اقتصادآنلاین – سارا محسنی؛ علیرضا تاجبر، عضو هیات مدیره کانون کارگزاران در گفتوگو با اقتصادآنلاین گفت: به صورت سنتی مردم ایران مانند سایر کشورها، عمده پسانداز خود را در سپردههای بانکی سرمایهگذاری میکنند. در حال حاضر، سپردههای بانکی نرخ تورم را پوشش نمیدهند. گزینه دوم سرمایهگذاری در ایران، طلا بوده است.
وی افزود: مردم برای مصرف خود، طلا میخریدند و سرمایهگذاری میکردند. در بسیاری از شهرها نیز، مردم برای سرمایهگذاری اقدام به خرید سکه میکردند. در شهرهای بزرگ، بخشی از مردم به سمت بازار ارز رفته و این بازار، گزینه سوم برای سرمایهگذاری بود.
تاجبر اضافه کرد: گزینه چهارم که در فضای مختلف کشور برای سرمایهگذاری وجود داشت، خرید انواع کالاهای مختلف مانند خودرو بود. متاسفانه بازار سرمایه، گزینه آخر برای سرمایهگذاری محسوب میشد.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران تصریح کرد: در حال حاضر، سپردههای بانکی جذابیت خود را از دست دادهاند و با نرخ سود پایین خود، تورم را پوشش نمیدهند. مردم سعی دارند از سپردههای بانکی خود کم کرده و به سمت سایر بازارها روند.
وی افزود: در بازار سکه، دو موضوع مسائل امنیتی و هزینه نگهداری مطرح است. در حال حاضر قیمت طلا، بالا رفته است و نگهداری آن در خانه توصیه نمیشود. بازار ارز علاوه بر دارا بودن موضوعات امنیتی، بازاری پر حاشیه و با نوسان بالا است. بحث ارز تقلبی نیز مطرح است. سرمایهگذاری در کالا نیز، به دلیل افت کسب و کار و انبار مواد اولیه، کمتر اتفاق میافتد.
تاجبر اظهار داشت: خوشبختانه مردم به این نتیجه رسیدهاند که سرمایهگذاری در بازار سرمایه، علاوه بر سودی که عاید فرد خواهد کرد، در اقتصاد کشور نیز تاثیرات مثبتی خواهد گذاشت و به سوی سرمایهگذاری مولد هدایت میشود. بازار سرمایه در چند وقت اخیر، بازدهی مناسبی داشته و جذابیت زیادی در میان مردم پیدا کرده است.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران گفت: از سوی دیگر، موضوع حباب در حاشیه این بازار پیش میآید. موضوع حباب، یک مبحث عام در بازار سرمایه و یکی از مسائل سخت در مدیریت مالی است. بنابراین، نیاز به بررسی بیشتری دارد.
وی تصریح کرد: سالها در بازار سرمایه، با تئوریهای مالی نسبت به ارزشگذاری اقدام میشد. یعنی با روشهای مختلف ارزشگذاری مانند P به E، DDM و... که در مدیریت مالی مطرح میشد.
تاجبر گفت: در حال حاضر یک مبحث ساده اقتصادی، یعنی عرضه و تقاضا بر بازار سرمایه در کشور ما حاکم است. زمانی که تقاضا از عرضه فزونی میگیرد، هر دارایی یا کالایی، میتواند به بالاتر از ارزش ذاتی خود برسد. این ارزش ذاتی، موضوعی نسبی است که توسط تئوریهای مالی تعیین میشود.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران افزود: به نظر من در حال حاضر باید تئوریهای مالی را کنار گذاشت و بحث عرضه و تقاضا را مطرح کنیم. من، بازار سرمایه را همیشه باهوش میدانستم. زیرا این بازار، ناشی از خرد جمعی است و اشتباهی رخ نمیدهد.
وی اضافه کرد: ممکن است در بسیاری موارد، هیجانات و رفتارهای تودهای را مشاهده کنیم. به دلیل وجود دامنه نوسان، معاملات در پنج مثبت یا منفی و عدم تعادل را ببینیم. اما این موضوع، به مرور به سمت تعادل خواهد رفت و بازار سرمایه ما به آرزوی دیرینه خود خواهد رسید.
تاجبر اظهار داشت: در سالهای 93 و 94، بازار سرمایه در شرایط بدی قرار داشت. با یک اصلاح رکودی فرسایشی با عمق کم و حجم معاملات پایین مواجه بودیم. در سالهای اشاره شده، آرزوی بازار، افزایش عمق بازار بود. افزایش عمق بازار به معنای افزایش تعداد فعالان در بازار بوده که در حال حاضر، این امر رخ داده است.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران تصریح کرد: بازار سرمایه، راحت و شفاف است و افراد در کسری از ثانیه میتوانند اقدام به خرید و فروش کنند. مردم، این امر را درک و تجربه کردهاند. باید قبول کرد که در افزایش عمق بازار، کارشناسان و مسئولان دخالت زیادی نداشته و مردم با اطلاعرسانی به یکدیگر، موجب افزایش عمق بازار سرمایه شده و بخش عمده این کار را برعهده داشتند.
وی گفت: تعداد زیادی از مردم در حال ورود به بازار سرمایه هستند. اما متاسفانه ما در خدمات رسانی به این سرمایهگذاران دچار مشکل هستیم و این روند، ادامه دار خواهد بود.
تاجبر افزود: بازار، ممکن است با نوساناتی مواجه شود که این نوسانات برای بازار، مناسب است. من روند 100 روز اخیر بازار را نمیپسندم. زیرا زمانی که بازار با شیب تند بالا رود، ناشی از عرضه و تقاضا و فتارهای هیجانی است. در یک بازار منطقی در روند صعودی، باید شیب ملایمی را با اصلاحات کوچکی که در آنها، حجم معاملات بالا میرود، تجربه کرد. امیدوار هستم این امر در روند صعودی آتی پیش روی بازار سرمایه قرار گیرد.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران اظهار داشت: سه نوع سرمایهگذاری شایع در بازار سرمایه وجود دارد. عدهای هستند که سهم را به صورت بلندمدت، حتی بیشتر از یک سال، با دید مجمع و پس از آن خریداری میکنند و دیگر نیازی به رصد روزانه سهام یا تحمل فشار برای آنها نیست.
وی اضافه کرد: عدهای سهم را خریداری کرده و به صورت روزانه رصد کرده، خرید و فروش را انجام میدهند و مالیات پرداخت میکنند. نوع سوم سرمایهگذاری، با واسطه است که از طریق صندوقها و سبدهای مختلف سرمایهگذاری انجام میشود.
تاجبر تصریح کرد: تجربه من در سالهای اخیر این است که، گروه اول و دوم که اقدام به سرمایهگذاری بلند مدت و از طریق صندوقهای سرمایهگذاری کردهاند، سود بالاتری را بدون مشکلاتی مانند هزینه معاملات، صرف وقت برای رصد روزانه، تحمل فشار و... تجربه میکنند.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران گفت: برای مثال، با مراجعه به سایت FIPIRAN.IR میتوانید عملکرد صندوقهای سرمایهگذاری را در یک سال، شش یا سه ماه اخیر رتبهبندی کنید. به طور معمول، پرتفوی افرادی که اقدام به نوسانگیری کردهاند، از بازدهی این صندوقها عقبتر است.
وی افزود: گروه اول و سوم سرمایهگذاران، به خصوص گروه سوم، سود بیشتری را به دست میآورند. کافی است سرمایهگذار، زمانی را برای آشنایی با انواع مختلف صندوقها وقت صرف کند و با شناخت صندوق مورد نظر خود و رتبهبندی گزینههای آن، سرمایهگذاری را انجام دهد. یا در پرتفویی از صندوقها که شامل چند صندوق میشود، سرمایهگذاری کند.
تاجبر اظهار داشت: این افراد موفقتر هستند و با صرف وقت و هزینه کمتر، اگر هم بازدهی سرمایهگذاری آنها از دیگر روشها بالاتر نرود، کمتر از دیگر روشها نیست.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران تصریح کرد: درخصوص روند سال گذشته، من با شکل بالا آمدن بازار موافق نیستم و آن را برخلاف هنجار بازارهای مالی میدانم. من یقین دارم که بازار سرمایه در مقایسه با بازارهای موازی، سودآوری و امنیت بیشتری برای سرمایهگذار دارد.
وی اضافه کرد: این امر، علتهای متفاوتی دارد. یکی از دلایل این موضوع، افزایش عمق بازار سرمایه و تعداد فعالان در آن است. پولهای جدیدی وارد بازار شده است و این امر، هنر ارکان بازار است که پولهای جدید را به مسیر درستی هدایت کند.
تاجبر گفت: اگر پولهای جدید به درستی هدایت نشوند، امکان ایجاد سفته بازی و حاشیه وجود دارد. اما اگر پولهای وارد شده به درستی هدایت شوند، روند صعودی ملایمی برای بازار سرمایه وجود خواهد داشت. این روند صعودی از تمام بازارهای موازی، پیشی خواهد گرفت.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران اظهار داشت: نقدشوندگی سهم، یکی از مهمترین مواردی است که برای سرمایهگذار مطرح میشود. به طور معمول سهمهای بزرگ، نقدشوندگی بالایی دارند. یعنی سهامداران عمده و افرادی که در آن سهم نقش دارند، با خرید و فروشهای بالا، نقدشوندگی سهم را تا حدی تضمین میکنند.
وی تصریح کرد: بنابراین، اولین توصیه من، حرکت مردم به سمت سهمهایی مانند فلزات اساسی، بانکها، پالایشیها و... است که نقدشوندگی بالایی دارند. پس از این موضوع، مبحث مولفههای بنیادی مطرح میشود. عمده بازار سهام در کشور ما، صادرکننده هستند و تولیدات خود را صادر میکنند.
تاجبر افزود: این دسته از صادرکنندگان، از چند جهت در یک سال اخیر منتفع شده و در سال آینده نیز، منتفع خواهند شد. ممکن است که در حجم صادرات این گروه به دلیل تحریم و موضوعات مربوط به کرونا، کاهش را مشاهده کنیم. اما افزایش نرخ دلار، موجب رشد فروش شد.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران اضافه کرد: گزارشهای سه و شش ماهه، به خصوص در گروه فلزات اساسی، پتروشیمی، صادرکنندگان و... بسیار خوب خواهند بود. برای مثال، مجمع مناسبی در یکی از شرکتهای پتروشیمی وجود داشت که در آن، هم خبرهای خوبی داده شد و هم درخصوص صادرات، اطمینان خاطری به سهامداران اعطا و سود خوبی نصیب سهمداران شد.
وی گفت: از سوی دیگر، بازار توجه ویژهای به ارزش جایگزینی دارد. در حال حاضر، شرکتهای بزرگ در بورس کشور ما، قابل جایگزینی نیستند. اگر این شرکتها قابلیت جایگزینی را به دست آورند، به دلیل افزایش نرخ دلار و محدویتهایی که تحریم ایجاد کرده است، بادی با ارزشهای بسیار بالاتر از ارزش فعلی بازار جایگزین شوند.
تاجبر اظهار داشت: بنابراین به ارزش جایگزینی شرکتها نیز توجه زیادی میشود. باید مولفههایی مانند ارزش جایگزینی، مباحث بنیادی، فاند و... مورد توجه قرار گرفته و در کنار بزرگ بودن و نقدشوندگی شرکتها قرار گیرند. با این امر، به یک سبد کم ریسکتر با سود مناسب دست مییابند.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران تصریح کرد: پیشبینی من این است که باتوجه به رونق بازار سرمایه و افزایش تعداد فعالان، فصل مجامع پر رونقی را از منظر تعداد شرکتکنندگان در مجامع مشاهده کنیم. زیرا تعداد زیادی از مردم وارد بورس شده و حضور در مجامع برای آنها مفید است.
وی افزود: متاسفانه به دلیل موضوعات مربوط به کرونا، توانایی برگزاری همایشهای زیادی وجود ندارد. بنابراین، نمیتوان انتظار مجامع پر جمعیتی را داشت. اما در هر صورت، این مجامع به صورت لایو نیز پخش و سوالات مهمی، پرسیده خواهد شد.
تاجبر اضافه کرد: تاکنون مجامعی که برگزار شده، خبرهای خوبی را منتشر کردهاند. پیشبینی ما از صادرات، بسیار ضعیف بود و تصور میکردیم که در سه ماه اخیر، صادرات با افت بسیار محسوسی مواجه شود. اما در حال حاضر باوجود افت صادرات، این امر تا حدودی جبران شده است.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران گفت: به طور معمول، سهامداران در مجامع پرسشهایی را مطرح میکنند که در تصمیمگیری یک سال آینده آنها تاثیر دارد. بنابراین فصل مجامع پرباری را با فرصت داده شده برای حسابرسیها، تا آخر تابستان شاهد خواهیم بود.
وی اظهار داشت: با اتفاقاتی که در بازار سرمایه رخ داده و افزایش نرخ فروشهایی که صورت گرفته است، من فکر میکنم خبرهای خوبی در مجامع به سهامداران داده میشود. برخی از این خبرها از قبل در قیمتها خود را منعکس کردهاند. بخشی دیگر پس از مجمع، این انعکاس را نشان خواهند داد. یعنی فرد سهامداری که پس از مجمع، تصمیم به فروش نمیگیرد، منجر به کاهش عرضه و افزایش قیمت میشود.
تاجبر تصریح کرد: اما امیدوار هستیم که این افزایش قیمت با شیب صعودی که در دو ماه اخیر تجربه شد، صورت نگیرد و با اصلاحات و تناسب با حجم، انجام شود.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران افزود: در دو سال گذشته، در حدود 300 هزار سرمایهگذار فعال در بازار سرمایه و حدود 700 هزار کد سهامداری که شامل کدهای کارگری نیز میشد، وجود داشت. اما کل بازار سرمایه در کشور ما، حدود 200 یا 300 هزار سرمایهگذار داشت.
وی اضافه کرد: ارکان بازار و نهادهای مالی به 300 هزار نفر در حال ارائه خدمات بودند. طی دو سال، اتفاق خوبی رخ داد و این تعداد به سه میلیون نفر رسید و بیش از ده برابر شد. متاسفانه در دو سال گذشته، نهادهای مالی از جمله کارگزاران و بسترها از جمله هسته معاملات، نتوانستند خود را به میزان این جامعه آماری، بزرگ کنند.
تاجبر ادامه داد: نیاز به فرصت برای تطبیق این دو امر با یکدیگر وجود دارد. من میپذیرم که مشتری مداری شرکتهای کارگزاری کاهش یافته است. اما باید به ظرفیت این شرکتها توجه کرد. 108 شرکت کارگزاری با شش هزار پرسنل به 108 کارگزاری و هفت هزار پرسنل تبدیل شدهاند.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران گفت: به طور حتم همگامسازی صنعت کارگزاری با خیل عظیمی از افراد که وارد بازار سرمایه میشوند، نیازمند زمان است. تجهیز منابع انسانی به زمان نیاز دارد. اما مهمتر از این امر، مباحث مربوط به IT است.
وی تصریح کرد: مباحث مرتبط با IT از یک سو با افزایش زیاد هزینهها مواجه بوده و از سوی دیگر، تحریم مشکلاتی را درخصوص تامین قطعات ایجاد کرده است. همچنین در حوزه IT تعریف طرحهای کوتاه مدت امکانپذیر نیست. طرحهایی که به میتواند به مکانیزه شدن بازار سرمایه کمک کند، در کوتاه مدت تعریف نمیشوند.
تاجبر اظهار داشت: من قبول دارم که تعدادی از کارگزاران، فعالیت کمی داشتهاند. اما کارگزارانی وجود دارند که در دو سال اخیر، تعداد پرسنل آنها تنها در حوزه IT برابر با تعداد پرسنل در برخی از کارگزاریها بوده است.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران افزود: درست است که برخی از کارگزاران به دلایل مختلفی، خود را با بازار سرمایه همگام نکردهاند، اما این امر دال بر نادیده گرفتن تلاش و هزینههای بسیاری از کارگزاران نیست. تنها کارگزاران نیستند که از همگامسازی با بازار سرمایه غافل ماندهاند. برای مثال در بسیاری از بسترها و نهادهای مالی، چنین نقصی وجود دارد و احتمال داده میشود که در یک سال آینده، مشکلات برطرف شود.
وی اضافه کرد: سامانه معاملاتی وجود دارد که پذیرش در آن انجام شده و سامانه پس از معاملاتی نیز در سپردهگذاری مستقر بوده و مالکیتها در آن تعیین میشود.
تاجبر گفت: دسترسی به سامانه معاملات از طریق ایستگاههای معاملاتی ( تعداد آنها، 1200 عدد در کل کشور است و توسط معاملهگری که در تالار معاملاتی حضور دارد، انجام میشود) و سامانه آنلاین یا برخطی است که به مشتریان داده میشود و به واسطه OMS ها ( 6 شرکت نرمافزاری، دارای OMS هستند) است.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران تصریح کرد: به دلیل کوچک بودن جامعه هدف OMS ها، تعداد آنها محدود است. تعریف خدمات در حوزه IT، بسیار زیاد بوده و سرمایهگذاری در این زمینه، مستلزم جامعه هدف بزرگی است. البته با گسترش بازار، تعداد زیادی از کارگزاران به سوی OMS خود رفتهاند.
وی اظهار داشت: در حال حاضر چندین طرح درخصوص این موضوع، موجود بوده و چندین طرح اجرا شده نیز در یک سال گذشته وجود داشته که مرتبط با یک کارگزاری بوده است.
تاجبر افزود: OMS به سامانه مدیریت سفارشات گفته میشود. یعنی سفارشهایی که از سوی مشتری به کارگزاری میرسد، در یک سامانه مدیریت میشوند. این سفارشات، به صورت حضوری، آفلاین یا آنلاین (برخط) هستند. این سفارشات در OMS پردازش شده و در سامانه معاملات اجرا میشوند.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران گفت: در حال حاضر شرکتهای کارگزاری وجود دارند که در حال نوشتن OMS خود هستند. این موضوع، هزینهبر بوده، اما به طور حتم مورد نیاز است. OMS هایی نیز وجود دارد که به چند کارگزاری، خدمت ارائه میکنند.
وی اضافه کرد: متضرر اصلی خلاء موجود و نارساییهایی که در این زمینه رخ میدهد، کارگزاریها است. بنابراین کارگزاریها تمام تلاش خود را به کار میبرند تا چنین اتفاقاتی رخ ندهد. اما چنین اتفاقاتی در بستر IT در تمام تجارتها ممکن است، رخ دهد.
تاجبر تصریح کرد: اگر تکرر چنین اختلالاتی را درنظر بگیریم، تعداد آنها کم است. به دلیل اینکه متضرر اصلی از منظر مالی و برند، کارگزاری است، تمام تلاش خود انجام میدهند که چنین اتفاقاتی رخ ندهد. اما ممکن است اختلالات بازهم تکرار شوند.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران اظهار داشت: هسته معاملات در 15 سال پیش، برای معاملاتی در حدود دویست میلیارد تومان و با مشارکت حداکثری یک میلیون نفر طراحی شده است. در حال حاضر، حجم تراکنشها ده برابر شده است.
وی افزود: هسته معاملات، فشاری را تحمل میکند و این هسته باید تقویت و به روز شود. باید تلاش کرد باوجود تحریمها، هسته معاملات اصلاح شود. اما باید توجه کرد که این هسته برای حجم معاملات و تعداد مشارکتکنندگان فعلی طراحی نشده است.
تاجبر گفت: بنابراین من، اختلالاتی را که درخصوص هسته معاملات رخ میدهد، طبیعی میدانم. همچنین درمقایسه با زمستان سال گذشته، وضعیت هسته معاملات به علت تغییراتی که سازمان بورس و اوراق بهادار در ساختار انجام داده، بهتر شده و بخشی از فشاری که ساختار به هسته وارد میکرد، برداشته شده است.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران اضافه کرد: در قراردادی که میان مشتری و کارگزار برای ارائه یک خدمت آنلاین منعقد میشود، قید شده است که مشکلات فنی درصورتی که اهمال و تعمدی صورت نگیرد، مسئولیت کارگزاری نیست.
وی تصریح کرد: اگر اهمال و کم کاری در ارائه خدمات کارگزاری صورت گیرد، ماده 37 قانون بازار، راه را برای سرمایهگذار مشخص کرده است. افراد میتوانند در کمیته سازش کانون کارگزاران و سایت سازمان بورس، قسمتی برای طرح شکایت مشتریان طراحی شده است.
تاجبر اظهار داشت: تمام این موارد برای حمایت از حقوق سرمایهگذار طراحی شده است. هر کارگزاری وظایفی برای حفظ، به روز رسانی سیستم و نگهداری از دادههای خود دارد. به عنوان مثال، حفظ اطلاعات مشتریان از وظایف کارگزاری است.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران گفت: اگر در این زمینهها اهمال شود، کارگزار مقصر است. اما اگر بحث فنی و خارج از اراده انسانی مطرح شود، نمیتوان مقصری را پیدا کرد. اگر نقص فنی کارگزاری موجب ضرر و زیان سرمایهگذار شده است، باید در اسرع وقت به نحوی دیگر جبران کند.
وی افزود: حضور افراد در بازار سرمایه و عمق بخشیدن به آن، آرزوی بازار بوده است و نباید آنها را به راحتی از دست داد. به نظر من باید فرصت را به کارگزاران داد تا نظر مشتریان خود را جلب کنند.
تاجبر اضافه کرد: برخی از کارگزاریها در ازای خدماتی که ارائه میکنند، منفعت خاصی را برای سرمایهگذار درنظر نمیگیرند. اما از سوی دیگر، کارگزارانی وجود دارند که هزینههای زیادی کرده، نیروی انسانی زیادی را جذب کردهاند. ما باید این دو گروه کارگزار را از هم مجزا کنیم.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران تصریح کرد: در هر حال برخی از کارگزاران، خدمات برتری را ارائه میدهند. این کارگزاران در طرح تجاری که برای گسترش بازار نوشتهاند، براساس میزان کارمزدها اقدام کردهاند. در نتیجه کاهش کارمز کارگزاریها، بسیاری از طرحهای تجاری را که برای توسعه فیزیکی و توسعه IT بازار درنظر گرفته شده است، لغو کرده و از توسعه بازار جلوگیری خواهد کرد.
وی اظهار داشت: کانون کارگزاران درخصوص کاهش کارمزد، بررسیهایی را انجام داده و با این امر به صورت کامل مخالفت نکرده است. اما طرحی از سوی کانون در سازمان بورس و اوراق بهادار مطرح شده که درخصوص جمعآوری بخشی از کارمزد کارگزاران در یک صندوق، برای حمایت از بازار در مواقع لازم است.
تاجبر گفت: تقاضاهای بسیاری برای دریافت مجوز شعبه کارگزاری در شهرهای مختلف و حتی شهرهایی با جمعیت کمتر از پنجاه هزار نفر، به سازمان بورس ارسال شده است. شعبی که ایجاد خواهد شد و سطح دسترسی مردم را به بازار سرمایه افزایش میدهد، براساس طرحی توجیه شده است.
عضو هیات مدیره کانون کارگزاران افزود: این طرح براساس کارمزدی نوشته شده است. اگر این کارمزد کاهش یابد، این طرح توجیهی نخواهد داشت. بنابراین نباید با سرعت زیادی به کاهش کارمزد کارگزاریها فکر کرد.
وی گفت: بحث ایجاد کانون برای سرمایهگذاران مطرح شده و این تقاضا، به جا و حق است. در حال حاضر، هم کانون کارگزاران و هم کانون نهادهای مالی، بخشی از منافع سرمایهگذاران و سهامداران را پیگیری میکنند. اما یکی از نیازهای اصلی بازار سرمایه، ایجاد کانونی برای سرمایهگذاران بوده که تعداد آنها در حال افزایش است.