امیدعلی مسعودی، از سخنگو و عضو هیئت‌مدیره انجمن ملی سواد رسانه‌ای کشور و دانشیار علوم ارتباطات دانشگاه سوره در گفتگو با ایسنا با بیان اینکه فرهنگ ما آمیزه‌ای از فرهنگ ایرانی و اسلامی است، اظهار کرد: ما در ایران دارای ادبیات غنی و شاهکارهای بسیار بزرگی چون شاهنامه، گلستان سعدی و غزلیات حافظ هستیم و زندگی مردم ما نیز در گذشته و حال با ادبیات عجین شده است.
وی افزود: وجود فناوری که دارای قابلیت‌هایی از جمله در لحظه پیام دادن، ارسال هم‌زمان تصویر، وجود تصاویر متحرک، ویدئو و صدا است، طبعاً در زبان گفتاری و سبک زندگی و ادبیات ما تأثیرگذار بوده است.
مسعودی تصریح کرد: در پیام رسان‌ها که گفتگوهای متنی در آن اتفاق می‌افتد بحث زمان بسیار مهم است لذا مخاطب ناچار به سمت فشرده نویسی و خلاصه‌نویسی می‌رود، به‌صورت طبیعی بعضی از واژه‌ها خلاصه می‌شود، گاهی نیز مخاطب ترجیح می‌دهد از کلمات استفاده نکند بلکه از علائم و نمادها برای نشان دادن احساسات خود استفاده کند. همه این‌ها باعث ایجاد تغییراتی در کلمات و جملات می‌شود.
تحت تأثیر قرار گرفتن فرهنگ با دگردیسی زبان
وی با بیان اینکه اگر زبان در فرهنگ کاربرد نداشته باشد بین نسلی که پایبند به ادبیات و اصول است و نسلی که به دلیل نداشتن سواد رسانه تحت تأثیر فناوری‌ها قرار دارد، گسست ایجاد می‌شود، عنوان کرد: زبان حامل فرهنگ است و با توجه به فناوری‌های موجود اگر زبان دچار دگردیسی شود فرهنگ ما نیز تحت تأثیر آن قرار خواهد گرفت و سبک زندگی و شیوه ارتباط مردم نیز تغییر می‌کند.
این استاد دانشگاه تأکید کرد: باید در هر مطلبی دقت کنیم که آیا بار معنایی آن حامل فرهنگ ما هست یا نه، باید بدانیم که نباید تحت تأثیر فرهنگ دیگران عمل کنیم بلکه فرهنگ خود را مورد توجه قرار دهیم، ممکن است نوع ادبیات مرسوم در فضای مجازی بتواند در ارتباطات میان فردی و شبکه‌های اجتماعی کار را راه بیندازد اما باید تأثیر آن را در فرهنگ مورد ارزیابی قرار داد.
وی با بیان اینکه 2 دیدگاه در این حوزه مطرح می‌شود، گفت: برخی می‌گویند از این زبان مرسوم در فضای مجازی استفاده نکنید، برخی دیگر نیز معتقدند نمی‌توان از این زبان کناره گرفت زیرا در حال حاضر کسب‌وکارهای بسیاری در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی صورت می‌گیرد لذا مخاطبان آن مجبور هستند که از این زبان استفاده کنند.
سخنگوی انجمن ملی سواد رسانه‌ای کشور عنوان کرد: در آنچه بین مکالمات و مکاتبات روزمره با افراد ردوبدل می‌کنیم عامل فرهنگ را مورد توجه قرار دهیم برای مثال آنچه به‌عنوان ضمیر اشاره استفاده می‌شود بار فرهنگی به همراه دارد، در فرهنگ انگلستان و غرب برای مورد خطاب قرار دادن یک شخص جنسیت آن‌ها مورد اشاره قرار می‌گیرد اما در فرهنگ شرق صدا کردن افراد بدون تفکیک جنسیتی لحاظ می‌شود و برای تفکیک هر کدام به یک درجه اهمیت قائل می‌شویم.
وی بیان کرد: همچنین بعضی از کلمات در یک زبان بار معنی به همراه دارد که خود آن قوم یا محله متوجه می‌شوند و اگر زبان یک قوم و شهر را بخواهیم به زبان فارسی تغییر دهیم بخشی از فرهنگ آن‌ها ممکن است آسیب ببیند چرا که با زبان می‌توان مفاهیم و معانی را به دیگران منتقل کرد.
مسعودی با بیان اینکه با ایجاد ایمیل همه کشورها ملزم به این بودند که فقط به زبان انگلیسی پیام ردوبدل کنند، گفت: خوشبختانه در دهه 1990 این موضوع در یونسکو مورد توجه قرار گرفت زیرا این موضوع فرهنگ کشورهای مختلف را تحت تأثیر زبان انگلیسی قرار می‌داد و آن‌ها مجبور بودند به این زبان صحبت کنند و نمی‌توانستند فرهنگ و زبان خود را منتقل کنند.
وی ادامه داد: اولین کشوری که زبان انگلیسی را کنار گذاشت و زبان کشور خود را مورد توجه قرار داد کشور کره جنوبی بود که زبان کشور خود را به‌عنوان زبان مرجع قرار داد. بعد از آن از آنجا که این فناوری به دنبال آسان‌تر کردن موضوعات بود اجازه داد هر کشوری به زبان خود صحبت و مکالمات و ردوبدل کردن اطلاعات را بر این اساس سازمان‌دهی کند.
فرهنگ در فضای مجازی دستخوش تحریف می‌شود
دانشیار علوم ارتباطات دانشگاه سوره عنوان کرد: در حال حاضر فعالیت ما به زبان فارسی در فضای مجازی مدیون زبان عربی است چرا که حرف‌های زبان فارسی نزدیک به زبان عربی است و بعد از افزوده شدن این زبان در ساختار فناوری‌های جدید ما توانستیم به زبان فارسی در این فضا مکالمه و پیام‌های متنی داشته باشیم هر چند هنوز در برخی از کیبوردها چهار حرف «گ»، «چ»، «پ» و «ژ» تعریف نشده است.
مسعودی یادآور شد: ما باید ترجمان فرهنگ‌های دیگر باشیم چرا که ارتباط با دیگر فرهنگ‌ها اجتناب‌ناپذیر است با این حال نباید تسلیم فرهنگی صورت بگیرد زیرا در این صورت باعث نابودی فرهنگ خود خواهیم شد، اگر زبان فارسی را مورد توجه قرار ندهیم در آینده ممکن است از این ادبیات مکتوب که باعث افتخار همه ما است دور شویم و مشکلات عدیده فرهنگی برای ما ایجاد شود.
وی تصریح کرد: بسیار مهم است که بتوانیم به‌درستی از زبان فارسی استفاده کنیم اما در این عرصه ضعیف عمل کرده و به سمت تغییر زبان فارسی رفته‌ایم چرا که در شبکه گسترده مجازی فرهنگ‌های مختلف دستخوش تحریف و دست‌کاری می‌شوند و اگر این روال ادامه یابد شاهد تغییر فرهنگ و گسست نسلی خواهیم بود به‌گونه‌ای که فرزندان ما متوجه زبان ما نمی‌شوند و در آینده نیز فرزندان آن‌ها نیز متوجه زبان پدران خود نخواهند شد.
وی با اشاره به سبکی که مرحوم جلال آل احمد در پیش گرفت یک سبک شتاب‌زده تلگرافی بود که در آن گاهی بین فعل و فاعل یک یا دو کلمه بیشتر وجود نداشت، اضافه کرد: این نوع فشرده نویسی در حالی است که ما صنایع و آرایه‌های ادبی بسیار زیبایی در دستور زبان فارسی داریم که بین فعل و فاعل به کار می‌رود و همین‌ها موجب شده که زبان فارسی استوار باقی بماند.
این استاد دانشگاه اعلام کرد: خلاصه گویی و فشرده گویی، استفاده بی‌رویه از نمادها و امثال آن می‌تواند کلمات را بشکند، وجود پیام‌رسان‌های مختلف از جمله تلگرام باعث شده که این موضوع سرعت بیشتری پیدا کند و مخاطبان از جمله نوجوانان و جوانان به سمت خلاصه‌نویسی بروند.
عدم اقبال نسبت به زبان «اسپرانتو»
مسعودی خاطرنشان کرد: عده‌ای یک زبان من‌درآوردی به نام «اسپرانتو» را ایجاد کردند تا این زبان به‌عنوان زبان بین‌المللی مطرح و همه طبق آن صحبت کنند، در حقیقت می‌خواستند اسپرانتو را جایگزین همه زبان‌ها بکنند اما کسی از آن استقبال نکرد چرا که فرهنگ آن را قبول نمی‌کرد و در مقابل این تغییر مقاومت نشان می‌داد؛ این موضوع زمانی محقق می‌شود که فرهنگ کشورها از بین رفته باشد.
سخنگوی انجمن ملی سواد رسانه‌ای کشور در پایان تأکید کرد: متأسفانه ما خاستگاه و جایگاه ادبیات را به‌درستی به جوانان یاد نداده‌ایم و آن را در دیکته و انشاء و دستور زبان فارسی خلاصه کرده‌ایم درحالی‌که شاهکارهای ادبی بسیار خوبی داریم که باید آن را به نوجوانان و جوانان جامعه خود آموزش دهیم تا آن‌ها بتوانند از ادبیات و زبان فارسی پاسداری کند.
