برترین‌ها: در سال‌های اخیر بسیاری از مشاغل قدیمی از دنیای ما حذف‌شده و با فعالیت‌هایی جدید جایگزین شده‌اند. یکی از مشاغل نوپا در دنیای امروزی که کمتر از نیم قرن عمر مفید دارد، برنامه‌نویسی است.
بسیاری از شما با مفاهیم مختلف برنامه‌نویسی آشنایی دارید و بسیاری نیز به یک یا چند زبان برنامه‌نویسی مسلط هستید. بااین‌حال افرادی هستند که هرچند به‌عنوان کاربر، از تولیدات برنامه‌نویسان استفاده می‌کنند، اما با نحوه عملکرد و اجرای برنامه‌های مختلف موبایل و کامپیوتر، آشنایی ندارد.
در این مقاله ما در آغاز، مفهوم برنامه‌نویسی را شرح می‌دهیم و پس‌ازآن راهکار‌هایی ساده را به شما آموزش خواهیم داد تا بتوانید چندین قدم مثبت در یادگیری این تخصص شیرین و درآمدزا بردارید.
برنامه‌نویسی چیست؟
به‌تمامی دستوراتی که انسان به سیستم‌های کامپیوتری اعمال می‌کند، برنامه گفته می‌شود. نحوه انتقال این دستورات از طریق زبان‌های برنامه‌نویسی امکان‌پذیر است. درنتیجه برنامه‌نویسی یک فعالیت است که در آن کاربر، دستوراتی را از طریق زبان‌های برنامه‌نویسی مختلف، به کامپیوتر منتقل می‌کند.
درست مثل انسان‌ها که با چندین زبان مختلف و متفاوت با هم صحبت می‌کنند، کامپیوترها نیز به زبان‌های مختلف برنامه‌نویسی مسلط هستند. انتخاب یک زبان برنامه‌نویسی خاص برای اجرای دستورات کاربر، به شکل دستورات مدنظر او ارتباط دارد.
برنامه‌نویس فردی است که نه تنها به یک یا چند زبان برنامه‌نویسی مسلط است، بلکه با مفاهیم کلی سیستم‌های کامپیوتری و دیگر زبان‌های برنامه‌نویسی نیز آشنایی دارد. این تسلط باعث می‌شود که یک برنامه‌نویس بتواند، بهترین ابزار در دسترس را برای اجرای فعالیت مد نظر خود انتخاب کند.
ابزار‌های یک برنامه‌نویس، زبان‌های برنامه‌نویسی هستند که در اغلب موارد، در کنار هم فعالیت می‌کنند و یک برنامه کامپیوتری جامع را تولید می‌کنند. برنامه‌هایی که در تمامی دستگاه‌های دیجیتال، از جمله مواردی که حتی به ذهن کاربر نیز نمی‌رسد، به‌کاربرده می‌شوند.
علاوه بر تمامی سیستم‌های مدرن مثل کامپیوترها، موبایل، تبلت و تلویزیون‌های هوشمند، دستگاه‌های ساده‌تر مثل رادیو، خودرو، ماکروویو و حتی ماشین‌های لباس‌شویی نیز از انواع برنامه‌نویسی‌های خاص تشکیل‌شده‌اند.
درواقع در دنیای مدرن امروزی، غیرممکن است که در 24 ساعت روز، با هیچ وسیله کامپیوتری روبرو نباشیم. این موضوع به این معنی است که برنامه‌های کامپیوتری و برنامه‌نویسی به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی ما تبدیل‌شده‌اند.
یادگیری برنامه‌نویسی چه سودی دارد؟
جدا از مباحث مالی و شغلی یادگیری برنامه‌نویسی که می‌تواند تعیین‌کننده آینده یک فرد باشد، باید به مفاهیم ذهنی برنامه‌نویسی اشاره‌کنیم. برنامه‌نویسی نه‌تن‌ها یک منبع درآمد مدرن است، بلکه به بهبود عملکرد ذهن انسان نیز کمک می‌کند.
کودکانی که از سنین پایین به یادگیری برنامه‌نویسی علاقه‌مند می‌شوند، در دیگر دروس نیز از نمراتی بالاتر و بهتر برخوردارند. بسیاری از مفاهیم ریاضی، فیزیک و حتی شیمی، با یادگیری عملکرد کامپیوتر به کودک آموخته می‌شود.
بزرگ‌سالان نیز با یادگیری برنامه‌نویسی می‌توانند ذهن خود را برای فعالیت سخت کامپیوتری و حتی فعالیت‌های روزمره غیر مرتبط آماده کنند. یادگیری یک زبان برنامه‌نویسی، درست مثل یادگیری یک زبان گفتاری جدید، عملکرد مغز را بهبود می‌بخشد و راندمان کاری فرد را افزایش می‌دهد.
این فواید را در کنار درامد مناسب این شغل بگذارید تا متوجه شوید که برنامه‌نویسی در تمامی جوانب زندگی ما تأثیر گذار است و یادگیری آن نیز، درست مثل یادگیری یک تخصص جدید، چشم انسان را به دنیایی متفاوت از موقعیت‌های نو، باز خواهد کرد.
نقطه آغاز
در مورد نقطه آغاز برنامه‌نویسی، نظرات مختلف و متفاوتی وجود دارد. در واقع بسیاری از متخصصان این علم، سن، هوش، تخصص قبلی و عملکرد موردنظر را در انتخاب مسیر یادگیری برنامه‌نویسی، تأثیرگذار می‌دانند.
یک فرد علاقه‌مند به برنامه‌نویسی باید به نحوه عملکرد سیستم‌عامل‌های کامپیوتر و موبایل آشنایی داشته باشد. علاوه‌براین، آشنایی نسبی با مفاهیم عمومی ریاضیات نیز به یادگیری برنامه‌نویسی کمک خواهد کرد. اگر شخص موردنظر به برنامه‌نویسی در سطح کاربر علاقه داشته باشد، علم گرافیک نیز در یادگیری او تأثیر گذار است.
نقطه آغاز و صفر یادگیری برنامه‌نویسی، پاسخ به این پرسش است که هدف از یادگیری یک زبان برنامه‌نویسی جدید چیست؟ آیا زبان موردنظر، پیش‌نیاز‌های خاصی دارد؟ آیا منابع کافی برای یادگیری این زبان در دسترس است؟
تا اینجا متوجه شدیم که اهداف متفاوت، مسیر‌های یادگیری متفاوتی را نیازمند است. در ادامه به مشهورترین مسیر‌های یادگیری برنامه‌نویسی با اهداف مشخص خواهیم پرداخت تا بتوانیم راهکاری عملی را در اختیار علاقه‌مندان به یادگیری برنامه‌نویسی بگذاریم.
برنامه‌نویس فرانت-اند
برنامه‌نویس فرانت-اند، شخصی است که به سیستم‌های بصری یک برنامه می‌پردازد و با مفاهیم علمی گرافیک و زبان‌های برنامه‌نویسی مرتبط با این سیستم‌ها، آشنایی دارد. برنامه‌نویس فرانت-اند، رابط مستقیم کاربر و سیستم‌های بک-اند است.
این برنامه‌نویس در آغاز باید با ویرایشگر‌های مختلف تصویری و برنامه‌های ساخت اشکال گرافیکی، آشنایی داشته باشد. یادگیری فتوشاپ و دیگر برنامه‌های مرتبط شرکت ادوبی، می‌تواند یک نقطه آغاز مناسب برای یادگیری برنامه‌نویسی فرانت-اند باشد.
دروس مجموعه آموزشی لیندا از قیمت بسیار بالایی برخوردار است، اما در ایران به‌رایگان در سایت‌های مختلف قابل دانلود است. حتی نسخه دوبله و زیرنویس این ویدیو‌های آموزشی در دسترس است. در نظر داشته باشید که یادگیری آخرین نسخه برنامه‌های گرافیکی، بهترین انتخاب ممکن برای کاربران جدید است.
بعد از یادگیری اصول اولیه استفاده از برنامه‌های گرافیکی، می‌توانید با زبان مارک‌آپ HTML و رابط بصری CSS، یادگیری خود را ادامه دهید. تسلط به زبان انگلیسی در این مرحله از آموزش نیز به کمک شما خواهد آمد.
اغلب منابع فارسی آموزش HTML و CSS قدیمی هستند یا از روش‌های کهنه برای آموزش این زبان مارک‌آپ استفاده می‌کنند. بهترین روش آموزش HTML، یادگیری به‌صورت اینتراکتیو است که در وبسایت www.codecademy.com یا بسیاری دیگر از وب‌سایت‌های مشابه استفاده شده است.
تا چند سال قبل، یادگیری HTML و CSS، برای یک برنامه‌نویس فرانت-اند کافی بود تا بتواند شغلی مناسب را برای خود دست پا کند. امروزه، اما نیاز است تا زبان جاوا اسکریپت نیز توسط کاربر آموخته شود.
این زبان تغییرات دینامیکی صفحات وب را به مرورگر وب اعلام می‌کند و البته می‌تواند نقطه آغازی برای یادگیری زبان‌های برنامه‌نویسی پیچیده‌تر باشد. البته این روز‌ها از جاوا اسکریپت در بک-اند نیز استفاده می‌شود و کاربرد این زبان افزایش‌یافته است.
برنامه‌نویس بک-اند وب
یک برنامه‌نویس حرفه‌ای وب باید به مفاهیم دقیق برنامه‌نویسی پیشرفته مسلط باشد. هرچند بسیاری از صفحات وب با زبان برنامه‌نویسی PHP نوشته‌شده‌اند، اما محبوبیت این زبان رو به کاهش است.
از سوی دیگر PHP، یک زبان کاربرپسند نیست و نمی‌تواند به‌عنوان زبان اول، آموزش داده شود. زبان‌های برنامه‌نویسی پایتون و جاوا اسکریپت، گزینه‌های مناسب برای یادگیری و آغاز برنامه‌نویسی بک‌اند هستند.
پایتون یک زبان برنامه‌نویسی پیشرفته است که توسط گوگل در اغلب محصولات این شرکت استفاده می‌شود. ساختار این زبان، شباهت زیادی به زبان انگلیسی دارد که یادگیری آن را ساده‌تر کرده است.
هرچند پایتون و جاوا اسکریپت برای طراحی اغلب برنامه‌های بک-اند و وب‌سایت‌ها کافی هستند، اما می‌توان پس از یادگیری این زبان‌ها، سراغ PHP رفت تا با بسیاری از صفحات قدیمی‌تر دنیای وب نیز هماهنگ بود.
در نظر داشته باشید که پایتون از شاخه‌های بسیار پیچیده‌ای بهره می‌برد که یادگیری آن ممکن است سال‌ها زمان ببرد. وبسایت www.codecademy.com، به دروس پایتون، PHP و جاوا اسکریپت مجهز شده است و یک منبع آموزشی مناسب برای برنامه‌نویس‌ها نوپا به‌حساب می‌آید.
برنامه‌نویس موبایل
عبارت برنامه‌نویس موبایل یک عبارت جامع است که ممکن است به برنامه‌نویس جاوا، پایتون، سوئیف و برنامه‌نویس وب اشاره داشته باشد. سیستم‌عامل اندروید در اغلب برنامه‌ها از زبان برنامه‌نویسی جاوا استفاده می‌کند. در نظر داشته باشید که این زبان با زبان جاوا اسکریپ، تفاوت دارد و بسیار پیچیده‌تر است.
پایتون نیز جای خود را در برنامه‌های اندرویدی و لینوکسی بازکرده و برنامه‌های تحت‌وب نیز به یک روش سریع برای تغییر یک وبسایت به برنامه موبایل، تبدیل شده است. گوشی‌های اپل نیز از زبان‌های برنامه‌نویسی سوئیف و آبجکتیو سی استفاده می‌کنند. سوئیفت یک زبان برنامه‌نویسی جدید و اختصاصی است.
درصورتی‌که به برنامه‌نویسی موبایل علاقه دارید، یادگیری جاوا می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای آغاز کار باشد. هرچند جاوا با تمام پیچیدگی‌هایش، گزینه‌ای مناسب برای زبان برنامه‌نویسی اول نیست، اما چاره‌ای دیگر برای یادگیری برنامه‌نویسی موبایل وجود ندارد. بدون شک یادگیری اولیه پایتون می‌تواند راه را برای آموزش ساده‌تر جاوا باز کند. بااین‌حال کمتر کاربری وقت کافی را برای دنبال کردن این مسیر آموزشی دارد.
آموزش برنامه‌نویسی در کودکی
اگر قصد آموزش برنامه‌نویسی به کودکان زیر 13 سال را دارید، بهتر است از پروژه اسکرچ دانشگاه MIT به آدرس scratch.mit.edu استفاده کنید. این مجموعه اینتراکتیو آموزشی با استفاده از اعمال ساده، مفاهیم پیچیده برنامه‌نویسی را به کودکان آموزش می‌دهد.
تمرکز همزمان بر روی آموزش زبان انگلیسی و درک مطلب انگلیسی نیز می‌تواند در یادگیری زبان‌های برنامه‌نویسی پیچیده‌تر به کمک دانش‌آموز بیاید. با پایان یافتن پروژه اسکرچ، کودک باید به سمت یادگیری زبان برنامه‌نویسی پایتون هدایت شود. ساختار ساده این زبان در کنار یادگیری زبان انگلیسی، بهترین راهکار آموزشی برای کودکان است.
طراحی بازی‌های ساده جاوا اسکریپت هم می‌تواند جذابیت بالایی برای کودکان داشته باشد. بهتر است با بررسی کد‌های آماده برای کودکان، نتیجه نهایی یادگیری برنامه‌نویسی به دانش‌آموز نشان داده شود.
مدارسی که سیستم‌های آموزشی نوین و استفاده از کامپیوتر را در اختیار دانش‌آموز قرار می‌دهند، گزینه‌ای مناسب‌تر برای اشخاصی هستند که در مراحل اولیه، علایق خود را به یادگیری پیشرفته‌تر برنامه‌نویسی نشان داده‌اند.
کتاب‌های شلوغ، پرحرفی‌های همیشگی و اضافه گویی، باید در مراحل آموزشی به کودکان نادیده گرفته‌شده و حذف شود. برنامه‌نویسی به‌خودی‌خود می‌تواند موضوعی خسته‌کننده باشد و بهتر است تا سریع‌ترین مسیر برای انتقال اطلاعات در نظر گرفته شود.
بازی‌ها و برنامه‌های رایگان زیادی در مارکت اندروید و اپل، به یادگیری و آموزش برنامه‌نویسی اختصاص پیداکرده که باید در زمان‌هایی معقول، در اختیار کودک قرار بگیرد. هرچند بازهم یادگیری زبان انگلیسی به‌عنوان زبان بین‌المللی برنامه‌نویسی، پیش‌نیاز اولیه انجام اغلب بازی‌های مذکور است.
آینده شغلی زبان‌های برنامه‌نویسی
یکی از پرسش‌های همیشگی علاقه‌مندان به برنامه‌نویسی این است که کدام‌یک از زبان‌های برنامه‌نویسی، آینده شغلی مناسب‌تری را برای کاربر به ارمغان خواهد آورد. پاسخ این پرسش با بررسی روند حرکتی دنیای فناوری قابل پیش‌بینی است.
پایتون هرچند ساده‌ترین زبان برنامه‌نویسی است، اما یک زبان بسیار پیشرفته و کاربردی محسوب می‌شود. بازی‌ها و برنامه‌های موبایل، طراحی وبسایت، سیستم‌های محاسباتی پیشرفته، بازی‌های پیشرفته کامپیوتری و حتی سیستم‌های مخابراتی، همه و همه از پایتون در بخش‌های مختلف موردنیاز خود استفاده می‌کنند.
تا اینجا احتمالاً حدس زدید که با این حجم از نیاز بازار به برنامه‌نویس حرفه‌ای پایتون، آینده شغلی مناسبی را می‌توان در ده سال آینده برای این زبان برنامه‌نویسی پیش‌بینی کرد. بااین‌حال این موضوع باید در نظر گرفته شود که هرچند پایتون از ساده‌ترین زبان‌ها برای یادگیری اولیه است، اما مفاهیم پیچیده‌تر آن به سال‌ها آموزش و تلاش حرفه‌ای نیازمند است.
بعد از پایتون یادگیری جاوا اسکریپ را می‌توان بهترین گزینه پیش‌روی برنامه‌نویس‌های نوپا دانست. این زبان برنامه‌نویسی با سرعتی بسیار بالا در حال پیشرفت است و در انواع مختلف از محصولات و برنامه‌های تحت وب و حتی خارج از وب، استفاده می‌شود.
سینتکس ساده و قابل‌لمس بودن این زبان برنامه‌نویسی از بهترین دلایل انتخاب این زبان برای مسیر شغلی کاربر است. هرچند باید در نظر گرفته شود که یادگیری طراحی وبسایت از پیش‌نیاز‌های استفاده از جاوا اسکریپت است.
در پایان باید به زبان‌های برنامه‌نویسی پی‌اچ‌پی، جاوا، سی‌پلاس‌پلاس، گو و سوئیفت نیز اشاره کرد که بازار داخلی و بین‌المللی مناسبی دارند و تخصص در هرکدام از آن‌ها می‌تواند آینده شغلی فرد را تامین کند.
به‌طورکلی این موضوع باید در نظر گرفته شود که انتخاب یک زبان برای پیشرفت شغلی کافی نیست، بلکه یادگیری کامل زبان‌های برنامه‌نویسی در کنار داشتن خلاقیت کاری، تعیین‌کننده میزان دریافتی برنامه‌نویس است.
یک برنامه‌نویس متخصص و خلاق، حتی با تخصص در زبان‌های برنامه‌نویسی کم‌کاربرد نیز می‌تواند شغل مناسب خود را پیدا کند. درواقع بسیاری از برنامه‌نویس‌های قدیمی هنوز هم با استفاده از زبان‌های کهنه برنامه‌نویسی، درآمدی مناسب را کسب می‌کنند.
بهترین منابع یادگیری برنامه‌نویسی
stackoverflow.com یک وبسایت یادگیری و به اشتراک‌گذاری اطلاعات است که به منبعی کامل و دقیق برای حل مشکلات برنامه‌نویس‌ها تبدیل‌شده است. در تمامی مراحل برنامه‌نویسی، با هر میزان تخصصی که دارید، می‌توانید از منابع این وبسایت استفاده کنید و به پاسخی مناسب برای پرسش‌های خود برسید.
udemy.com یکی از بهترین سیستم‌های آموزشی آنلاین جهان است که شما را به بهترین اساتید جهان متصل می‌کند. این سیستم‌های مدرن آموزشی، برخلاف سیستم‌های کهنه دانشگاهی، زمان-محور هستند و می‌توانند راهکاری مناسب برای یادگیری سریع کاربر باشند. هرچند بهتر است از تمامی ظرفیت‌های این مجموعه استفاده کنید، اما ویدیو‌های آموزشی udemy.com را می‌توان به‌رایگان و با یک جستجوی ساده در اینترنت پیدا کرد.
udacity.com شباهت زیادی به udemy دارد، اما منابع رایگان بیشتری را می‌توانید در آن پیدا کنید. درصورتی‌که پشتوانه مالی کافی برای استفاده از udemy را در اختیار ندارید، udacity.com می‌تواند به‌عنوان گزینه‌ای ارزان‌تر، به کمک شما بیاید.
khanacademy.org یک سیستم آموزشی خیریه است که به راهی سریع برای آموزش برنامه‌نویسی و دیگر تخصص‌ها به کودکان و نوجوانان تبدیل‌شده است. تنها پیش‌نیاز استفاده از این سیستم، زبان انگلیسی است.
codecademy.com که در مقاله نیز به آن اشاره شد، تا چند سال قبل یک سیستم آموزشی رایگان به‌حساب می‌آمد، اما امروزه بسیاری از دروس آن تنها با خرید حساب کاربری ویژه در دسترس است. بااین‌حال هنوز هم می‌توان از نیمی از دروس codecademy.com، به‌صورت رایگان استفاده کرد.
w3schools.com یکی از بهترین راه‌کار‌های آموزشی HTML و CSS است که به‌صورت یک دیتابیس کامل و به‌رایگان، در اختیار علاقه‌مندان به این زبان و طراحی وب، قرارگرفته است. w3schools.com را می‌توانید به‌عنوان مرجع اولیه طراحی وب در نظر بگیرید.
lynda.com یکی از کامل‌ترین مجموعه‌های آموزش از راه دور جهان است که شما را به بهترین اساتید جهان متصل می‌کند. ویدیو‌های آموزشی لیندا در ایران و به‌رایگان قابل تهیه هستند. هرچند ویدیو‌های دوبله‌شده ممکن است با قیمت‌هایی اندک به فروش برسند.
ilikephp.ir یک وبسایت نوپا و رایگان فارسی است که می‌تواند نقطه آغاز برنامه‌نویسی برای اشخاصی باشد که هنوز به زبان انگلیسی تسلط پیدا نکرده‌اند. هرچند آموزش‌های این مجموعه محدود است، اما نمی‌توان تلاش دست‌اندرکاران این وبسایت را برای بهبود آموزش رایگان فارسی، نادیده گرفت.
منابع: hackr.io، idtech، codementor، medium، dzone، opensource
