترک است و در جریان برجام نیز همین درک مشترک بود که موثر افتاد. حال آنکه در شرایط فعلی، هنوز این درک مشترک میان ایران و امریکا شکل نگرفته و برعکس، باتوجه به خروج ترامپ از برجام، اعتماد ایران به امریکا به‌شدت خدشه‌دار شده است. بنابراین تا زمانی که ترامپ گام‌های عملی و بدون توقف برای جلب اعتماد ایران برنداشته و از اقدامات خصمانه خود علیه ایران دست نکشد، نمی‌توان به مذاکره با ایران امیدوار باشد.

به نظر شما در شرایط فعلی که ترامپ از مذاکره بدون پیش‌شرط صحبت می‌کند، دولت جمهوری اسلامی باید چه نقشی ایفا کند؟

آنچه هم‌اکنون در امریکا شکل گرفته، صرفا موضع‌گیری شفاهی است و هنوز هیچ موضع رسمی و عملی از طرف امریکا مطرح نشده است. همانطور که گفتم مذاکره برای ایران یک تابو نیست. ما در جریان بحث هسته‌ای وارد مذاکره شدیم. درواقع اگر مذاکره در راستای منافع ملی کشور باشد، ایرانی‌ها نیز حتما آن را مورد بررسی قرار می‌دهند و واقعیت این است که مذاکره در ایران طرفدارانی جدی دارد. با این حال باید ببینیم شرایط انجام این مذاکرات فراهم است یا نه. درواقع نوع رفتاری که تاکنون امریکایی‌ها داشتند، رفتاری مبتنی بر دیپلماسی نبوده و شاهدیم همچنان رفتار خصمانه امریکا ادامه دارد. اگر این رفتار خصمانه امریکا متوقف شود و این امکان و شرایط فراهم شود که فضایی عاری از تخریب و ضربه زدن به اصل برجام ایجاد شود، طرفین قادر خواهند بود که بر سر اختلافات‌شان با یکدیگر مذاکره کنند اما آنچه اکنون شکل گرفته، صرفا موضع غیررسمی است.

چه اتفاقی باید بیفتد که این موضع غیررسمی به دیپلماسی رسمی امریکا تبدیل شود؟

به هر حال هنوز اقدامات خصمانه امریکا ادامه دارد و مصادیق این اقدامات خصمانه نیز مشخص است. تا وقتی که طرفین سعی کنند آسیب جدی به طرف مقابل وارد کنند، فضای بین‌المللی را برای او تنگ کنند و مورد هجمه قرار دهند، نمی‌توان به انجام گفت‌وگو امید داشت. نکته دیگر این است که برخی بازیگران ثالث نیز در تشدید بحران میان ایران و امریکا نقش دارند. این بازیگران ثالث نه به منافع ایران توجهی دارند و نه به منافع امریکا، بلکه به منافع خودشان توجه دارند. اتفاقی که اکنون شاهد آن هستیم که حتی پیش از برجام نیز چنین نبود، این است که مجموعه بازیگران قدرتمند امروز دنیا از اتحادیه اروپا تا چین و روسیه و سازمان‌های بین‌المللی معتقدند که نباید مسیر دیپلماسی تضعیف شود و بار فشارشان نیز بیشتر بر دوش امریکاست. ما امروز می‌بینیم این کشورها در جلوگیری از شکست دیپلماسی بسیار جدی هستند و امریکایی‌ها نیز امروز متوجه این مساله شده‌اند. علاوه بر آن باید دقت کنیم که امروز جمهوری اسلامی ایران رویکردی مشارکت‌جویانه دارد و به‌دنبال تنش‌زدایی است که اگر قدرشناسی نشود، آن زمان باید با چراغ قوه به‌دنبال امنیت بگردند. با این حال ایرانی‌ها کماکان بدون آنکه کسی را بترسانند با مشی منطقی خود از دیپلماسی استقبال می‌کنند. منتها اقدامات خصمانه امریکا مانعی جدی است.

از بازیگران ثالثی که نقش مخرب در روابط دو کشور دارند صحبت کردید و در عین حال به نقش گروهی دیگر از بازیگران همچون اروپا، روسیه و چین نیز اشاره کردید که سعی در جلوگیری از شکست دیپلماسی دارند. واکنش جمهوری اسلامی به اقدامات این گروه اخیر، یعنی اروپا، روسیه و چین چه خواهد بود؟

آنچه برای جمهوری اسلامی ایران حایز اهمیت است، اولا برجام است و درثانی عدم انجام اقدامات خصمانه و ایذایی ازسوی امریکا. متاسفانه در حال حاضر نه برجام در شرایط با ثباتی قرار دارد و نه امریکایی‌ها از اقدامات خصمانه و ایذایی خود دست کشیده‌اند. این وضعیت با شرایطی که ترامپ از آن دم می‌زند و مدعی انجام گفت‌وگوهای بی‌قید و شرط در هر زمان و مکان است، کاملا متفاوت است.

در مورد همین بحث برجام و توقف اقدامات ایذایی امریکا. آیا طرح این مسائل درواقع پیش‌شرط‌های ایران برای مذاکره است؟ درواقع آیا اساسا ما قائل به مذاکره بدون پیش‌شرط از طرف خودمان هستیم؟

ما قائل به مذاکره هدفمند هستیم. مذاکره‌ای که هدف و نقشه‌راه آن مشخص باشد. امریکایی‌ها مذاکره را برای مذاکره می‌خواهند؛ چراکه آقای ترامپ با کشاندن کشورها پای میز مذاکره، اعلام پیروزی می‌کند. درصورتی که مذاکره عملا شروع بحث آسیب‌شناسی یک رابطه است و این تفاوت نظر ما و امریکایی‌هاست.