انتظار بیمار از پزشک داشتن دقت و مهارت است. متاسفانه گاهی نبود این دو عامل سبب بروز حوادث و تشدید بیماری افراد و حتی گاهی به فوت بیمار منجر می‌شود.
به گزارش به نقل از روزنامه جهان صنعت، از چنین اتفاقاتی معمولا به عنوان خطا و قصور پزشکی یاد می‌شود زیرا معمولا ماهیتی عمدی ندارند. هرچند انسان جایزالخطاست و پزشک هم انسان اما جنس خطای پزشکی با همه خطاها فرق میکند، خطای پزشک می‌تواند جان بگیرد، داغ بگذارد و دل بی‌قرار کند...
هر سال 3000نفر قربانی خطای دارویی می‌شوند
شاید بارها شنیده باشید که کسی به پزشک مراجعه میکند تا مرهمی بر دردش گذارد اما گاهی اشتباه یا خطایی نهتنها درد را درمان نمیکند بلکه بر آن می‌‌افزاید و حتی داغی بر جا می‌‌گذارد که سال‌ها دل را می‌سوزاند. رشته پزشکی مانند هر رشته دیگری یکسری استاندارد‌های فنی و علمی خاص خود را دارد.
این استانداردها بر اساس شواهد علمی و تجربی و در قالب پژوهش‌های پزشکی مدون به استاندارد‌های حرفه‌ای تبدیل می‌شوند. باید توجه کرد که این استاندارد‌های حرفه‌ای و علمی پزشکی در کتب مرجع پزشکی بوده یا از طریق انجمن‌‌ها و متخصصان به جامعه پزشکی ارائه و اعلام می‌شوند. بنابراین هر پزشکی که در دانشکده در هر مرحله‌ای فارغ‌‌التحصیل می‌شود، موظف است بر اساس این استانداردها رفتار کند. البته فقط بحث فارغ‌‌التحصیل شدن هم مطرح نیست بلکه در حوزه پزشکی مفهومی به نام آموزش مداوم وجود دارد و به این معنی است که افراد نهتنها موظفند در زمان تحصیل‌‌شان درست آموزش ببینند بلکه بعد از فارغ‌‌التحصیلی هم باید خودشان را از نظر علمی به روز نگه دارند و یافته‌‌های جدید پزشکی را مرتبا بیاموزند. این موضوع یک الزام اخلاقی است که همه پزشکان باید بیمارشان را با به روزترین اطلاعات پزشکی درمان کنند.
اما آیا واقعا تمام پزشکان به این اصول پایبند هستند؟ در سال‌های اخیر به لطف شبکه‌های اجتماعی و اطلاع‌رسانی گسترده، خطای پزشکان بیش از پیش به گوش می‌رسد. از معروف‌ترین خطاهای پزشکی، اشتباه در روند درمان کارگردان معروف ایرانی بود که داغ سنگینی هم بر دل دوستدارانش گذاشت. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که چند درصد از قربانیان خطای پزشکی شانس مطرح شدن دارند تا تمام سازمان‌ها و مسوولان مربوطه پیگیر، شکایت‌شان را پیگیری کنند؟ به نقل از سلامت‌نیوز، تنها در ایران سالانه 3000 نفر به علت خطاها و عوارض دارویی و پزشکی می‌میرند.
نقش داروخانهها در مرگ بیماران
شاید موضوعی که زیاد به آن فکر نکنیم نقش داروخانهها در کاهش مرگ و میر به وسیله اشتباهات دارویی و پزشکی است. به عنوان مثال داروخانهها وظیفه دارند حتما داروهای بیمار را چک کنند تا اگر خطایی در تجویز دارو وجود دارد به بیمار خبر دهند یا پرستاری که در بیمارستان دستور پزشک را اجرا میکند اگر متوجه اشتباه بودن دستوری شد باید حتما آن دستور را مجددا با پزشک چک کند. در حال حاضر در کشورهایی که نسخه الکترونیک وجود دارد خود نرم‌افزار تدوین نسخه‌ها، در صورت خطا در تجویز دارو هشدار می‌دهد. این در حالی است که متاسفانه چنین سیستمی در ایران وجود ندارد. باید بدانیم که وجود نسخه الکترونیک و پرونده الکترونیک سلامت یکی از الزامات هر نظام سلامت مدرنی است.
در جعبه هر دارو شامل قرص، شربت، آمپول یا پماد برگه راهنمایی حاوی اطلاعاتی در مورد دوز تجویز شده، منع مصرف و عوارض جانبی احتمالی وجود دارد. بیماران قبل از مصرف دارو حتما این برگه را مطالعه کرده و در صورت بروز عوارض جانبی، این مساله را با پزشک معالج در میان بگذارند.
بسیاری از افراد باور دارند که پزشکان به دلیل سرعت و عجله، داروها را با خطی ناخوانا می‌نویسند و برخی دیگر دلیل این موضوع را مرموز ماندن حوزه کاری خود و عدم اجازه دخالت بیماران در این حوزه می‌دانند. دلیل این موضوع هر چه باشد، گویا بد‌خط نوشتن نسخه‌ها توسط پزشکان تنها محدود به یک کشور نبوده و در سراسر جهان رواج دارد و همین امر باعث می‌شود در تحویل دارو خطا و اشتباه روی دهد.
45 هزار نفر در ایران آسیب‌دیده خطای دارویی
در همین رابطه علی فاطمی، نایب رییس انجمن داروسازان ایران گفت: طبق آمارها و برخی تحقیقات انجام‌شده، احتمالا سالانه حدود 45 هزار نفر در ایران به علت خطاهای دارویی و عوارض ناشی از آن آسیب می‌بینند و متاسفانه حدود سه هزار نفر جان خود را از دست می‌دهند.همچنین یسنا به‌‌منش، دبیر ستاد مرکزی و مرکز ملی اطلاع‌رسانی داروها و سموم سازمان غذا و دارو نیز سال گذشته و همزمان با هفته پیشگیری از مسمومیت‌ها تاکید کرد: آمار بالای مصرف داروها در جامعه از یک سو احتمال بروز تداخلات دارویی را بالا خواهد برد و از سوی دیگر اشتباهاتی که ضمن تجویز و مصرف دارو به صورت ناخواسته انجام می‌شود، ممکن است بیمار را به سمت مصرف مقادیر بالاتر از دوز درمانی و متاسفانه عوارض ناشی از مسمومیت با داروها سوق دهد.
در ایران پرونده درمانی متمرکز وجود ندارد
در رابطه با این آمار سیامک افاضلی، داروساز به «جهان صنعت» گفت: وجود این آمار چیز عجیب و غریبی نیست. در همه جای دنیا به واسطه اشتباهات پزشکی و دارویی تلفات داریم و ایران هم از این قاعده مستثنی نیست و این آمار می‌تواند صحت داشته باشد. به دلیل اینکه در ایران سیستم آمارگیری درست و دقیقی نداریم این اشتباهات پیگیری نمی‌شوند و چون عموما افرادی که دارو مصرف می‌کنند، بیماری زمینه‌ای هم دارند، در صورت فوت آنها می‌گوییم بیماری عامل مرگ شده و کسی به تداخلات دارویی یا تجویز اشتباهی دارو توجه نمیکند.
افاضلی در ادامه بیان میکند: شواهد و قرائن نشان می‌دهد پزشکان در ایران اصول تجویز و مصرف دارو را رعایت نمی‌کنند. فردی بیمار می‌شود و نزد پزشک می‌رود، داروی تجویز شده را مصرف میکند و مدتی بعد مجدد به پزشک دیگر رجوع میکند و داروهای تجویزی جدیدش را هم کنار داروهای قبلی مصرف میکند، بدون در نظر گرفتن این موضوع که داروها با هم تجمیع می‌شوند و عوارض جانبی پس می‌دهند.
برای مثال یک بیماری ساده اسپاسم معده را تصور کنید، داروهای این بیماری عمدتا عوارضی دارد از جمله افت فشار خون و خشکی دهان، همزمان کسی که بیماری اعصاب دارد و داروهای اسپاسم معده را هم مصرف میکند دچار عوارض و تداخل دارو می‌شود و شرایطش بدتر می‌شود. پزشک معالج باید به تمام این موارد دقت کند و داروی مناسب تجویز کند چون وقتی داروها با هم همخوانی نداشته باشند می‌تواند در بدن سم تولید کند یا در خوشبینانه‌ترین حالت تاثیر دارو را کم کند.این داروساز در انتها به این نکته اشاره میکند که متاسفانه در ایران آمار درست و دقیقی استخراج نمی‌شود و البته به دست آوردن آمار کار سختی است چرا که در ایران بیماران پرونده درمانی متمرکز ندارند و در صورت بروز مشکل، بررسی و پیگیری نمی‌شوند و باید تنها به آمار غیر‌رسمی و شواهدی که می‌بینیم بسنده کنیم.
