احتمالاً بارها و بارها هنگام تردد از خیابان در هر ساعتی از شبانه‌روز افرادی را دیده‌اید که قامت‌شان تا کمر در سطل‌های زباله خم شده و در حال جست‌وجو برای تحفه‌ای از میان انبوه زباله‌ها هستند.
به گزارش به نقل از صبح نو ، افزایش مشکلات اقتصادی، بیکاری، فقر و اعتیاد از جمله عوامل مهم گرایش و شیوع معضل زباله‌گردی در کشور هستند. زباله‌گردی منشأ بروز مشکلاتی مانند مبتلا شدن این افراد به بیمارهای خطرناک و شیوع آنها در جامعه است، همچنین باعث به‌وجود آمدن آلودگی و چهره زشت برای شهرهاست.
روزانه افراد زیادی را می‌بینیم که قامت‌شان زیر بار زباله‌ها خم شده؛ در گذشته این‌طور به نظر می‌آمد که زباله‌گردها افرادی کارتن‌خواب یا مبتلا به اعتیادند اما با افزایش تعداد کودکان در معضل زباله‌گردی‌ها این ذهنیت رفته رفته کمرنگ شد.
در سال‌های اخیر زباله‌گردی گسترش زیادی داشته است.
زن و مرد ندارد. از کودکان گرفته یا پیرمردهایی با قامت خمیده، همه‌و‌همه میان انبوه زباله‌ها می‌لولند. کودکان زیادی را دیده‌ایم که لابه‌لای زباله‌ها در حال جدا سازی آنها هستند که با دیدنشان حس ترحم‌مان نسبت به آنها بیشتر و بیشتر می‌شود؛ اما در واقع این کودکان در حال جمع‌آوری طلای کثیف‌اند. طلایی که فقط کثیفی‌اش بر دستان این افراد می‌ماند و طلایش در جیب کاسبان و پیمانکاران
می‌رود.
زباله‌گردی باعث شیوع و بروز بسیاری از بیماری‌ها در میان این افراد می‌شود، بیماری‌هایی که احتمالاً خود این افراد هم از وجود آنها بی‌اطلاع‌اند؛ اگر چه آگاهی داشتن یا نداشتن آنها درباره این شغل خطرناک هم چندان برای آنها فرقی نمی‌کند چرا که بسیاری از آنها برای گذران از زندگی‌شان ناچار به انجام این کار هستند.
همه این صحنه‌ها که هر کدام از ما تاکنون بارها شاهد آن بوده‌ایم این سؤال را در ذهن‌مان ایجاد می‌کند که مسوولان دقیقاً کجای زندگی این قشر از جامعه قرار دارند؟ یا تاکنون چه نقشی در زندگی این قشر از جامعه داشته‌اند؟
مسوول چه کسی است؟
آقای محمد حسین بازگیر، رییس اداره محیط‌زیست شهر تهران «بر اساس قانون مدیریت پسماند مسوولیت پسماندهای عادی شامل زباله‌های عادی و نخاله‌های ساختمانی به عهده شهرداری‌هاست. پسماند و زباله هرگاه که از خانه بیرون گذاشته می‌شود متعلق به شهرداری است. در مدیریت پسماند می‌بایست زباله‌ها را مکانیزه جمع‌آوری کرده و به مرکز بازیافت ببرند و انرژی زباله‌ها گرفته شود. برای انجام این کارها شهرداری می‌بایست طرح و برنامه مشخصی داشته باشد. در این برنامه زباله‌گردها جایی ندارند و مادامی که زباله‌گردها در شهر فعالیت می‌کنند ناشی از عدم مدیریت صحیح و اصولی شهرداری است.»
بازگیر ادامه داد: «همه افرادی که برای تفکیک زباله به سطل‌های زباله مراجعه می‌کنند، فقیر نیستند، بیشتر این افراد را پیمانکاران طرف قرارداد شهرداری تشکیل می‌دهند. برای مثال شهرداری تهران جمع‌آوری زباله‌های یک منطقه را به یک پیمانکار واگذار کرده است و آن پیمانکار افرادی را برای تفکیک زباله به کار گرفته است.»
رییس اداره محیط زیست شهر تهران می‌گوید: «حدود 80درصد پسماندها قابلیت بازگشت دارند و اگر آنها را تفکیک نکنیم این سرمایه از دست می‌رود و ناچاریم که برای جایگزینی این سرمایه‌ها از منابع طبیعی برداشت کنیم و آلودگی‌های محیطی به‌وجود بیاوریم. در کشورهای دیگر دنیا برای تفکیک زباله افرادی وجود دارند که با مراجعه به سطل‌های زباله آنها را تفکیک می‌کنند این افراد در قالب شرکت یا پیمانکار رسمی هستند و علایم و لباس‌های مخصوص به خود را دارند و آموزش رسمی دیده‌اند؛ اما متاسفانه هنوز طرح جامع مدیریت پسماند شهر تهران تدوین نشده است، شهرداری باید این طرح را تهیه و مشخص کند که چه آموزش‌های به مردم باید در زمینه کاهش تولید زباله داده شود. برنامه مدیریت پسماند شهر تهران باید تمام مراحل پیش از تولید پسماند، نگهداری موقت آن در منزل، تفکیک از مبدأ، جمع‌آوری مکانیزه و انتقال صحیح به مراکز نهایی را شامل شود.»
شیوع بیماری میان زباله‌گردها
یکی از مددکاران اجتماعی در طی پژوهش‌های میدانی خود اعلام کرد که حدود 40درصد از کودکان زباله‌گرد بی سواد مطلق هستند. 37درصد ترک تحصیل کرده‌اند، 21درصد یک تا دو کلاس درس خوانده و تنها آنهایی در حال تحصیل بودند که یا ایرانی بودند یا افغان‌هایی که به همراه خانواده‌هایشان زندگی می‌کردند و بیشتر کودکان زباله‌گرد رویای تحصیل داشتند. 52درصد در مراکز زباله می‌خوابیدند، 48درصد در خانه‌هایشان که خانه‌های آنها نیز کوهی از زباله است.
59درصد این کودکان هنگام جمع‌آوری زباله همراه دارند، 40 درصد تنها عضو خانواده‌هایشان هستند که زباله‌گردی می‌کنند، برخی از این کودکان تا 20 ساعت کار می‌کنند، اما میانگین کار این کودکان 5 الی 10 ساعت است، 62درصد آنها بدون دستکش کار تفکیک زباله را انجام می‌دهند و به دلیل اینکه دستکش‌ها خیلی زود پاره می‌شود، ترجیح می‌دهند پول دستکش را صرف گرسنگی خواهر و برادرشان بکنند.
بر اساس نتایج این تحقیقات، این کودکان دچار بیماری پوستی شدید، ایدز، هپاتیت، اسهال خونی بوده و به دلیل آنکه ماسک ندارند؛ به سل، کزاز، سالک پوستی، انگل روده‌ای، فلج اطفال و خمیدگی ستون فقرات دچار هستند زیرا برخی از آنها بیش از 70 تا 80 کیلو زباله را روزانه بر دوش خود می‌کشند و نمی‌توانند از گاری استفاده کنند زیرا مأمور شهرداری گاری‌های آنها را می‌گیرد.
سوءاستفاده جنسی از کودکان زباله‌گرد
الهام فخاری، رییس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران چندی پیش عنوان کرده بود: «در جلسه‌ای با حضور نمایندگان سازمان‌های مردم‌نهاد و مجموعه مدیریت شهری مقرر شد، یکسری راهکارها و پیشنهادها از طرف این افراد ارائه شود تا همه جوانب در رابطه با کودکان کار مورد نظرسنجی قرار گیرد.»
فخاری می‌گوید: «برخی کارگاه‌های تفکیک زباله به کودکان خوابگاه داده‌اند، اغلب این کودکان بیماری دارند، اما مسأله بیماری نسبت به سایر مشکلات این کودکان در اولویت نیست، چرا که از اغلب این کودکان سوءاستفاده‌های جنسی می‌شود.»
درحالی‌که می‌بایست جمع‌آوری زباله در کلان‌شهرها مکانیزه باشد، خیابان‌های تهران پر از تصویر تلخ کودکانی است که در میان زباله‌ها دنبال نان و زندگی می‌گردند.
