سرویس سیاست مشرق - «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه- 14 اردیبهشت 98- در مصاحبه با لوبلاگ گفت: «اروپا کمتر از 1 درصد از تعهدات برجامی خود را انجام داده است».
این اعتراف تلخ آن هم در یک سالگی خروج آمریکا از برجام، حائز نکات قابل توجهی است.
آمریکا در 18 اردیبهشت 97 از برجام خارج شد. دولت پیش از آن اعلام کرده بود که واکنش ایران به خروج آمریکا از برجام، فوری، غیرقابل تصور، پشیمان‌کننده و دردناک خواهد بود؛ اما پس از خروج آمریکا از برجام، روحانی در اظهارنظری عجیب اعلام کرد که مزاحم رفت و ما برجام را بدون آمریکا (در کنار اروپا) ادامه می‌دهیم!
در همان روزهای ابتدایی پس از خروج آمریکا از برجام، «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا صریحاً اعلام کرد که اروپا درخصوص تعهدات برجامی به ایران تضمین نمی‌دهد. اروپایی‌ها در ماههای بعدی نیز در واکنش به اقدامات ضدایرانی آمریکا صرفاً به ابراز تأسف بسنده کرده و مدعی شدند که ایران باید بدون چشم داشت به صورت یکطرفه تعهدات برجامی خود را اجرا کند! اروپا همچنین با گستاخی مدعی شد که ایران باید برجام موشکی و منطقه‌ای را نیز کلید بزند!
علیرغم تمامی این گستاخی‌ها، مقامات ارشد دولت در اظهارات جداگانه به تعریف و تمجید از طرف اروپایی می‌پرداختند. برای نمونه ظریف- 11 مهر 97- در اظهارنظری تأمل برانگیز گفت: «حمایت اروپا از برجام بهتر از انتظارها بوده است»! روحانی نیز- 22 مهر 97- گفت: «اروپا پشت ماست»!. همچنین «عباس عراقچی» - مهر 97- گفته بود: «حمایت‌های اروپا از ایران تا ماه آینده عملی می‌شود»!
در اردیبهشت 97 و پس از خروج آمریکا از برجام، منتقدین سیاست خارجی دولت روحانی، با ارائه مستندات کارشناسی و فنی و با اشاره به کارنامه غیرقابل دفاع اروپا در توافق سعدآباد و برجام تاکید کردند که اروپا با آمریکا همصداست و دلخوشی به اجرای تعهدات برجامی اروپا، جز فرصت سوزی، نتیجه دیگری ندارد.
ادعای شکاف میان اروپا و آمریکا!
اما دولتمردان و رسانه‌های اصلاح طلب با امتناع از پاسخ کارشناسی و فنی، با حمله به منتقدان مدعی شدند که برجام، میان اروپا و آمریکا شکاف ایجاد کرده و اروپا تمام قد کنار ایران و در مقابل آمریکا ایستاده است!
اما حالا و پس از عهدشکنی‌های مکرر اروپا در برجام، دولتمردان و اصلاح طلبان تازه به حرف منتقدان رسیده و در ماهها و هفته‌های اخیر بارها به عهدشکنی اروپا و همصدایی اروپایی با آمریکا اذعان کرده‌اند.
در همین رابطه، روزنامه اصلاح طلب اعتماد - اردیبهشت 98- در مطلبی نوشت: «با گذشت یک سال از کناره‌گیری امریکا از برجام، به نظر می‌رسد که امکانات بالفعل اروپایی‌ها کمتر از آن چیزی بود که ادعا می‌کردند و رفتار اروپا در میدان عمل در این مدت نشان داده که حتی اگر اراده سیاسی داشته باشند ابزار زیادی برای اجرایی کردن این اراده در دست ندارند…به نظر می‌رسد اروپایی‌ها چندان مستقل از امریکایی‌ها نمی‌توانند حرکت کنند…طبیعتاً اگر یک طرف برجام که ایران باشد از منافع حاصل از آن بهره‌مند نشود، ادامه بقای برجام بسیار سخت خواهد شد…اتحادیه اروپا و امریکا نباید تصور کنند که با هر فشار و با هر کنش منفی که در قبال ایران انجام می‌دهند، ایران کماکان در برجام باقی خواهد ماند».
روزنامه اصلاح طلب شرق نیز- بهمن 97- در گزارشی نوشت: «اعلام تأسیس ساز و کار ویژه در ماه جاری میلادی هم صوری خواهد بود. این ساز و کار قرار است در ماه جاری اعلام شود، اما تا چندین ماه دیگر عملیاتی نخواهد شد. در واقع، کم کاری اروپا در تأمین منافع اقتصادی ایران از برجام در اطمینان آنها از عدم خروج ایران از این توافق ریشه دارد. با گذشت چندماه از بازگشت تحریم‌های آمریکا، انگیزه و عزم اروپایی‌ها، برای مقابله با تحریم‌ها ظاهراً کمتر شده است. چرا که آنها معتقدند ایران از برجام خارج نخواهد شد».
همچنین روزنامه اصلاح طلب ابتکار - فروردین 98- در گزارشی نوشت: «اروپا نه توان و نه تمایل به ایستادن در برابر آمریکا را داشته و در همین راستا تنها از برجام بنا بر مسائل امنیتی و سیاسی خاص خود دفاع می‌کند؛ درحالی‌که در مورد پرونده موشکی، حقوق بشر و نیز مسائل منطقه‌ای کاملاً همسو با ایالات متحده آمریکا گام برمی‌دارد. از سوی دیگر، چرخش از SPV به اینستکس و مشروط‌کردن آن به دو بند تشخیص مشروط‌بودن تجارت و تصویب لوایح مرتبط با FATF در ایران نیز بیانگر کاهش چشمگیر سطح مراودات تجاری موردنظر اروپا با ایران است».
روزنامه اصلاح طلب سازندگی نیز چندی پیش در مطلبی نوشته بود: «امروز فقط یک کشور به صورت عملی پایبند به توافق بوده است؛ ایران. آشکار است که اکنون دیگر توافقی وجود ندارد که اروپایی‌ها بخواهند از آن حمایت کنند. بلکه آنان از محدودیت‌های هسته‌ای ایران حمایت می‌کنند... ایران موبه مو تعهدات هسته‌ای خود را اجرا می‌کند، اما تحریم‌هایی را تحمل می‌کند که به مراتب سخت‌تر از دوره قبل از توافق است و طرف‌های دیگر کاملاً از تعهدات خویش خارج شده‌اند.. امروز دولت نیازمند آن است که باور کند برجام به پایان رسیده است…اکنون جواب مشخص است. خروج از برجام».
همچنین روزنامه اصلاح طلب قانون- دی 97- در گزارشی با عنوان «کلافگی ایران از دست اروپا» نوشته بود: «اینکه اروپا برای همگرایی با ایران مقابل آمریکا بایستد رؤیایی است که برخی در سر دارند، ولی این موضوع هیچگاه به حقیقت نخواهد پیوست. موضوعی که شاید برخی در افکار عمومی و میان مردم آن را القا کردند ولی بی‌شک در عالم حقیقی وضعیت به گونه‌ای دیگر پیش خواهد رفت زیرا اروپا نیز به دنبال منافع خود می‌گردد».
فرصت سوزی در سیاست خارجی!
دولتمردان و طیف اصلاح طلب که ادعاهایشان مبنی بر تسلط به «زبان دیپلماسی» و «مذاکره» و تبحر در «تعامل برد-برد» گوش فلک را کرده، پس از حداقل یکسال فرصت سوزی تازه به حرف منتقدان رسیده و اذعان دارند که اروپا با آمریکا همصداست و از اجرای تعهدات برجامی خود امتناع می‌کند.
اذعان به عهدشکنی اروپا آن هم در سالگرد خروج آمریکا از برجام در حالی است که اروپا هم در توافق سعدآباد-سال‌های 82 تا 84- و هم در توافق برجام-سال‌های 94 تا 97- آزموده و مردود شده بود.
متاسفانه دولت آقای روحانی در سیاست خارجی دچار یک سرگیجه است. سرگیجه‌ای که هیچگاه توسط دولت مداوا نمی‌شود. در این رویکرد خسارت بار، یک روز گفته می‌شود که آمریکا کدخداست و اروپا آقااجازه است و باید با کدخدا بست. روز دیگر گفته می‌شود که آمریکا مزاحم است و باید با اروپای مستقل بست. یک روز دیگر نیز گفته می‌شود که اروپا مستقل نیست و با امریکا همصداست و عهدشکنی می‌کند!
اجرای برجام به هر قیمت توسط دولت و خلاصه شدن دولت به وزارت خارجه و در ادامه خلاصه شدن وزارت خارجه به برجام، صدمات زیادی به معیشت مردم وارد کرده است. دولت آقای روحانی می‌بایست هر چه سریعتر ریل گذاری خود را تغییر دهد.