به گزارش ایسنا، بعد از گذشت 20 سال از جنگِ کروات‌ها و صرب‌ها در سارایوو، این شهر هنوز هم پُر است از نشانه. نشانه‌هایی که به تن در و دیوار شهر نشسته‌اند و مردم شهر را در هر گذرشان به خصوص بخش‌های درگیر جنگ به یاد آن روزهای تلخ می‌اندازد.
حالا بعد از گذشت سال‌ها سارایوو در جنوب شرقی اروپا که آن را امروز به عنوان یکی از شهرهای جذاب و توریستی این منطقه از دنیا می‌شناسند، مانند هر کشور دیگری نشانه‌های جنگ‌اش به مرور به مکانی برای جذب گردشگر تبدیل شده‌اند.
با وجود پایان جنگ داخلی سارایوو در سال 1995، هنوز تاثیر ان در برخی از خانه‌ها و چهره‌ی ساختمان‌های شهر هویداست. هنوز جای گلوله بر تن دیوارها و یکی دو ساختمان برج مانند دیگر باقی است و شاید نشانه‌ی شهر، حفره هایی که در اثر برخورد گلوله در دیوارها ایجاد شده‌اند، نمونه‌ی آثاری است که از جنگ داخلی بر تن شهر درست شده‌اند، حتی بخش زیادی از ساختمان‌ها و خانه‌های شهر تا حدود ده سال پیش چنین وضعیتی را داشته‌اند و امروز به لطف نوسازی نشانه‌ای ندارند.
از نشانه‌های افسانه مانند شهر مانند کشتن پسر صرب و دختر بوسنیایی که موقع عبور از یک پل توسط تک تیراندازها کشته شدند و هشت روز جسدشون همونجا بود و به همین واسطه به رومئو و ژولیت سارایوو معروف شدند، تا نشانه‌های کوچک و قبرستان‌های زیادی که در نقاط مختلف شهر ایجاد شده‌اند، دو نشانه بزرگ از جنگ را به خوبی نگه داشته است.
تونل «اسپاسا» که خاطره جنگ معاصر و رنج‌ها و فداکاری‌های مردم در آن جنگ داخلیِ حدود 20 سال پیش را یادآوری می‌کند. تونل در بیرون شهر و کنار فرودگاهِ قدیمی سارایووست. وقتی تنها راه نجات مسلمانان حفر یک تونل به مساحت حدود 800 متر محاسبه می‌شود، همه چیز دست به دست هم می‌دهد تا محاصره را شکسته و کشته شدن هزاران مسلمان را به پایان برسانند.
وقتی سارایوو محاصره می‌شود، مردم در مضیقه می‌مانند، هیچ راهِ خروجی از شمال وجود نداشت و ان منطقه در محاصره کوه و صرب‌ها بود، نیروهای نظامی بین‌المللی نیز در فرودگاه سارایوو مستقر بودند، اما تک تیراندازها هر کس را که در آن منطقه می‌دیدند، هدف قرار می‌دادند، پس به این نتیجه رسیدند که کاری کنند تا سارایوو اصلی را به این منطقه پشت فرودگاه (منطقه آزاد) راه بدهند.
خانه‌ی شخصی با نام «کولار» بهترین موقعیت مکانی برای انجام این کار بود،چهار ماه و چهار روز تونل در شرایط بسیار سخت حفر شد، از داخل تونل به سمت شهر ریل‌گذاری شد و در دو سوی آن دو نقاله قرار داده شد، این اقدام باعث به خطر افتادن امنیت فرودگاه شد، به گونه‌ای که به مدت دو سال فرودگاه را تعطیل کردند.
و بعد از پایان جنگ و تصمیم نهائی برای موزه کردن تونل، علاوه بر نمایش اقداماتی که برای حفر تونل انجام شده بود و یکسری ابراز آلات جنگی استفاده شده در آن زمان، به صورت نمادین در دو طرف تونل چند متر باز گذاشته شد تا به عنوان شاهد باقی بماند.
بازدید از تونل و موزه‌ی جنگ سارایوو دید بهتری از حال و روز این شهر و مردمش در زمان محاصره شهر در دهه‌ی 1990 نشان می‌دهد. در واقع تونل این شهر، تنها راه ارتباط سارایوو با دیگر نقاط دنیا بود و از آن برای انتقال غذا، اسلحه و سربازان، مجروحان و پناهندگان استفاده می‌کردند. برای مردم سارایوو، این تونل منبع بی‌پایان امید بود، شاید به همین دلیل است که نام دیگر تونل را «تونل امید» نامگذاری کرده‌اند.
تونل جنگی سارایوو برای رساندن آذوقه و کمک به مردم حاصره شده
شعله‌ی ابدی (Eternal Flame)، یکی از قدیمی‌ترین و معروف‌ترین نشانه‌های جنگ در سارایووست. هر چند این بنا به یاد قربانیان جنگ جهانی دوم در این شهر به پا شده، اما باز هم نشان جنگ را در این کشور در خود دارد.
شعله‌ی ابدی سارایوو قرار است همیشه یاد قربانیان جنگ را زنده نگه دارد
دیوار ساخته شده پشت سر شعله‌ی ابدی، درست مقابل دفتر رایزنِ فرهنگی ایران در بوسنی و هرزگوین بنای یادبود برای قربانیان نظامی و غیرنظامی جنگ جهانی دوم در سارایوو است. نوشته‌های روی دیوار، تشکرِ جانب سارایوو به تمام شهروندانی است که زندگیشان را برای مبارزه با فاشیسم فدا کردند. شعله‌ی این یادبود فقط یک بار در سال 1990 هنگام محاصره‌ی سارایوو خاموش شد، اما پس از آن بار دیگر روشن شد و تا امروز برای شهر و مردمش معنای امید و روشنایی می‌دهد.
.
مردم سارایوو امروز برای یادمان شهدای جنگ‌هایشان، مانند هر نقطه ی دیگری از دنیا گل بر سر خاک شهدای خود می‌کارند، بوسنیایی‌ها گل «لیلیان» را یادبود شهدای‌شان کرده‌اند، مانند ایرانی‌ها که با کاشت «لاله» در هر جایی یاد شهدای هشت سال دفاع مقدس خود را گرامی می‌دارند.
سمیه ایمانیان - ایسنا
