دکتر کاظم آملی؛ متخصص بیماری‌های داخلی(ریه)؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
سندرم پلورزی
انباشته شدن مایع در بین دو ورقه جنب باعث ایجاد علایم زیر می‌شود:
در نگاه: طرف مبتلا ممکن است برجسته و فضاهای بین دنده‌ای پر و برآمده شده باشند (اگر مایع زیاد باشد). حرکات تنفسی کاهش می‌یابند و تراشه و نک قلب به طرف مخالف رانده می‌شوند.
در لمس: علاوه بر نکات فوق بیمار ممکن است از درد شکایت کند. ارتعاشات صوتی از بین می‌روند.
در دق: ماتیته شدید وجود دارد که بر حسب وضع بیمار منطقه ماتیته و حدود آن متغیر خواهد بود.
در سمع: در ناحیه‌ای که از مایع انباشته شده صداهای وزیکولر کم شده یا به کلی از بین می‌روند. در بالای حد مایع سوفل پلورتیک یعنی صدای برنکیال که کمی تغییر یافته است ،شنیده می‌شود .
در بالای مایع دو ورقه جنب روی هم قرار دارند و به هم ساییده می‌شوند و در نتیجه ممکن است فرتمان جنبی شنیده شود که بر حسب وضع قرار گرفتن بیمار و برحسب زمان متغیر خواهد بود. در سمع تکلم با صدای بلند اگوفونی و در تکلم با نجوی ممکن است پکتوریلوکی آفون، در بالای مایع، شنیده شود.
برای اثبات وجود مایع در فضای جنب باید با سوزن پنکسیون کرد. بدین وسیله نه تنها وجود مایع در این فضا مسلم می‌شود بلکه نوع و چگونگی آن نیز آشکار می‌گردد. مایع جنبی ممکن است رقیق و زلال (ترانسودا transudate) و یا روشن و کهربایی رنگ و نسبتا در مقایسه با ترانسودا، غلیظ (اکزودا exudate) باشد و یا خونین، یا چرکین، و یا شیری‌رنگ (chylothorax) باشد. هر کدام از این انواع به علل چندی مربوط است:
مایع رقیق و زلال (ترانسودا) که هیدروتوراکس hydrothorax، نیز نامیده می‌شود، ممکن است در اثر نارسایی قلب، پریکاردیت فشارنده (constrictive pericarditis)، بیماری‌های کلیوی، هیپوپروتئین امی(hypoproteinemia)، سیروز کبد، میکسدم، دیالیز صفاقی و غیره پیدا شده باشد. غلظت پروتئین در این گونه مایع جنب معمولا کمتر از 3 گرم در هر صد سانتی متر مکعب است.
مایع اکزودا حاکی از تورم پرده جنب به علل مختلف است. پروتئین آن معمولا از 3 گرم درصد سانتی متر مکعب تجاوز می‌کند و در آن فیبرینوژن وجود دارد، باین جهت وقتی مدتی در لوله آزمایش بماند منعقد می شود.
این نوع مایع را به فرا نسه سروفیبرینو serofibrineux می‌نامند. علل مهم پلورزی‌های سروفیبرینو عبارتند از عفونت‌ها مانند پنمونی‌های مختلف، سل، انفارکتوس ریه، بیماری‌های کلاژن، سرطان‌ها، تورم اعضاء مجاور جنب در زیر دیافراگم و بسیاری از علل دیگر. امتحان شیمیایی (از جمله غلظت پروتئین، قند، کلسترول، تری‌گلیسریدها، بیلیروبین، PH و آنزیم‌های مختلف و مقایسه آنها با مقادیر موجود در خون) و کشت مایع می‌تواند ما را به تشخیص قطعی رهنمون و عامل مولد آن را معلوم سازد.
مایع خونین در ضربه‌ها، عفونت‌ها (از جمله سل)، انفارکتوس ریه و سرطان‌ها به‌وجود می‌آید. جست‌وجوی سلول‌های سرطانی و آزمون باکتریولژیک و شیمیایی تشخیص را روشن می‌سازد، خونریزش در فضای جنب هموتوراکس (hemothorax) نامیده می‌شود و این اصطلاح را وقتی به کار می‌برند که هماتوکریت مایع لااقل 5 درصد هماتوکریت خون باشد.
علت مهم آن ضربه‌های گوناگون است اما در بیماری‌های عروقی و خونی و در سرطان‌ها نیز ممکن است ایجاد شود. وقتی مایع محفظه جنب چرکین باشد آمپیم empyema نامیده می‌شود و حاکی از وجود یک التهاب و عفونت در جنب و یا بافت‌های مجاور (به‌ویژه از ریه) است. چرک ممکن است خیلی رقیق و یا بسیار غلیظ باشد.
در امتحان مستقیم در زیر میکروسکوپ سلول‌های چرکی فراوان (غالبا پلی‌نوکلئرهای خراب شده) و معمولا میکرب مولد بیماری دیده می‌شوند. عامل مولد عفونت در کشت نیز ممکن است رشد کند. مایع شیری‌رنگ (chylothorax) نتیجه اختلال جریان مایع لنف در مجاری لنفی ریه و جنب و یا مجاری اصلی لنف (کانال تراسیک) است که در نتیجه ضربه‌ها یا تومرهای داخل قفسه سینه و گاهی پس از اعمال جراحی به‌وجود می‌آید.
مقدار تری‌گلیسرید در این گونه مایع زیاد است. در مواردی هم که مایع سروفیبرینو مدت زیادی در فضای جنب بماند به علت حل شدن سلول‌ها منظره شیرمانند به خود می‌گیرد (chyliform)، اما تری‌گلیسرید چنین مایعی برخلاف شیلوتوراکس (chylothorax) زیاد نیست و در عوض کلسترول زیاد خواهد داشت...
برای خواندن بخش دوم- پلورزی و پنوموتو راکس از نگاه، تا سمع- اینجا کلیک کنید.
