فیلم تئاتر «اعتراف»: یک انتقام مسخ کننده

حقیقت تلخ این است که تئاتر، علیرغم همه سابقه تاریخی و پرستیژش، هنوز آن‌چنان‌که بایدوشاید در میان مخاطبان عادی ایرانی جا نیفتاده است و در مقایسه با سینما هنر مهجوری محسوب می‌شود. اصرار حضور سوپراستارهای سینمایی روی صحنه تئاتر که در همان نقش‌آفرینی روی پرده نقره‌ای درخششی از خود نشان نمی‌دهند، حاکی از اعتباری است که تئاتر به بازیگرش می‌بخشد و این بازیگران در پی آن هستند، درست برعکس سینما.
اگر ترافیک منتهی به تئاتر شهر و مرکز شهر، هزینه نسبتاً بالای بلیت‌های تئاتر، سکونت در شهرستان‌ها و اساساً هر دلیل دیگری که شمارا از نشستن به تماشای یک اجرای زیبا محروم می‌کند، فیلم تئاترها، فرصت مناسبی هستند تا بتوانید رابطه خود را با اجرای زنده روی صحنه تئاتر برقرار سازید. البته هیچ‌چیز، هیچ‌وقت، جای حس و حال دست اول نشستن روی یکی از صندلی‌های ردیف‌های اول یک نمایش و مشاهده معجزه‌ای که روی صحنه اتفاق می‌افتد را نمی‌گیرد، اما شاید فیلم تئاتر نزدیک‌ترین بازسازی این تجربه باشد.
نمایش «اعتراف» به کارگردانی شهاب حسینی، سال گذشته به روی صحنه اصلی تئاتر شهر رفت. همکاری مجدد حسینی و علی نصیریان بعد از تجربه موفق «شهرزاد» و همچنین نام و برند خود شهاب حسینی منجر به استقبال بسیار زیاد مخاطبان گردید و کار تا به‌جایی پیش رفت که خبر از بلیت‌های یک‌میلیونی این نمایش در بازار سیاه به گوش می‌رسید. همین استقبال کم‌نظیر هم بود که باعث شد خیلی از مشتاقان و بینندگان اصلی و همیشگی تئاتر، پشت درهای بسته بمانند.
به‌هرحال، با توزیع فیلم تئاتر «اعتراف» آن دسته از افرادی که فرصت تماشای این اثر را از دست دادند می‌توانند با خیال راحت و بدون نگرانی از بابت رقم‌های نجومی بلیت، شلوغی سالن و همهمه‌ای که بیش از آنکه مربوط به اصل اثر باشد به ستاره‌ها معطوف است، به تماشای این نمایش مجذوب‌کننده بنشینند و آن‌هایی هم که کمی خوشبخت‌تر بودند و توانستند این نمایش را در زمان اجرایش در تئاتر شهر ببینند، می‌دانند که «اعتراف» ارزش بیش از یک‌بار دیدن را دارد که هیچ، اصلاً ضروری است تا این اجرا چندین بار دیده شود و جزئیات و نمادهای تصویری که در طول نمایش از کنارش گذشته‌اید را دوباره ببینید و در کنار هم قرار دهید و تصویر نهایی که در پایان پیش چشمتان قرار می‌گیرد را دوباره و چندباره بررسی کنید.«اعتراف» روایت یک قاتل بی‌رحم است که برای اعتراف نزدیک کشیش می‌آید و چهار خاطره از قتل‌هایش را برای او تعریف می‌کند. وقتی کشیش از شنیدن اعترافات قاتل منقلب می‌شود و اعلام می‌کند دیگر حاضر به شنیدن نیست، قاتل او را تهدید می‌کند و بدین ترتیب، کشیش تا پایان صحبت‌های قاتل مجبور است بنشیند و گوش کند. در میان اعترافات قاتل، مباحثه و مجادله‌ای جذاب میان این دو رخ می‌دهد و انتقادات اساسی به حاکمیت کلیسا از طرف قاتل وارد می‌شود. انتقاداتی که باورهای معمول دینی و اعتقادات مرسوم مذهبی را زیر سؤال می‌برد و فلسفه وجودی، خدا، مذهب و خیلی دیگر از اصول اعتقادی بشریت به چالش کشیده می‌شود. در میان خاطرات قاتل، زمان‌هایی هست که او از خود شفقت نشان داده و زمان‌هایی هم بوده که بابی رحمی تمام قربانیانش را کشته یا وادار به خودکشی کرده است. قساوت قاتل، کشیش را به‌شدت می‌رنجاند اما در مقابل سؤال‌های قاتل در مورد خدا، دین و جایگاه انسان نمی‌تواند او را قانع کند. «اعتراف» به روش جریان سیال ذهن، از میان خاطرات قاتل، در زمان‌های مختلف عبور می‌کند و به کشیش می‌رسد و درنهایت جای این دو عوض می‌شود؛ حال کشیش است که باید اعتراف کند و قاتل به حرف‌های او گوش کند و بعدازاین اعتراف، دیگر پدر روحانی آن شخصیت برجسته و مقدس را ندارد، گرچه در طول مکالمات این دو، پدر روحانی کم‌کم از این جایگاه نزول پیداکرده است، اما این صحنه حساس، کاملاً جای دو کاراکتر اصلی را عوض می‌کند؛ حالا کشیش مردی قسی‌القلب است که تا آخر عمر باید بار گناهان جوانی‌اش را به دوش بکشد و این قاتل است که در مقام بخشش یا مجازات ظاهر می‌شود. این لحظه حساس در نمایش، آن‌قدر جذاب، مسحورکننده و شوکه کننده پرداخت‌شده که بیننده را درجا میخکوب می‌کند. جایی که ناخودآگاه، یاد شازده کوچولو و گلش می‌افتیم و این نقل‌قول معروف که “تو مسئول گلت هستی.” درنهایت، قاتل، پدر روحانی را با عذاب وجدانی عظیم و بشارت عذاب‌هایی بیشتر تنها می‌گذارد و انتقامی سخت از او می‌گیرد. انتقامی که سردی‌اش تا مغز استخوان تماشاگر این اجرا نفوذ می‌کند و بعد از پایان نمایش تا چند لحظه او را ترک نمی‌کند و حتی پس از پایان نمایش تا مدتی همراه اوست و مبانی فکری و ذهنی‌اش را کاملاً تحت تأثیر قرار می‌دهد.
شهاب حسینی در اولین تجربه کارگردانی‌اش در تئاتر، پروسوسه و دقیق ظاهرشده است، از طراحی پوستر محمد روح‌الامین بگیرید تا طراحی صحنه که یکی از مهم‌ترین برگ های برنده نمایش اعتراف است. «اعتراف» در چند سطح مختلف روی سن طراحی‌شده است. اولین سطح جایی است که پدر روحانی و قاتل در اتاقک اعتراف نشسته‌اند و صحبت می‌کنند و درواقع زمان حال است. در پشت این‌ها، به ترتیب در چند سطح پلکانی، صحنه‌هایی چیده شده است که مربوط به گذشته است و هر خاطره، یک پله عقب‌تر از قبلی است و درنهایت در پشت همه این‌ها، خاطره کشیش است که از همه خاطرات قدیمی‌تر است. کل صحنه نمایش به‌گونه‌ای آراسته‌شده که فضای سنگین و پر از خشم ذهن قاتل را منعکس کند و از سوی دیگر، تمام این‌ها در محاصره دکور کلیسا، صلیب‌ها و گنبدهای پر زرق‌وبرق آن است تا نفوذ کلیسا و باورهای دینی‌ را بر آدم‌ها و مسیر زندگی‌شان به بیننده نشان داده شود.اما مسلماً، برگ برنده اصلی «اعتراف»، حضور علی نصیریان است. بازیگری که سلطان صحنه نمایش است، آن‌چنان زیبا روی صحنه ظاهر می‌شود که درخشش همه بازیگران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از اولین لحظه ورود پدر روحانی به صحنه، از فن بیان، بازی دراماتیزه و تسلط وی به اجرا، می‌توان تفاوت یک بازیگر تئاتری بادانش را نسبت به دیگران فهمید. هرچه مجادله میان کشیش و قاتل بیشتر می‌شود، بازی نصیریان هم جذاب‌تر و درگیر کننده تر می‌شود، نصیریان که بیشتر زمان تئاتر را نشسته روی صندلی کشیش می‌گذراند، احساسات و فضای داستانی را با حرکات صورت و بدنش به بهترین شکل بیان می‌کند و سکوت و سکون را هم به‌جای خودش به کار می‌گیرد. شهاب حسینی، گرچه بازیگر توانایی در سینماست، اما در تئاتر و در مقابل علی نصیریان، بازی‌اش زیادی سینمایی است. واضح است که به فن بیانی که بازیگران تئاتر به آن تسلط دارند آشنایی کافی ندارد و بازی‌اش بیش از آنکه در بدن و صورتش منعقد شود وابسته به دیالوگ‌هایش است. حسینی در نقش یک ضدقهرمان عجیب و هول‌انگیز، خوب ظاهر می‌شود اما در مقابل نصیریان، به‌شدت در بازی‌اش دچار فقدان است؛ اما نباید از حق گذشت، حسینی هم به‌تناسب شخصیتش، در فینال این نمایش خوب ظاهر می‌شود بار عظیم این صحنه حساس را با نصیریان شریک میشود.
درنهایت، «اعتراف» یک نمایش بی‌نظیر است که از بازی علی نصیریان تا موضوع و پایان‌بندی، بیننده را یکسره مسخ می‌کند و در یک‌کلام، یکی از معجزات تئاتر است.

کپی برداری و نقل این مطلب به هر شکل از جمله برای همه نشریه‌ها، وبلاگ‌ها و سایت های اینترنتی بدون ذکر دقیق کلمات “منبع: بلاگ نماوا” ممنوع است و شامل پیگرد قضایی می شود.