رهبری شرق آسیا در احیای اقتصاد

فاصله‌گیری اجتماعی و بحران‌‌های اقتصادی در سال 2020 مولود کووید-19 بود. بنا بر گزارش آنکتاد، در این سال، تجارت جهانی رکودی 9درصدی داشت که رقمی تاریخی به حساب می‌آید. (درگزارش پیشین آنکتاد این رکود 8درصد برآورد شده بود) در این میان، تجارت کالا بالغ بر 6درصد و تجارت خدمات قریب به 5/ 16درصد کاهش را تجربه کرد. تاثیر کووید-19 بر تجارت جهانی در نیمه نخست سال 2020 به اوج خود رسید و کاهشی 15درصدی در سطح جهان را ثبت کرد. اما از سه ماه سوم سال 2020 اقتصاد روند بهبود به خود گرفت و در سه ماه چهارم سال توانست قدری خود را احیا کند و به سوی رشد حرکت کند. رشد در این مقطع، حاصل افزایش تجارت کالا در جهان بود. در سه ماه چهارم سال 2020 تجارت جهانی بخش کالا رشدی 8 درصدی را تجربه کرد.

کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل در گزارش اخیر خود تخمین زده که در سه ماه نخست سال 2021 تجارت جهانی بخش کالا با روندی آهسته به سوی رشد حرکت خواهد کرد. در این میان گرچه تجارت جهانی بخش خدمات نیز در تلاش خواهد بود که خود را احیا کند اما سرعت آن به میزان سرعت تجارت کالا نخواهد بود. بخش عمده سرعتِ کند بخش خدمات، بر دوش دشواری‌ها و مصائب پیش روی صنعت سفر و توریسم است.

با نگاه به آمار و ارقام صادرات و واردات کشورهای جهان به ویژه قدرت‌های بزرگ اقتصادی، می‌توان دریافت که الگوهای تجارت در سال 2020 چه تحولاتی داشته‌اند. این آمار و ارقام نشان می‌دهند که اقتصادهای بزرگ هم در حوزه واردات و هم در حوزه صادرات روندی کاهشی در این سال تجربه کردند. گرچه در انتهای سال 2020 میلادی نشانه‌هایی از بهبود در برخی از کشورها دیده شد اما حجم تجارت جهانی همچنان نسبت به سال پیش از آن پایین است. برای مثال در سه ماه سوم سال گذشته میلادی، چین رشدی 3درصدی در صادرات کالا داشت؛ با این وجود تجارت خدمات برای این کشور نیز بسیار پایین‌تر از نرخ میانگین بود. در سه ماه چهارم اما صادرات و واردات برای بسیاری از کشورهای بزرگ روندی رو به احیا داشت. در میان این کشورها چین و هند در حوزه صادرات پیشتاز بودند.

احیای تجارت در سه ماه چهارم سال 2020 درکشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه متفاوت بود. تجارت کالا از مبدأ یا مقصد کشورهای توسعه‌یافته با توان بیشتری خود را احیا کرد و این الگو برای صادرات برجسته‌تر نیز بود. در میان مناطق جهان، کشورهای آسیای شرقی در کسب رشدی مثبت پیشتاز سایر کشورهای جهان بودند. به طور کلی می‌توان گفت که در سه ماه چهارم سال 2020، کشورهای توسعه یافته در حوزه واردات رشدی یک درصدی و در حوزه صادرات کاهشی یک درصدی را تجربه کرد. در این بازه زمانی کشورهای در حال توسعه در حوزه صادرات رشدی 8درصدی و در بخش واردات رشدی 6درصدی داشتند. همچنان که این ارقام نشان می‌دهند، در سه ماه چهارم سال 2020 احیای تجارت در مناطق مختلف الگوها و روندهای متفاوتی داشته‌اند. به طور مثال آسیای شرقی در این مدت زمان رشدی 12درصدی را تجربه کرد و واردات به این منطقه  5درصد کاهش داشت.  این احیای اقتصاد اما در بخش‌های مختلف رفتاری متفاوت داشت به طور کلی در نیمه دوم سال 2020 غالب بخش‌های اقتصادی به جز بخش انرژی و تجهیزات حمل‌و‌نقل، حرکتی رو به رشد به خود گرفتند. حجم تجارت جهانی در این دو بخش همچنان یک‌سوم کمتر از مدت زمان مشابه در سال 2019 است. در آخرین سه ماهه سال 2020 بخش انرژی رکودی 33درصدی و بخش حمل‌و‌نقل کاهشی 32درصدی داشت. از سوی دیگر صنعت منسوجات پررونق بود و در این بازه زمانی رشدی 40درصدی داشت. تجهیزات اداری نیز در رتبه دوم رشد قرار داشت و رشدی 16درصدی را تجربه کرد.

کووید-19 نه تنها بر میزان تقاضای جهانی اثر نگذاشت بلکه بستری برای رقابت کشورها نیز شد، درحالی‌که صادرات در بسیاری از کشورها آسیب دیده بود، اما شرایط همه‌گیری سبب شد برخی از کشورهایی که راحت‌تر این بحران را مهار کردند، سهم بیشتری از تجارت جهان را به خود اختصاص دهند. در میان کشورهای جهان ایران با رشد صادرات خود در بخش محصولات کشاورزی و غذایی به میزان 37 درصد توانسته سهم خود را در صادرات این محصولات در جهان افزایش دهد.