راز حمایت ژنرال‌ها از مادورو

سال‌جاری سالی بود که مادورو از سال 2013 که به ریاست‌جمهوری رسید با چنین چالشی مواجه نبود. چند هفته‌ای است مردم ونزوئلا تظاهراتی در حمایت از خوآن گوایدو، رهبر اپوزیسیون، انجام می‌دهند از جمله تظاهراتی که شنبه 18 اسفندماه در کاراکاس برگزار شد. سرخوردگی و نگرانی از دولت مادورو به دلیل قطع برقی که اواخر پنج‌شنبه شب و اوایل صبح جمعه (16 و 17 اسفندماه) رخ داد و بن‌بست در این کشور را تشدید کرد بسیار زیاد شده است.

«ماری بث شریدان»، در گزارش 9 مارس برای واشنگتن‌پست، این سوال را مطرح می‌کند که مادورو چگونه توانسته تحولات را مدیریت و بر اریکه قدرت بچسبد؟ کوتاه‌ترین پاسخ این است که این رهبر اقتدارگرا حمایت ارتش را در کنار خود دارد. تحلیلگران می‌گویند مادورو به نیروهای ارتشی ارتقا داده و دست آنها را در امور اقتصادی و فعالیت‌های مجرمانه بازگذاشته تا جیب خود را پر کنند. به این ترتیب، او توانسته وفاداری آنها را «خریداری کند». دولت ترامپ ممکن است در هفته‌های آینده با محاسباتی دشوار دست به گریبان باشد. تحریم‌های نفتی اعمال شده از سوی دولت ترامپ در ماه ژانویه بر صنعت حساس نفتی ونزوئلا بیشتر و بیشتر می‌تواند اقتصاد ضعیف این کشور را «خفه کند» و بیشتر و بیشتر می‌تواند این اقتصاد رو به احتضار را در «آچمز» قرار دهد اما ارتش ممکن است در برابر فشارهای اقتصادی و دیپلماتیک وارد شده بر مادورو جهت بریدن از او مقاومت ورزد. گزارشگر واشنگتن‌پست به نقل از «لوییس وینسنت لئون»، مدیر شرکت نظرسنجی Datanálisis می‌افزاید: «چه می‌شود اگر شما از آن ساختار نظامی نبرید و اقتصاد همچنان رو به وخامت رود؟ شما سناریوهای زیادی پیش روی خود خواهید داشت: از سناریوی کوبا گرفته تا سناریوی سوریه یا زیمبابوه.» اشاره «لئون» به کشورهایی است که با وجود بحران‌های اقتصادی و سیاسی عمیق و دهشتناک همچنان سر پا هستند و در جنگل جهانی «دوام و بقا» یافته‌اند. براساس نظرسنجی همین موسسه، گوایدو پشتیبانی حدود 60 درصد از مردم ونزوئلا را دارد و ایالات‌متحده هم به شیوه‌های مختلف کوشیده تا هم دست گوایدو را در تحولات «برتر» سازد و هم ارتش را از مادورو دور سازد. این شیوه‌های مختلف شامل طیفی از مذاکرات مخفی تا قانون پیشنهادی عفو عمومی می‌شود که افسران ارتشی را از پیگرد قانونی در آینده مصون می‌سازد. مشکل این است که بسیاری از افسران ارشد ارتشی به‌شدت احساس خطر می‌کنند. مادورو و سلفش چاوز – که به‌دنبال اهتزاز پرچم «انقلاب بولیواری» بود- به افسران اجازه داده‌اند که از طریق فعالیت‌های غیرمجاز مانند سازمان دادن به نظام توزیع دولتی غذا و حمایت از قاچاق موادمخدر وارد فعالیت‌های اقتصادی شوند و تا جایی که در توان دارند در غارت منابع مالی کشور بکوشند. «فلیکس سیجاس»، عالم علوم اجتماعی که در دانشگاه مرکزی ونزوئلا تدریس می‌کند، می‌گوید: «قانون عفو به قدر کافی جذابیت ندارد.

آنها که در خطر هستند، به‌شدت خطر را حس می‌کنند. آنهایی هم که آنقدر در خطر نیستند نیازی به این قانون عفو ندارند.» برای پذیرش این عفو، افسران ارتش باید اعتماد کنند که دولت آینده آنها را خواهد بخشید و اینکه نهادها هم دنباله‌روی قانون خواهند بود. اما پیش‌بینی این مساله دشوار است که دولت جدید چگونه قادر به بازسازی نهادهای ونزوئلا خواهد بود؛ نهادهایی که از سوی جنبش «چاویستا» فاسد و به‌شدت سیاسی شده‌اند.  به گفته دیپلمات‌ها، تحلیلگران و افسران سابق نظامی، با پیچیده‌تر شدن وضعیت، مشاوران کوبایی دولت مادورو سخت می‌کوشند تا مانع تمرد و فرار نظامیان شوند و افسران را رصد می‌کنند تا وفاداری آنها را تضمین کنند. «برایان وینتر»، متخصص مسائل آمریکای لاتین در شورا/ جامعه آمریکایی‌های نیویورک، می‌گوید: «ما باید این افراد را به یاد داشته باشیم- افرادی که کوبایی‌ها به آنها مشاوره می‌دهند- که بیش از 60 سال است که استاد ماندن در قدرت هستند.» اقتصاد با سوءمدیریت و فساد آنقدر فلاکت به بار آورده که گرسنگی را همه گیر (حتی در میان افسران رده میانی و پایین) ساخته است. قیمت‌ها سر به فلک می‌کشد و غذا و دارو نایاب شده است. همین هفته‌ای که گذشته، قطعی برق خشم مردم ونزوئلا را بیشتر کرد، زیرا غذاها فاسد شد و بیمارستان‌ها قید بیماران را زدند چون توان تامین برق اضطراری را نداشتند. اگرچه دولت مادورو آمریکا را متهم به خرابکاری کرد اما متخصصان امر بر این باورند که این امر نتیجه عدم نگهداری و تعمیر مناسب و نداشتن قطعات یدکی و گران بودن واردات آنهاست. «ماری بث شریدان»، گزارشگر واشنگتن‌پست می‌افزاید بیش از 700 افسر رده پایین در هفته‌های اخیر به مرز کلمبیا گریخته‌اند. بسیاری از این افسران از اختلافات در ارتش گله‌مندند و به محدودیت غذا و درآمد اشاره می‌کنند.

«الیوت آبرامز»، نماینده ویژه آمریکا در امور ونزوئلا، روز جمعه در یک نشست خبری در واشنگتن، گفت: «ما اطلاعات زیادی داریم که می‌گوید بیشتر مردم ونزوئلا از رژیم ناراضی هستند و خواهان رفتن آن هستند و بیشتر اعضای ارتش ونزوئلا هم چنین احساسی دارند.» آبرامز می‌گوید: «سربازان ناهار و شام ناچیزی دریافت می‌کنند اما این کمکی به تغذیه مادر و خواهر و فرزند و دیگر اقوام‌شان نمی‌کند.» تا کنون، تعداد معدودی از افسران ارشد با مادورو وداع کرده‌اند. با تمام این احوال، الیوت آبرامز می‌گوید هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که رئیس‌جمهور ونزوئلا آماده مذاکرات برای پایان بحران سیاسی با رهبر اپوزیسیون باشد. او اعلام کرد: «هر گونه راه‌حل باید از طریق مذاکرات میان ونزوئلایی‌ها به‌دست‌ آید. در صورتی که مادورو با برگزاری مذاکرات موافقت کند، آمریکا می‌تواند در برداشتن تحریم‌ها و محدودیت‌های مسافرتی کمک کند.» آبرامز معتقد است: «اما هیچ شواهدی دیده نمی‌شود که رئیس‌جمهور ونزوئلا آماده مذاکرات برای خروج باشد. تاکتیک مادورو برای ماندن است.» این مقام آمریکایی با اشاره به نقش روس‌ها در حمایت از مادورو می‌گوید: «روس‌ها به حمایت از مادورو ادامه می‌دهند. هیچ شواهدی وجود ندارد که دیده شود آنها به مادورو بگویند اکنون زمان آن فرا رسیده است که این حکومت را به پایان برساند.» آبرامز درباره نقش هاوانا در بحران ونزوئلا هم گفت: «درحال‌حاضر هزاران مقام کوبایی به‌صورت فیزیکی یا معنوی در اطراف مادورو حضور دارند. برخی از مشاوران کلیدی مادورو کوبایی هستند.»  لئون خاطرنشان می‌سازد که رهبران دیگر هم از ونزوئلا می‌آموزند که ارتش را در خط مقدم قرار دهند تا بقای رهبران اقتدارگرا تضمین شود. برای مثال، در نیکاراگوئه وقتی «ویوله تا کامورو» در سال 1990 پیروز ریاست‌جمهوری شد و یک دهه حاکمیت ساندنیستا را پایان داد، وزارت دفاع را به «اومبرتو اورتگا»- برادر رئیس‌جمهور سابق- داد. در شیلی، پینوشه اجازه یافت که پس از خروج از قدرت همچنان فرمانده قوای نظامی بماند. اما «لئون» خاطرنشان می‌سازد که در نهایت در ونزوئلا مساله این نیست که آیا مادورو به ارتش وفادار است یا نه. او می‌گوید: «ارتش مدافع مادورو نیست. آنها مدافع خود و جیب خود هستند.»

با این حال، حلقه محاصره هر روز برای مادورو تنگ‌تر می‌شود. آمریکا به‌دنبال اعمال فشار بیشتر علیه دولت نیکولاس مادورو، برای قطع صادرات نفت ونزوئلا به هند است. در همین رابطه، الیوت آبرامز تایید کرد که واشنگتن از هند خواسته خرید نفت از ونزوئلا را متوقف کند. در نیمه اول فوریه، کاراکاس 620 هزار بشکه نفت روزانه به هند صادر کرده است. این رقم چند برابر بیشتر از میانگین واردات روزانه ماه قبلی است. جان بولتون نیز گفت: «به نظر من این جنبش به نفع گوایدو پیش می‌رود.» وی افزود: «مساله این است که ارتش به‌دنبال دستگیری گوایدو، مجلس ملی و اپوزیسیون این کشور نیستند و فکر می‌کنم یکی از دلایل آن این است که مادورو می‌ترسد اگر این دستور را صادر کند، از او اطاعت نشود... گفت‌وگوهای بسیاری میان اعضای مجلس ملی و مقامات ارتش ونزوئلا درحال انجام است. آنان درباره اتفاقات احتمالی و چگونگی حمایتشان از اپوزیسیون صحبت می‌کنند. آنان این گفت‌وگوها را منتشر نمی‌کنند.» بولتون در بخش دیگری از سخنانش گفت: «حمایت گسترده‌ای از سوی مقامات ارتش وجود دارد و اندکی از آنان به مادورو پشت کرده‌اند. ونزوئلا 2000 ژنرال و فرمانده نیروی دریایی دارد که بیشتر از کل ژنرال‌ها و فرماندهان ناتو است. این مساله نشان می‌دهد که چه کسانی از غارت اقتصاد نفع می‌برند.» گوایدو ضمن اینکه خواستار برگزاری تظاهرات خیابانی بیشتر شده و با استعفای خود مخالفت کرد از نیروهای مسلح خواست حمایت از دیکتاتور را متوقف سازند. او افزود: «مردم حق دارند که به خیابان‌ها بیایند، اعتراض کنند و درخواست خود را نیز اعلام کنند.»