همشهری نوشت: خودروی چینی مونتاژ می‌کنند و به نام تولید داخل به مردم ایران می‌فروشند و سود 20درصدی به جیب می‌زنند. درمقابل این چشم‌انداز، تازه‌ترین آمارهای سایت کدال نشان می‌دهد حاشیه سود خودروسازان داخلی در ماه‌های اخیر بر اثر تداوم سیاست سرکوب قیمت‌ها به زیر یک درصد کاهش یافته است. این تنها یک نشانه از رانت ارزی است که به‌حساب کسانی واریز می‌شود که در ظاهر خودروی تولید داخل می‌سازند اما واقعیت این است که کشتی کشتی قطعه از چین وارد می‌کنند و با مونتاژ آن، خود را خودروساز داخلی جا می‌زنند. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس از پشت پرده افزایش سهم خودروهای چینی در بازار ایران نشان می‌دهد که سیاست خودرویی وزارت صنعت، معدن و تجارت به کام مونتاژکاران است تا تولیدکنندگان واقعی. فرقی هم نمی‌کند این خودروهای به‌اصطلاح تولید داخل در ایران خودرو و سایپا سرهم بندی شود یا در دیگر شرکت‌های ریز و درشتی که خودروساز لقب گرفته‌اند.
نتایج این تحقیق نشان می‌دهد سهم عمده واردات قطعات منفصله از چین مربوط به‌خودروهای چینی مونتاژ داخل است و هرگونه تغییر در رویه تخصیص و قیمت‌گذاری ارز، بر 4/17درصد از بازار خودرو که سهم خودروهای چینی مونتاژ در داخل است، تاثیر گذاشته و می‌تواند موجب تشدید شوک‌ها به بازار خودرو شود. بازوی تحقیقاتی مجلس البته اشاره‌ای به سابقه اعمال تحریم‌ها بر بازار و صنعت خودرو داشته و روایت می‌کند که با اعمال تحریم‌ها در دولت گذشته که از سال 2013شدت گرفت، تا جایی اثرگذار بود که تولید خودرو را در کشور در سال 1392به نصف، نسبت به سال 1390کاهش داد و حتی توانست باعث اختلال در تولید برخی خطوط تولید خودروهای پرتیراژ داخلی شود و برای مدت کوتاهی تولید را به صفر برساند.
چرا تولید خودرو افت می‌کند؟
این گزارش نشان می‌دهد هرچند در بهار امسال میزان کل انواع خودرو نسبت به بهار پارسال 9.4درصد و تولید خودروهای سواری 9.3درصد افزایش داشته اما در 4 ماه نخست امسال نسبت به‌مدت مشابه پارسال روند تولید خودرو کاهشی شده به‌گونه‌ای که افت تولید خودرو از خردادماه امسال استارت خورده به‌گونه‌ای که میزان تولید کل خودروهای تولیدی در خرداد امسال نسبت به خرداد پارسال 19.6درصد و میزان تولید خودروهای سواری 20.4درصد کم شده است. افت 22.7درصدی میزان کل خودروهای تولیدی در تیرماه امسال نسبت به تیرماه پارسال هم در شرایطی رخ داده که هنوز تحریم‌های 90روزه (نیمه مردادماه به بعد) بر صنعت خودروسازی ایران اعمال نشده است. مرکز تحقیقات مجلس 2دلیل برای کاهش تولید خودرو معرفی می‌کند؛ طولانی‌تر شدن فرایند ثبت سفارش تا مرحله ترخیص قطعات خودرو از یک سو و البته سودجویی برای سودجویان از سوی دیگر که بازار خودرو را در شرایط دشواری قرار داده است.
سود چینی‌ها از غیبت دیگران
تجربه غیبت خودروسازان اروپایی و کاهش واردات قطعه از سایر کشورها در دوران تحریم‌ها به سود خودروسازان و قطعه‌سازان چینی تمام‌شده به‌گونه‌ای که در سال‌های 91و 92در شرایطی که همه کشورهای عمده صادرکننده قطعات منفصله قطعه به‌شدت صادرات خود را به ایران کم کردند این چینی‌ها بودند که بازار ایران را رها نکردند و روند 10ساله واردات قطعات خودرو از چین هم این موضوع را تایید می‌کند.
خودروسازان چینی ابتدا برای در اختیار گرفتن بازار داخلی ایران با بخش خصوصی صنعت خودرو وارد همکاری شدند و در غیاب خودروسازان اروپایی و دیگر کشورها سراغ 2غول خودروسازی ایران یعنی ایران‌خودرو و سایپا رفتند و بخشی از سبد محصولات و بازار این دو خودروساز را به‌دست گرفتند. برجام هم به کام چینی‌ها تمام شد به‌گونه‌ای که سهم خودروهای سواری چینی مونتاژ در داخل ایران از 3.6درصد در سال 95به 15.9درصد در سال96 رسید و سهم‌شان در بهار امسال به 17.8درصد هم رسید. اتفاق تلخ‌تر اینکه آمارهای وزارت صنعت نشان از آن دارد که خودروسازان چینی علاقه‌ای برای داخلی‌سازی تولید خودرو در ایران ندارند و ترجیح می‌دهند تا بیشتر قطعات خود را از قطعه‌سازان چینی بخرند، وارد کشور کنند و با مونتاژ آن در داخل بازار را در دست بگیرند. نشان به آن نشان که از سال86 تا بهار امسال 16میلیارد دلار قطعات منفصله خودرو وارد ایران شده که 5میلیارد دلار از چین بوده است.
سهم تولید داخل خودروهای چینی
این تحقیق نشان می‌دهد 30تا 40درصد خودروی دانگ‌فنگ در ایران خودروی تهران، 20تا 30درصد هایما در ایران خودروی خراسان، 20تا 30درصد برلیانس تولیدی در پارس خودرو، 20تا 30درصد جیلی در خودروسازی بم، 20درصد خودروهایی چون ولیکس و ولا در خودروسازی راین، 20درصد خودروی آریو (چری) در شرکت بن‌رو، 20تا 30درصد انواع خودروهای چینی در شرکت مدیران خودرو شامل انواع ام‌وی‌ام، آریزو و تیگو تولید داخل ایران بوده و عمدتا به صورت مونتاژ انجام می‌شود؛ وضعیتی که البته در تولید خودروهایی چون برلیانس سایپا، چانگان سایپای کاشان، هاوال بهمن خودرو، لیفان و جک در کرمان موتور و همچنین ام‌جی در صنعت خودروسازی آذربایجان مشهود است.
مونتاژ می‌کنیم، داخلی‌سازی نه
این گزارش به نقل از کارشناسان تاکید دارد: یکی از دلایل اصلی نبود انگیزه خودروسازان چینی برای داخلی‌سازی در ایران، به رفتار وزارت صنعت با آنها طی یک دهه گذشته مربوط می‌شود زیرا هزینه کمتر واردات در مقایسه با تولید داخل، دیگر دلیل کاهش انگیزه چینی‌ها به داخلی‌سازی قطعات در ایران است. پیشنهاد مرکز یادشده این است که با توجه به بالا بودن هزینه‌های تولید در ایران، بهتر است طرح افزایش داخلی‌سازی خودروهای چینی با یک سازوکار مشخص و منطقی پیش برود تا هم ساخت داخل برای طرف‌های چینی به‌صرفه باشد و هم مشتریان با افزایش قیمت مواجه نشوند؛ به‌ویژه اینکه بازار خودروی کشور از ناحیه خودروهای چینی بسیار آسیب‌پذیر بوده و وزارت صنعت، معدن و تجارت باید در سیاست‌های حاکمیتی خود برای صنعت خودروسازی به‌خصوص اصلاح و اجرایی کردن چشم‌انداز صنعت خودرو در افق 1404، موضوع تعمیق ساخت داخل درخصوص خودروهای چینی را به‌طور متوسط سالی 10درصد پیگیری و اجرایی‌کند.
براساس آمار انجمن خودروسازان و برآورد مرکز پژوهش‌های مجلس، با نگاهی خوش‌بینانه به جز دانگ‌فنگ که سهم داخلی‌سازی آن بین 30تا 40درصد برآورد می‌شود، سهم ساخت داخل در سایر خودروهای مونتاژی چینی 30درصد بیشتر نیست. اگرچه دقیقا مشخص نشده این سهم داخلی‌سازی، شامل چه قطعاتی می‌شود، اما قابل برآورد است که 14درصد آن شامل رنگ و مونتاژ می‌شود و مابقی را نیز قطعاتی مانند تایر، باتری و صندلی تشکیل می‌دهند که جزو ساده‌ترین قطعات صنعت خودرو به‌حساب می‌آیند. البته شرکت ایران‌خودرو، یک محصول چینی دیگر به جز دانگ‌فنگ به نام هایما را نیز در سایت خراسان خود مونتاژ می‌کند، شاسی بلندی که بین20تا 30درصد آن، ساخت داخل است که اگر از این میزان 14درصد سهم رنگ و مونتاژ کسر شود، بین 6تا 16درصد قطعات آن از داخل و مابقی قطعات منفصله از مسیر واردات تامین می‌شود.بازوی تحقیقاتی مجلس می‌گوید: سهم خودروهای چینی مونتاژ داخل در سال 1396، حدود 15درصد بوده که این سهم در 3ماه نخست سال 1397تا 4/17درصد نیز رشد داشته است. از سوی دیگر سهم شرکت ایران خودرو و گروه سایپا از خودروهای چینی مونتاژ داخل 51درصد است که نشان می‌دهد 5/7درصد از بازار خودروی ایران در اختیار خودروهای چینی مونتاژ داخل شرکت ایران خودرو و گروه سایپاست.
