سازه های آبی شوشتر ، شکوه معماری ایرانی

کارناوال - یزدان مرشدزاده : کشورمان #ایران از دیرباز تاریخی عمیق و شکوهمند داشته است و در صنعت و پیشه وری در دوره های مختلف پیشرو بوده است . اگر نگاهی به گذشته بیندازیم خواهیم دریافت که در معماری و ساخت بناها از بسیاری دیگر از تمدن های هم دوره جلوتر بوده ایم .

کشورمان #ایران از دیرباز تاریخی عمیق و شکوهمند داشته است و در صنعت و پیشه وری در دوره های مختلف پیشرو بوده است . اگر نگاهی به گذشته بیندازیم خواهیم دریافت که در معماری و ساخت بناها از بسیاری دیگر از تمدن های هم دوره جلوتر بوده ایم .

از دوران هخامنشیان تا به امروز بناها و مجموعه های ساختمانی زیادی ساخته شده است و می توان در آن ها زیبایی را در کنار کار آمدی ان ها یافت . در دوره های متفاوت ما شاهد سبک های مختلفی در معماری بنا ها بوده ایم . این تفاوت ها به نوع حکومت ها و همین طور تغییرات #فرهنگی و اجتماعی بستگی داشته است و برای مثال می توان به نوع #معماری به پیش و بعد از ورود اسلام به ایران یافت .

سفری خواهیم داشت به استان خوزستان ، شوشتر . با سازه های آبی شوشتر آشنا خواهیم شد و از دیدن آن ها سخت به وجد خواهیم آمد . زیبایی را خواهیم یافت و این که چگونه مهندسین و معماران آن دوران توانسته اند چنین سازه ای را در آن دوره بسازند .

همراه کارناوال باشید تا سفر خود را آغاز کنیم .

سازه های آبی شوشتر ، شاهکاری از دوران قدیم

در #شوشتر مکانی وجود دارد که به آن سازه های آبی شوشتر گفته می شود که یک سیستم آبیاری پیچیده می باشد . این سازه ها طبق مطالعات عمری طولانی دارند و باز می گردند به دوران هخامنشیان و حکومت داریوش بزرگ ، قرن 5 پیش از میلاد . از #رود کارون یک مجرای جدا شده است و در اصل یک خندق در اطراف شهر بوجود آمده است تا دشمن نتواند به راحتی وارد این شهر شود . بر روی خندق پل هایی ساخته شده و روبروی هر پل یک دروازه قرار گرفته است .

در ساخت این سازه سیستمی قرار گرفته تا آب را از قنات ها به انبار های اختصاصی خانه ها ، ساختمان ها و آسیاب های آبی هدایت کند . این تونل ها مصرف دیگری نیز داشته اند و در زمان بسته بودن دروازه ها آب را در خود ذخیره می کرده اند . این سیستم آبی در قرن 19 دیگر مورد استفاده قرار نگرفته است ولی امروزه می توان اثر قنات ها را در سرداب خانه های شهر یافت .

در ادامه به بررسی اجزای این سازه ی #باستانی و حیرت انگیز خواهیم پرداخت .

در حال بارگذاری ویدئو ...

در مورد سازه ی آبی شوشتر بیشتر بدانیم

این سازه در دوران حکومت هخامنشیان ساخته شده است ولی در دوره ی ساسانی گسترش یافت و بازسازی شد که می شود قرن سوم بعد از میلاد . این را باید گفت که کارگرانی که بر روی این سازه کا می کردند را سربازان رومی تشکیل می دادند که شاپور اول ، پادشاه ساسانی در زمان جنگ با امپراطور روم والریان به اسارت گرفته بوده است . به دستور پادشاه آن ها وظیفه داشته اند تا یک سیستم آبی و آبیاری بسازند که از یک کانال و دو سد برای هداست آب تشکیل می شده است . یکی از این مجرا ها گرگر نام دارد که از کارون نشات می گیرد و بعد از گذشت 50 کیلومتر بار دیگر به آن می پیوندد و جزیره ی میان آب را تشکیل می دهد . شوشتر در قسمت شمال این مجرا قرار گرفته است و اب به داخل آن می ریخته و آب باقی مانده برای مصرف به زمین های کشاورزی و باغ ها هدایت می شده است تا همگان از این سازه بهره ببرند .

بند قیصر سدی 500 متری است که در مسیر عبوری رود کارون واقع شده است . طبق یافته های تاریخی ساخت این سیستم آبیاری در مدت 3 تا 7 سال به طول انجامیده است .

از لحاظ گردشگری و توریستی این سازه جذابیت های زیادی دارد و از ان ها می توان به آب هایی اشاره کرد که به حوزه ی رودخانه می ریزند . بعد از ریخته شدن آب در این حوزه ها به سمت دشت جنوبی هدایت می شود و در نهایت به مزارع باغ هایی می رسد که حدود 40000 هکتار وسعت دارند . این سازه ی شگفت انگیز هزاران سال برای مردمان این منطقه کار می کرده است و در کنار ان ها بوده است و تا قرن 19 میلادی مورد استفاده قرار می گرفته است و در نهایت بسوی خراب شدن پیشرفت و رها شد .

فهرستی از اجزای این سازه

این سازه از اجزای مختلفی تشکیل شده است و قسمت های مختلفی دارد که عبارت اند از :

1) بند میزان

2) برج کلاه فرنگی

3) رودخانه ی دست کند گرگر

4) پل بند گرگر

5) مجموعه آبشار ها و اسیاب های آبی

6) بند برج عیار و نیایشگاه صابئین

7) بند ماهی بازان شوشتر

8) قللعه ی سلاسل

9) کانال داریون

10) پل بند شادروان

11) بند خاک

12) پل بند لشکر و پل شاه علی

13) بندر شرابدار

14) بند دارا

در ادامه قسمت هایی که درای اطلاعات هستند را بررسی خواهیم کرد .

بررسی اجزای سازنده ی این سازه

در این قسمت بررسی قسمت های مختلف این سازه خواهیم پرداخت و خواهیم دید که با چه شاهکاری از لحاظ معماری و مهندسی مواجه هستیم .

1) پل بند شرابدار

در جنوب شوشتر بر روی نهر داریون که به آن نهر رقت هم گفته میشود بند شرابدار قرار گرفته است . این سازه میان دو سازه ی مهم به نام های پل بند لشکر و پل بند ماهی بازان می توان یافت . حصار شهر در قسمت جنوبی پل بند شرابدار قرار گرفته است .

در فهرست آثار ملی این پل با شماره ی 4218 به ثبت رسیده است .

2) بند میزان و کلاه فرنگی

این قسمت از این سازه ی آبی یکی از مهمترین آن به حساب می آید . این قسمت رودخانه ی کارون را به شاخه ی شطیط و گرگر تقسیم می کند . بند میزان و کلاه فرنگی به شماره ی 2331 در فهرست آثار ملی ثبت شده است .

3) نهر گرگر

در شمال شهر شوشتر توسط بند مزان نهر گرگر از رود کارون جدا می شود و به سمت جنوب حرکت می کند . این نهر شاخه ای مصنوعی از رود کارون به حساب می آید .

نهر گرگر با شماره ی 17599 در فهرست آثار ملی به ثبت شده است .

4) نهر داریون

این نهر در دوره ی حکومت داریوش اول حفر شده است و نقش آن آبیاری دشت میاناب شوشتر بوده است . نهر داریون با شماره ی 4141 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .

5) بند ماهی بازان

این بند و نقش آن بالا نگهداشتن سطح آب بوده است و در زمین های شهر تاریخی دستوا قرار گرفته است . بند ماهی بازان با شماره ی 4207 در فهرست آثار ملی ثبت شده است .

6) بند دختر

در آخرین تنگه ی کوهستانی که رود کارون از ان می گذرد بند دختر قرار گرفته است .

7) بند دارا

در منطقه ی میاناب بر روی رود گرگر بند دارا قرار گرفته است و ساخت آن ب دوره ی هخامنشیان باز می گردد .

8) محوطه ی شرقی

در قسمت شرقی سازه های آبی 10 آسیاب قرار گرفته است . از این آسیاب ها می توان به دو برادران ، داراب خان ، حاج مندل ، راتق ، دهانه ی شهر اشاره کرد . هر یک از این آسیاب ها دو سنگ آسیاب دارند .

اب مورد نیاز این آسیاب ها بوسیله ی تونل دهانه ی شهر تامین می شود .

9) محوطه ی شمالی

ساختمان و سازه هایی که در قسمت شمالی این منطقه قرار گرفته است عمر نسبتا کمی به دیگر سازه ها دارند . در این ناحیه نیز آسیاب هایی به نام های رضا گلاب یا پنیری ، رضوان و آسیاب های خدایی قرار گرفته است .

در سال 1332 کارخانه ی برق مستوفی در این قسمت ساخته شد و تاسیسات آن را می توان دید .

آب این آسیاب ها توسط تونل سه کوره و آب مورد نیاز کارخانه ی برق از طریق تونل دهانه ی شهر مورد استفاده قرار می گیرد .

10 ) محوطه غربی

تونل سه کوره 21 آسیابی که در این منطقه قرار گرفته اند را تامین می کند . برای ورود به محوطه ی غربی باید از روی پل دوپلون گذر کرد . دو نوع آسیاب در این قسمت ساخته شده است و امروزه نیز می توان آن ها را دید . به این آسیاب ها شیبی و تنوره ای گفته می شود .

در کنار آسیاب ها کارخانه ی یخ جولازاده که در سال 1344 ساخته شده است قرار دارد .

11) کانال سه کوره

این کانال یکی از مهم ترین کانال ها به حساب می آید و آب بسیاری از آسیاب ها را تامین می کند .

ویژگی های سازه ی آبی شوشتر

از دوران کهن تا به امروز سازه های آبی شوشتر به عنوان یکی از بهترین و نمونه ترین سازه ها به حساب می آمده است . این مجموعه از سد ها ، کانال ها ، آسیاب های ابی و تونل ها تشکیل شده است . از این سازه در بسیاری از کتب های تاریخی یاد شده است و از عظمت و خاص بودنش سخن ها به میان آمده است . گرچه امروزه تبدیل به مکانی گردشگری شده ولی هنوز شکوهمند می باشد .

تونل ها ی سه گانه آب را به مجموعه می رسانند و سپس به کانال های متفاوتی تقسیم می شوند . یکی از جالب ترین ویژگی ها نزدیک بودن آسیاب ها و #آبشار ها به بافت #تاریخی شهر شوشتر می باشد .

طبق تحقیقات به عمل آمده در گذشته مهندسین زیادی در این منطقه بر روی سیستم های آب رسانی کار می کرده اند این سازه از شاهکار های آنان می باشد . قدیمی ترین آثار موجود در این منطقه متعلق به دوره ی پارینه سنگی می باشد و به پیش از تاریخ باز می گردد . شوشتر در دوره ی حکومت اشکانیان پایتخت حاکمان #خوزستان به حساب می آمده است و همچنین در دوره ی ساسانیان یکی از مهم ترین مناطق خوزستان بوده است .

تاریخچه و بازسازی این سازه ی آبی

در تاریخ آمده است که اردشیر بابلیان سازه و بنا های شوشتر را بازسازی کرده است . در آن دوره شوشتر جزیره ای میان آب ها نامیده می شده است و سپس معماران و مهندسین در گوشه و کنار آن شروع به ساخت تونل و کانال هایی که امروزه می توان آن ها را دید کردند .

بعد ها و در زمان شاپور ساسانی شوشتر در نهایت ایستادگی قد علم کرده بود و در اوج شکوفایی به سر می برد . امروزه این مکان را می توان موزه ای دانست که متشکل شده است از سازه های آبی ، تونل ها و آسیاب های آبی که با نگاه به آنان می توان در تاریخ سفر کرد .این مکان در کره ی زمین بی مانند شناخته می شود و سالیان سال است محققان بر روی آن تحقیق می کنند .

در تابستان سال 87 سازه های آبی شوشتر به همراه تمامی قسمت های آن به ثبت آثار جهانی یونسکو و به عنوان دهمین اثر ایران شناخته شد . ثبت شدن این سازه مراحل جالب و قابل توجهی را پشت سر گذاشته است . ابتدا در اطراف این سازه گروه های پژوهشی و تحقیقاتی اقدام به جستجو کردند .

یونسکو اعلام کرد که آسیاب های آبی تنها بخشی از سازه های بهم پیوسته ی شوشتر هستند و به همین دلیل کار بر روی تحقیق و جمع آوری اطلاعات کاملی از تمامی بخش ها آغاز شد .

در نهایت در سال 2009 و در 26 ژوئن برابر با 5 تیر ماه 1388 در شهر سویل اسپانیا این منطقه ی باستانی با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر با شماره ی ثبت 1315 در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید .

سازه های آبی شوشتر از نگاه گردشگران

ابن بطوطه یکی از سفرنامه نویسان به نامی است که به شوشتر در زمان اوج شکوفایی آن سفر کرده است . طبق نوشته های او در این شهر با علمایی ملاقات داشته است و با دانش های آن ها آشنا شده است .

او در نوشته های خود از نام های عربی شوشتر استفاده کرده است و از این شهر با نام های معرب تستر یا توستر یاد کرده است .

در نوشته های ابن بطوطه خواهید دید که چگونه از عظمت پل های این شهر یاد کرده است .

امروزه گردشگران زیادی به این شهر سفر می کنند و از جاذبه های تاریخی آن لذت می برند .