وحدت و همبستگی از شعار تا واقعیت

در کتب و منابع اهل سنت دوازدهم ربیع الاول و بر اساس روایت شیعه، هفدهم ربیع الاول، سالروز میلاد فرخنده پیامبر اکرم حضرت محمد (ص) است که فاصله میان این دو تاریخ، به عنوان «هفته وحدت» نامیده شده است. امروز مسلمانان بیش از همۀ زمان ها به ارتباط بین دولت های اسلامی احتیاج دارند و ما باید با تبیین و تشریح اصول و ارزش های مقدس اسلام و مکتب نجات بخش اهل بیت علیهم السلام نقشه های پلید دشمنان اسلام به ویژه گروه های تکفیری جانی و خشن که چهرۀ رحمانی دین مقدس اسلام را مخدوش می نمایند و باعث بی اعتباری مسلمانان می شوند، خنثی نمایند. عمل به قرآن و عترت موجب وحدت مسلمین می شود. مثلا موضوع اربعین خود را محدود به یک مذهب و دین نمی داند و از تمامی کسانی که بر اساس عدالت و محبت گام برمی دارند دعوت به عمل می آورد. تقویت چند رکن همگرایی، هماهنگی، همکاری، همبستگی و پیوستگی سبب اتحاد و همدلی بیشتر مسلمانان می شود. قرآن کتاب راهنمای اولین تا آخرین است و اگر همه مردم تنها به این آیه از قرآن عمل کنند که ما را به وحدت و جهاد تشویق کرده است آخرت و دنیای همه مردم تامین می شود. خداوند بیان کرده است که مسلمانان باید با هم متحد شده و در راه خدا جهاد کنند؛ این جهاد همیشه به شکل نظامی نیست؛ بلکه ممکن است که در عرصه های فقهی و علمی و نظامی متجلی شود. باید اهداف خود را خالص کنیم و در این مسیر حرکت کنیم؛ عنصر وحدت در این زمینه بسیار مهم و اساسی و زیربنایی است زیرا خداوند بیان فرموده است که اگر وحدت را حفظ نکنید دچار عذاب خواهید شد. باید متحد شویم و با احترام به عقاید یکدیگر اختلافات عقیدتی خود را بابیان کرده و در محافل علمی آن را بررسی کنیم. وقتی حرف از وحدت می شود حاکی از نقاط مشترکی است که می توان با تکیه بر آن به همراهی وهمدلی وهمکاری رسید. محبت ومودت به اهل بیت علیهم السلام یکی از این مشترکات است که می تواند رویکردها و باورهای شیعه و سنی را به هم نزدیک کند.

وحدت و همبستگی

در «هفته وحدت» رسالت مدار بزرگی دیده به جهان گشود تا نعمت خداوند بر بندگان تکمیل شود. او پا به عرصه گیتی نهاد تا جاهلیت را از صحنه جهان بگریزاند، راه را از چاه نشان دهد و مردم در سایه نبوتش از ضلالت به هدایت، از ظلمت به نور و از تفرقه به وحدت برسند. از آن هنگام که خورشید درخشان اسلام بر سرزمین های سرد و تاریکِ جاهلیت دمید و صبحِ امید، زندگی جاهلی را گرمی و روشنایی بخشید، امید رهایی در دل مظلومان، تابیدن گرفت. وحدت عبارت است از تفاهم، هم بستگی، هم گرایی و همدلی برای رسیدن به یک هدف مشترک و به زانو درآوردن دشمن مشترک. وحدت به معنای دست برداشتن از باورها و اعتقاد مذهبی نیست. عده ای جاهلانه یا مغرضانه تعبیر می کنند که وحدت همان دست برداشتن از اعتقادات و باورها و اصول مسلم است. این برداشت درستی از وحدت نیست. در حال حاضر ضرورت وحدت از همه زمان ها روشن تر و بهتر احساس می شود.

وحدت در قرآن کریم و روایات

وحدت و اتحاد مورد سفارش مکتب اسلام بوده است. طبق نظر مفسران، منظور از ریسمان الهی، قرآن، کتاب و سنت، دین الهی، اطاعت از خداوند، توحید خالص، ولایت اهل بیت و...است که در این میان، تأکید بر قرآن بیشتر است. آیات زیادی بر وحدت سیاسی تاکید می کند: انما المومنون اخوه مومنان برادر همدگیر هستند. این اخوت شاید بهترین مصداقش همان برادری سیاسی است. پیغمبر گرامی اسلام وقتی که وارد مدینه شدند مسلمانان را با هم برادر کردند و بین آنها عقد اخوت بستند و فرمودند:"تئاخوا فی الله اخوین اخوین" یعنی در راه خدا دو نفر دو نفر با هم عقد اخوت ببندید و با هم برادر شوید. در تاریخ پرفراز و نشیب اسلام، تفرقه و دودستگی میان مذاهب و ملت های اسلامی، از مسائل پیچیده و بنیان برافکنِ جوامع اسلامی بوده و همین عامل، خسارت های مادی و معنویِ جبران ناپذیری بر پیکر امت واحد اسلامی وارد کرده است.

قرآن کریم در این باره می فرماید: وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِیعًا وَلاَ تَفَرَّقُواْ وَاذْکُرُواْ نِعْمَةَ اللّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَکُنتُمْ عَلَیَ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَکُم مِّنْهَا. (آل عمران: 103) همگی به رشته دین خدا چنگ زده، به راه های متفرق نروید و به یاد آرید این نعمت بزرگ خدا را که شما با هم دشمن بودید و خدا در دل های شما الفت و مهربانی انداخت و به لطف خداوند همه، برادر دینی یکدیگر شدید، و در صورتی که در پرتگاه آتش بودید، خدا شما را نجات داد. احادیث فراوانی در کتاب وسائل الشیعه داریم. به خصوص از امام صادق (ع) که من این احادیث رو نقل می کنم.

امام باقر، امام صادق و امام موسی بن جعفر (علیهم السلام) پیروانشان را دعوت کردند که با برادران اهل سنت با محبت و مهربانی برخورد کنند. به آنها نیکی کنند و از آنها دستگیری کنند. با آنها مراوده داشته باشند. تشیع جنازه آنها شرکت کنند. از بیمار آنها عیادت کنند. در نماز جماعت شان شرکت کنند و نسبت به رد امانت آنها اهتمام بورزند.

روایت دیگری هست که راوی از امام صادق (ع) می پرسد: شیوه برخورد صحیح با خویشاوندان و دیگران (اهل سنت) چگونه است؟ امام فرمودند: به امامان خودتان نگاه کنید که چطور برخورد می کنند. امامان شما در بین آنها رفت و آمد دارند و از بیماران آنها عیادت می کنند. امام شما به تشیع جنازه آنها می روند و اگر امانتی از آنها می گیرند به آنها رد می کنند. امام شما در محکمه برای آنها ادای شهادت می کنند. شما هم به امام خودتان اقتدا کنید. یکی از مواردی که در این روایات ذکر شده عبارت (صلوا فی عشایرهم) است. یعنی بروید بین آنها و نماز اقامه کنید. این مساله در استفتاء مرحوم امام خمینی(ره) هم ذکر شده است که در پاسخ به سوالی راجع به جواز شرکت در نماز جماعت اهل سنت می فرماید: "در مورد تقیه شرکت در نماز جایز و نماز صحیح است و مختص به مورد ضرورت نیست." و از کلمه صحیح است ما برداشت می کنیم که حتی اعاده هم نیاز ندارد.

همان گونه که با اتحاد قطرات آب، جوی های آب، و با به هم پیوستن جوی های کوچک به همدیگر، رودخانه ای عظیم ایجاد می شود، با اتحاد انسان ها نیز صف های بزرگی به وجود می آید که پشت هر دشمنی را می لرزاند و او را به وحشت می اندازد. اتحاد را می توان، نخ تسبیحی دانست که مهره ها را در کنار هم نگه می دارد و ارتباط منظمی بین آنها برقرار می سازد و آنها را از پراکندگی، دورافتادگی و گم شدن حفظ می کند و اگر این نخ پاره شود، انسجام مهره ها گسسته می شود و هر کدام به جانبی خواهد رفت.

«وحدت به معنای یگانه شدن، یکتایی و یگانگی است» و «وحدت مسلمین، به معنای یگانگی و هماهنگی مسلمانان در سایه توحید و نبوت و قرآن و تکیه ننمودن آنها بر ممیّزات مذهبی و قومی است. همان امری که مجد و عظمت و شوکت آنان در گرو آن است و همان چیزی که قرآنِ مسلمانان با لحنی بلیغ و بیانی رسا، پیروانِ خود را بدان دعوت می کند». [1]مفهوم وحدت به بیان دیگر آن است که: با حفظ عقاید قطعی و مسلّم خود در برابر دشمنان مشترک، موضع واحدی داشته باشیم و از آنان غافل نباشیم. البته این بدان معنا نیست که از بحث و گفت وگوی علمی محض و خالی از تعصبّات برای نیل به حقیقت بپرهیزیم. در واقع، ایجاد نوعی یگانگی و همگونی میان منافع و اهداف کسانی است که دارای خدای واحد، پیامبری به نام حضرت محمد (ص) و کتابی به نام قرآن کریم هستند و هدف آنها سعادت بشری و رسیدن به قرب الهی است.

اتحاد و وحدت از منظر پیامبر اکرم (ص)

اطاعت از رهبری، مایه وحدت امت اسلام است. شما اهل بیت، اهل خدا هستید که به برکت شما نعمت کامل گشت، پراکندگی برطرف شد و اتحاد کلمه پدید آمد. هر کس از گروه مسلمان جدا شود، بر مرگ جاهلیت بمیرد.  اختلاف نکنید؛ آنان که پیش از شما بودند، اختلاف کردند و هلاک شدند. تفرقه، موجب عذاب است. مسلمانان با هم برادرند و هیچ کس بر دیگری برتری ندارد، جز با تقوا. جماعت و وحدت، مایه رحمت، و تفرقه، موجب عذاب است.  دست خد بر سر جماعت است.

اتحاد اسلامی در نگاه مقام معظم رهبری

مقام معظم رهبری (حفظه الله) در رابطه با راهکارهای رسیدن به وحدت، می فرمایند: وحدت دو مرحله دارد: یک مرحله، مرحلۀ لفظ و بیان است. این مرحله سهل است، چندان مشکل نیست. اگرچه بعضی حاضر نیستند همین کار سهل را هم انجام دهند؛ و کسانی هستند که فِرق مسلمین را علناً تکفیر می کنند و کسانی هستند که حاضر نیستند حتی یک کلمه در باب وحدت مسلمین و اتحاد فرق اسلامی حرف بزنند. اگرچه مرحلۀ حرف چندان عمومیت ندارد؛ ولی مرحلۀ دشواری نیست. مرحلۀ دوم، مرحلۀ عمل است که حقیقتاً احتیاج به مجاهدت دارد. کار سختی است؛ اما واجب است. عوامل بسیاری هستند که عمداً می خواهند وحدت را خدشه دار کنند و باید با کمال تأسف گفت که در این راه پول های گزافی هم آنها را تقویت می کند و دلارهای نفتی زیادی هم این امر را ترویج می نماید. علی ای حال، چون واجب و لازم و ضرورت حتمی این زمان است، باید سختی های آن را تحمل کنیم.[2] بیایید وحدت اسلامی را عملی کنید و منشوری را که همۀ علمای اسلام، همۀ روشنفکران دنیای اسلام، همۀ برجستگان سیاسی با اخلاص دنیای اسلام آن را تأیید و تصدیق کنند و برای عملی کردن آن تلاش کنند، تهیه کنید تا دیگر مسلمانی جرأت نکند متکلم به کلمه توحید را که در یک مذهب یا در یک جناح دیگر است، تکفیر کند، تا برادران با هم باشند.[3]

اتحاد اسلامی در نگاه شهید مطهری

شهید، مطهری در کتاب امامت و رهبری در این خصوص می فرماید: مفهوم اتحاد اسلامی که در صد سال اخیر میان علما و فضلای مؤمن و روشن فکر اسلامی مطرح است، این نیست که فرقه های اسلامی به خاطر اتحاد اسلامی، از اصول اعتقادی و یا غیر اعتقادی خود صرف نظر کنند و به اصطلاح، مشترکات همه فِرَق را بگیرند و مختصّات همه را کنار بگذارند؛ چه، این کار نه منطقی است و نه عملی. آنچه آن بزرگان در نظر داشتند، این بود که فرقه های اسلامی در عین اختلافاتی که در کلام و فقه و غیره با هم دارند، به واسطه مشترکات بیشتری که در میان آنها هست، می توانند در مقابل دشمنان خطرناک اسلام، دست برادری بدهند و جبهه واحدی تشکیل دهند. این بزرگان هرگز درصدد طرح وحدت مذهبی تحت عنوان وحدت اسلامی  که هیچ گاه عملی نیست  نبودند.[4]

جوان و وحدت

آگاه سازی جوانان از راه کارهای ایجاد وحدت، از جمله مسائلی است که باید به طور مفصل به آن پرداخت؛ چرا که غفلت از برخی مسائل، گاه به وجود آورنده بحران هایی است که عواقب آن ممکن است باعث ایجاد شکاف و رخنه در بین گروه های مختلف، و در سطح وسیع تر، سبب ایجاد تفرقه در بین ملت ها و امت ها شود. وحدت اسلامی به ویژه در بین قشر جوان، فراهم کننده قدرتی حقیقی است که می تواند پس از خداوند متعال، تکیه گاه استواری برای مسلمانان در رویارویی های گوناگون باشد. این وحدت همچنین قادر است زمینه های گسترده ای برای پژوهش و بررسی و اجتهاد و استنباط از منابع اسلامی، و نیز رشد و پیشرفت را در تمامی جنبه های مادی و معنوی فراهم آورد. امروز نسل جوان و انقلابی ما با حضور در میدان کار و تلاش، به تجربیات و دستاوردهای بسیار مهمی رسیده است که جهان در مقابل آن انگشت شگفتی به دهان گرفته، و استمرار این حرکت، نیازمند حفظ و تقویت وحدت در ابعاد گوناگون است. رساندن حقایق دین در جامعه سبب تحکیم وحدت میان مسلمانان می شود. جوانان به منزله بازوان نیرومند پیامبر، دست اتحاد در دستان گرم او نهادند و پیر و جوان، و خرد و کلان، دعوت او را لبیک گفتند. آوای توحید، کران تا کران را در نوردید و اقوام و قبیله های پراکنده را با دعوت به اعتصام حبل متین، متحد و منسجم ساخت.

جوانان غیور ما در طول هشت سال دفاع مقدس، به اثبات رساندند که با ایمان و اتحاد می توان در برابر تمامی جهان کفر که تا بُنِ دندان مسلح است، ایستادگی کرد. ایستادگی جوانان در طول سالیان حماسه و خون، ما را به این مطلب رهنمون می سازد که اگر برای این قشر، دشمن شناسی به نحو صحیح انجام گیرد، جوان، نماد غیرتی است که به دور از هرگونه تعصب، حاضر است حتی جان خود را در راه خدا و اهداف متعالی خود نثار کند. تعمیق شناخت و آگاهی جوانان از شعار وحدت، تقویت وحدت و اتحاد ملی در بین نسل جوان کشور، انسجام و همدلی در بین این گروه سنّی با دیگر مسلمانان جهان، و نیز آگاه ساختن نسل جوان از ترفندهای تفرقه افکنانه استکبار جهانی و شیوه های مقابله با آن، از مسائل بسیار مهمی است که باید در برنامه ریزی های کلان به آن توجه خاص شود.

پرهیز از تفرقه و آسیب به وحدت

در تاریخ پر فراز و نشیب اسلام، تفرقه و دودستگی میان مذاهب و ملت های اسلامی، از مسائل پیچیده و بنیان برافکنِ جوامع اسلامی بوده و همین عامل، خسارت های مادی و معنویِ جبران ناپذیری بر پیکر امت واحد اسلامی وارد کرده است. دوری از اسلام اصیل و قرآن کریم، تعصب و لجاجت بدون برهان و منطق، قومیت گرایی و نژادپرستی، دنیاگرایی و نیز تفرقه انگیزی قدرت های بزرگ به منظور سلطه بر مسلمانان و منابع مالی و فکری آنها را می توان بخشی از دلایل بروز اختلاف در میان مسلمانان دانست. همه ما مسلمانان رسول اکرم(ص) و قرآن کریم را قبول داریم همه ما نماز می‌خوانیم، روزه می گیریم، زکات می دهیم و به حج می رویم. بنابراین این همه نقاط اشتراک داریم چرا روی این نقاط اشتراک تمرکز نکنیم تا بر اساس این نقاط اشتراک به وحدت برسیم.

تبیین موضوعات ویژه وحدت و همدلی

-تبیین دستاوردهای نظام و مبانی انقلاب اسلامی در خصوص وحدت اسلامی

-تبیین شعار سال (رونق تولید)

-توجه به مباحث ولایت فقیه و امامت بر اساس آیات و روایات

-ضرورت اتحاد و همبستگی امت اسلامی

-سبک زندگی اسلامی

-دشمن شناسی و استکبار ستیزی

-ضرورت تبیین، وحدت اسلامی و اهمیت آن در جوامع اسلامی عصر حاضر

-تبیین اهمیت وحدت اسلامی با تمسک به سیره معصومین (علیهم السلام)

-نقش انقلاب اسلامی در گسترش وحدت اسلامی در جهان اسلام

-انقلاب اسلامی نماد و تبلور عینی وحدت اسلامی در کشور.

جمع بندی و نتیجه گیری

یکى از عوامل پیشرفت ملّت ‏ها و رمز پیروزى آنان، پیوند و اتّحاد بوده است. با توجه به اهمیت وحدت امت اسلامی، تاکیدات فراوانی در آیات و روایات بر حفظ وحدت و اجتناب از تفرقه از طرف خداوند متعال و همچنین پیامبر اسلام (ص) به مسلمانان شده است. برای اقتدار حکومت اسلامی و ایستادگی در مقابل توطئه های دشمنان اسلام وحدت و اتحاد مسلمانان مهم ترین عامل به شمار می ‌رود. وحدت و یکپارچگی مسلمانان لزوم اتحاد و اتفاق کلمه بین مسلمانان از اصول فرهنگ قرآنی است. که همگان باید بر آن تاکید نموده و عمل نمایند.

پی نوشت ها