بررسی علل مرگبار بودن ویروس کرونا: کرونا فریبکار و غیرمعمولی است

فرادید؛ یک ویروس ساده زندگی ما را با ترمزی گوشخراش متوقف کرده است. ما پیش از این هم با تهدید‌های ویروسی مانند همه‌گیری‌ها مواجه بوده‌ایم، اما جهان برای هر آلودگی یا آنفولانزای فصلی‌ای متوقف نشده بود. پس چه چیز این ویروس کرونا خاص است؟ زیست‌شناسی این ویروس چگونه است که خطرات خاص و مرگبار برای بدن‌ها و زندگی‌های ما ایجاد می‌کند؟

 

ویروس‌ها در مراحل اولیه عفونت می‌توانند بدن ما را فریب دهند. ویروس کرونا می‌تواند در تمام ریه و مجاری تنفسی ما پخش شود و هنوز سیستم ایمنی ما فکر کند همه چیز عالی است. پروفسور پاول لهنر، از دانشگاه کمبریج می‌گوید: «ویروس باهوش است و به شما اجازه می‌دهد یک کارخانه تولید ویروس در بینی داشته باشید و همچنان احساس کنید حالتان خوب است.»

به محض اینکه کنترل بدن ما به دست ویروس‌ها می‌افتد و به اصطلاح ویروس بدن ما را می‌رباید، سلول‌های بدن شروع به ترشح مواد شیمیایی به نام اینترفرون‌ها می‌کنند. این مواد شیمیایی به بقیه بدن و سیستم ایمنی هشدار می‌دهد که مورد هجوم ویروس‌ها قرار گرفته است.

اما، به گفته پروفسور لهنر، ویروس کرونا «توانایی خارق‌العاده‌ای» برای خاموش کردن هشدار شیمیایی دارد. «ویروس این کار را آنقدر خوب انجام می‌دهد که حتی تصورش را نمی‌کنید که بیمار باشید.» او می‌گوید وقتی در آزمایشگاه به سلول‌های آلوده نگاه می‌کنید نمی‌توانید بگویید که ویروس‌ها آلوده هستند، اما آزمایش‌ها چیز دیگری می‌گویند.

مقدار ویروس در بدن ما تنها یک روز قبل از آنکه احساس بیماری کنیم به اوج خود می‌رسد. اما حداقل یک هفته طول می‌کشد تا بیماری کووید به قدری پیشرفت کند که افراد نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشند.

 

لهنر می‌گوید: «این تاکتیک واقعاً تکامل‌یافته است. این باعث می‌شود که شما به رختخواب نروید، بلکه بیرون بروید و اوقات خوشی داشته باشید.» بنابراین درست مانند راننده خطرناکی که عابری را زیر می‌گیرد و فرار می‌کند، ویروس هم قبل از آنکه قربانی قبلی بهبود یافته یا جان خود را از دست بدهد، در بدن قربانی دیگر تکثیر شده است.

به زبان نیش‌دار باید گفت «ویروس هیچ اهمیتی نمی‌دهد اگر شما بمیرید او ضربه را می‌زند و فرار می‌کند.» این رفتار با رفتار ویروس‌های کرونا-سارس اصلی که در سال 2002 شیوع یافت متفاوت است. این ویروس روز‌ها بعد از ایجاد آلودگی قادر به آلوده کردن دیگران نبود بنابراین افراد بعد از شناسایی می‌توانستند خودشان را قرنطینه کنند.

آیا آخرین همه‌گیری را به خاطر دارید؟ در سال 2009 درباره ویروس اچ 1‌ان 1 یا همان آنفولانزای پرندگان ترس زیادی ایجاد شده بود. اما، مشخص شد که بدن افراد خصوصاً افرادی که مسن‌تر بودند نسبت به این ویروس مصونیت دارد، زیرا بدن آن‌ها پیش از این نیز در معرض ویروس مشابه قرار گرفته بود.

چهار نوع ویروس کرونای انسانی وجود دارند که علائمی شبیه سرماخوردگی ایجاد می‌کنند. پروفسور تریسی هاسل از دانشگاه منچستر می‌گوید: «این ویروس جدید است، بنابراین ما فکر نمی‌کنیم که پیش از این نسبت به آن مصونیت پیدا کرده باشیم.»

او می‌گوید جدید بودن سارس-کووی-2 – نام رسمی کووید 19- می‌تواند «یک شوک برای سیستم ایمنی ما باشد.» فقدان مصونیت در برابر ویروس کرونا را می‌توان با زمانی مقایسه کرد که اروپاییان ویروس آبله را با خود به میان سرخپوستان آمریکایی بردند و منجر به مرگ بسیاری از آن‌ها شدند.

سیستم ایمنی افراد مسن کند است برای همین ایجاد ایمنی از ابتدا برای آن‌ها یک مشکل واقعی است. برای اینکه سیستم ایمنی یاد بگیرد با یک بیماری جدید مبارزه کند باید آزمون و خطا‌های زیادی بکند. اما در سنین بالا در بدن ما تولید سلول‌های تی – یکی از اصلی‌ترین بخش‌های سیستم ایمنی – تنوع کمتری دارد؛ بنابراین برای بدن سخت است که در مقابل ویروس کرونا از خود دفاع کند.

کرونا به عنوان بیماری ریه کار خود را شروع می‌کند (حتی در ریه هم کار‌های عجیب و غریبی انجام می‌دهد) و می‌تواند بر کل بدن اثر گذارد. پروفسور ماریا گیاچا، از کینگز کالج لندن، می‌گوید بسیاری از اثرات بیماری کووید ویژه این بیماری است. درحقیقت این بیماری با تمام بیماری‌های شایع ویروسی فرق دارد.

او می‌گوید ویروس کاری بیشتر از کشتن سلول‌های ریه انجام می‌دهد و آن فاسد کردن آن‌هاست. دیده شده که سلول‌ها در مواجهه با ویروس به هم چسبیده و توده‌های سلولی با عملکرد بد را تولید کرده‌اند و باعثِ بیمار شدنِ سلول‌های اطرف خود شده‌اند.

گیاچا می‌گوید بعد از یک آنفولانزای شدید سلول‌های ریه «به طور کامل نوسازی» می‌شود، اما در مورد کووید «این اتفاق نمی‌افتد.» او تأکید می‌کند: «کووید یک بیماری بسیار خاص است.»

لختگی نیز در کووید بسیار عجیب است. پزشکان داستان‌های عجیبی تعریف می‌کنند از اینکه نتوانسته‌اند به موقع به بیماران کمک کنند، زیرا رگ‌های خونی آن‌ها بلافاصله بعد از مواجهه با ویروس با لخته خون مسدود شده است.
پروفسور برورلی هان از کینگز کالج لندن، می‌گوید: «مواد شیمیایی لختگی در خونِ یک بیمار کووید 200، 300 و 400 برابر بیشتر از خون یک فرد معمولی است.»

او می‌گوید: «صادقانه بگویم در طول حرفه طولانی‌ام هرگز هیچ گروهی از بیماران را با این حد از چسبندگی خون ندیده‌ام.» این اثراتِ کلی می‌تواند ناشی از درگاه سلولی باشد که ویروس از آن عبور می‌کند تا سلول‌های ما را آلوده کند. به این درگاه سلولی گیرنده‌های ACE2 گفته می‌شود. این درگاه در تمام بدن شامل تمام رگ‌های خونی، کبد، کلیه و رگ‌ها وجود دارد.

ویروس می‌تواند منجر به ایجاد التهاب در برخی بیماران شود و سیستم ایمنی را وادار کند تا واکنش بیش‌ازحد نشان دهد و به تمام بدن صدمه بزند.

اگر افراد چاق باشند، بیماری کووید بسیار شدیدتر خواهد شد. هرچه اندازه دور کمر بالاتر باشد، خطر نیاز به مراقبت‌های ویژه و مرگ بیشتر می‌شود. این رفتار معمول نیست. پروفسور استفان او رایلی، از دانشگاه کمبریج، می‌گوید: «هیچ عفونت ویروسی دیگر با چاقی مرتبط نیست. در سایر آسیب‌هایی که به ریه وارد می‌شود، افراد چاق بهتر از سایرین عمل می‌کنند.» «این رفتار ویژه کووید است و احتمالاً در همه‌گیری آنفولانزا رخ می‌دهد نه آنفولانزای معمولی.»

ترکیب ویروس کرونا با چربی‌های کبد عملکرد این ویروس را بدتر می‌کند. افراد چاق در مواجهه با ویروس هم التهاب بالاتری دارند و هم در بدنشان مقادیر بالاتری از پروتئین‌هایی که می‌توانند لختگی ایجاد کنند، تولید می‌شود.