دکتر سلطانعلی محبوب و سوره رازقی
سندرم متابولیک مجموعه‌ای از ناهنجاری‌های متابولیک از جمله اختلال متابولیسم لیپیدها، پرفشاری خون، عدم تحمل گلوکز، چاقی و ... می‌باشد که در نهایت منجر به تشدید ریسک فاکتورهای بیماری‌های قلبی – عروقی می‌گردد. از این‌رو توصیه کلی این است که اهتمام مسوولان بهداشت عمومی و سلامت جامعه بر کاهش این ریسک فاکتورها معطوف گردد.
در این زمینه آموزش کارکنان بهداشتی و مصرف‌کنندگان مواد غذایی در اولویت اول قرار می‌گیرد که بایستی این آموزش‌ها به سمت ترغیب جامعه به مصرف غذاهای سالم، انجام فعالیت‌های فیزیکی به‌ویژه در مدارس و بهبود برنامه تغذیه‌ای در مدارس سوق داده شود.
به‌علاوه پیشگویی زودرس ریسک فاکتورهای سندرم متابولیک بر اساس سابقه فامیلی، تاریخچه غذایی و شیوه زندگی، تشویق به کنترل منظم فشار خون، سطح گلوکز خون و نیز کنترل پروفایل لیپیدی افراد بالای 30 سال از اهمیت خاصی برخوردار است.
در زمینه تغذیه‌ای، توجه بیشتر به تنوع غذایی توصیه می‌گردد، زیرا هر گروه غذایی دارای برخی از مواد مفید می‌باشد؛ به عنوان مثال در فرآورده‌های لبنی، پروتئین و کلسیم به وفور وجود دارد. فرآورده‌های گوشتی، دارای آهن، روی، پروتئین و چربی فراوان هستند. غلات حاوی پروتئین، کربوهیدرات و ویتامین‌های گروه B فراوان هستند و میوه‌ها و سبزیجات نیز حاوی ویتامین‌های A و C و تعدادی از عناصر معدنی کمیاب می‌باشند.
علاوه بر این، لازم است حتی در مصرف مواد غذایی یک گروه نیز تنوع ایجاد شود. به عنوان مثال در مورد میوه‌ها، بعضی از آنها مانند توت‌فرنگی ویتامین C زیادی دارند و برخی دیگر مانند زردآلو بیشتر حاوی ویتامین A می‌باشند. بنابراین، تنوع در مصرف میوه نیز بسیار توصیه می‌شود.
از طرف دیگر نقش و اهمیت کربوهیدرات‌ها در تغذیه بیماران مبتلا به سندرم متابولیک حائز اهمیت است.
پژوهش‌های بسیاری نشان داده که مصرف میزان مساوی از کربوهیدرات‌های موجود در مواد غذایی گوناگون قندخون را به یک اندازه افزایش نمی‌دهد و عواملی مانند ماهیت کربوهیدرات، ترکیبات همراه آن (مانند فیبر، تانن، اسید فیتیک و...) و قابلیت هضم، موجب تفاوت در پاسخ قند خون پس از مصرف می‌شوند. لذا در مورد مصرف کربوهیدرات‌ها علاوه بر کمیت به کیفیت آنها نیز باید توجه شود.
توصیه‌های تغذیه‌ای برای بیماران مبتلا به سندروم متابولیک
- تنظیم رژیم غذایی بر اساس خصوصیات فردی
- تنظیم انرژی با توجه به نیاز فردی و برای رسیدن به BMI بین 9/24-9/18
- تامین 60-50 درصد کل انرژی دریافتی از کربوهیدرات و در صورتی که فرد مبتلا به دیابت باشد این رقم به 45 درصد کاهش می‌یابد.
- تامین 20-15 درصد کل انرژی دریافتی از پروتئین
- محدود نمودن مصرف سدیم به کمتر از 200 میلی‌گرم در روز.
- دریافت روزانه 1200-1000 میلی‌گرم کلسیم و 3500 میلی‌گرم پتاسیم؛ به‌خصوص در شرایطی که فرد از فشارخون بالا رنج می‌برد.
- دریافت 6-5 واحد میوه و سبزی، 6 واحد محصولات غذایی تهیه‌شده از دانه کامل غلات و افزایش تدریجی کل فیبر خوراکی به 20 تا 10 گرم در روز.
- مصرف مقادیر کافی مواد غذایی حاوی اسید فولیک و B6 و در صورت لزوم استفاده از غذاهای غنی‌شده.
- اطمینان از دریافت ویتامین E کافی (حداقل 12IU برای خانم‌ها و 15IU برای آقایان).
- کاهش مصرف گوشت‌های فرآوری‌شده به علت غنی بودن آنها از چربی اشباع و سدیم.
- استفاده از لبنیات بدون چربی و کم‌چرب (1 درصد چربی).
- استفاده بیشتر از مواد غذایی با نمایه گلیسمی پایین مانند انواع حبوبات و نان‌های سنتی.
- استفاده کمتر از مواد غذایی با نمایه گلیسمی بالا، مانند سیب‌زمینی آب‌پز، هویج، باقلا سبز با پوست.
- حبوبات علاوه بر نمایه گلیسمی پایین حاوی مقادیر قابل توجهی فیبر غذایی هستند. بنابراین، بهتر است به میزان بیشتر مصرف شوند.
در صورتی که غذا را در بیرون از منزل مصرف می‌کنید
- پیش‌غذا و دسر را با دوست خود شریک شوید و اگر تنها هستید، نیمی از پیش‌غذا را با خود به خانه ببرید.
- از گارسون بخواهید به جای ریختن سس روی غذا، آن را کنار غذا سرو کند تا بتوانید مقدار مصرف آن را کنترل کنید.
- بهتر است به جای غذاهای سرخ شده، غذاهای کبابی سفارش دهید.
در پایان قابل ذکر است که امروزه افزایش هزینه مرتبط با سندرم متابولیک، توجه مسوولان بهداشتی را به رویکرد تغذیه درمانی معطوف نموده است، زیرا با این وسیله می‌توان هزینه‌های درمان را کاهش داد، کیفیت زندگی را بهبود بخشید.
از بروز اختلالات بالینی مرتبط با این ناهنجاری پیشگیری و در نهایت از عوارض ناشی از بروز بیماری‌های قلبی – عروقی جلوگیری نمود.
در هر حال، بدن شما برای سالم ماندن نیاز به مواد غذایی متنوع دارد؛ بنابراین با برنامه‌ریزی درست غذایی و ایجاد نظم در مصرف غذا به سلامت جسم و روان خود کمک کنید.
