مفهوم شاخص تولید صنعت
بیش از نیمی از تولیدات کشور در اختیار بیش از 240 شرکت صنعتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و فرابورس است که به‌صورت ماهانه گزارش تولید خود را منتشر می‌کنند. از این‌رو با توجه به بررسی آمار این شرکت‌ها، می‌توان وضعیت تغییرات تولید صنعت کشور را رصد کرد. پژوهشکده پولی و بانکی بانک‌مرکزی در گزارشی با عنوان گزارش ماهانه تولید صنعتی، با استفاده از اطلاعات شرکت‌های بورسی، وضعیت شاخص تولید صنعتی کل کشور را در دی‌ماه سال‌جاری بررسی کرد. بررسی‌های رسمی نشان می‌دهد که شاخص مستخرج از داده‌های این شرکت‌ها، همراستا با شاخص تولید صنعتی کل کشور است. از این‌رو شاخص مذکور در زمانی که شاخص‌های رسمی کل کشور با تاخیر منتشر می‌شوند و تواتر فصلی دارند، می‌تواند جایگزین خوبی برای آنها باشد و وضعیت تغییرات ماهانه صنعت را نشان دهد.
رشد 9/ 3 درصدی شاخص تولید
بررسی آمارهای رسمی نشان می‌دهد که رشد تولید صنعتی در طول ماه‌های سال97 (به‌جز در مهرماه) روند کاهشی داشته اما تقریبا در تمام ماه‌های سال 98 (به‌جز اسفند ماه) رشد تولید صنعتی با روند افزایشی همراه است. روند افزایشی نرخ رشد این شاخص در اسفندماه 98 به‌دلیل شیوع ویروس‌کرونا و تعطیلی‌های واحدهای صنعتی متوقف و این امر باعث شد که تولید شرکت‌های صنعتی در فروردین‌ماه سال 99 نسبت به ماه مشابه سال گذشته حدود 9/ 11درصد کاهش داشته باشد. همچنین بررسی‌های مذکور نشان می‌دهد که روند بهبود رشد تولید شرکت‌های بورسی از اردیبهشت‌‌ماه 99 مجددا آغاز شد و تا آبان ماه که رشد بالای 6 درصد نسبت به مدت مشابه به‌دست آمد، این روند رو به بهبود ادامه پیدا کرد. در آذرماه در بیشتر صنایع، رشد تولید نسبت به مدت مشابه پایین‌تر از رشد در آبان‌ماه بوده است و پیرو آن شاخص تولید صنعتی نیز به رشد 1/ 5درصد رسید. افزون بر این، روند کاهش رشد تولید در دی‌ماه هم ادامه پیدا کرد و رشد شاخص تولید شرکت‌های صنعتی در دی‌ماه نسبت به مدت مشابه به 9/ 3 درصد رسید. بررسی گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که دلیل کاهش رشد تولید به این دلیل است که در ماه‌های ابتدایی سال 98 سطح تولید در بیشتر صنایع پایین بود و این سطح پایین تولید با رشد بالایی که در نیمه دوم سال98 در صنایع اتفاق افتاد جبران شد و افزایش پیدا کرد، از این‌رو طبیعی است که این رشدها نسبت به مدت مشابه سال قبل در نیمه اول سال 99 (با توجه مقایسه با سطح پایین تولید) بالاتر باشد و در نیمه دوم سال 99 این رشد به تدریج کاهش داشته باشد.
مانع اصلی رشد تولید
به‌منظور داشتن تحلیل جامعی از چرایی تغییرات در تولید، بررسی آمار تولید به تنهایی اکتفا نمی‌کند. بررسی تغییرات در موجودی انبار محصولات، علاوه بر اینکه تحلیل بهتری از علت تغییرات ارائه می‌دهد به‌دلیل آنکه شاهدی از وضعیت بازار و تقاضا است، می‌تواند در پیش‌بینی روند آتی تولید نیز کمک کند. بررسی‌های رسمی نشان می‌دهد که اولا تغییرات در موجودی انبار در مجموع صنایع در سال‌های اخیر (به‌جز ماه فروردین و اردیبهشت 99 که به‌خاطر شوک کرونا کاهش شدید عرضه وجود داشت) زیر 3 درصد از تولید است. دوم اینکه با توجه به تحریم‌های بین‌المللی و اینکه بسیاری از صنایع در زیر ظرفیت اسمی خود تولید می‌کنند، می‌توان این فرضیه را مطرح کرد که مهم‌ترین بازدارنده رشد تولید در بین صنایع محدودیت در تقاضای داخلی و خارجی است. از این‌رو بهبود در تقاضا می‌تواند محرک رشد تولید به‌حساب بیاید.
کاهش محسوس شرکت‌های زیانده
گرچه سودآوری در شرکت‌ها و صنایع مساله مالی محسوب می‌شود ولی باید به این نکته توجه کرد که برای تداوم تولید و پایداری رشد در صنایع، داشتن حاشیه سود مطمئن از الزامات به‌شمار می‌آید. بنا بر آمارهای رسمی از میان 439 شرکت که اطلاعات آنها در دسترس بوده در سال 98 معادل 51 شرکت زیانده وجود داشته که این تعداد نسبت به سال 97 (در بین همین شرکت‌ها) 12 واحد کاهش داشته است. همچنین در شش ماه نخست سال 99 از 441 شرکت 57 شرکت زیانده وجود داشته که نسبت به مدت مشابه سال قبل 23 شرکت از تعداد شرکت‌های زیانده کمتر شده است. در نهایت در 9ماهه سال‌جاری از 417 شرکت که صورت‌های مالی مربوطه را منتشر کردند 43 شرکت زیانده وجود داشته است که نشان می‌دهد که تعداد شرکت‌های زیانده نسبت به مدت مشابه سال قبل 28 شرکت کاهش پیدا کرده است. نکته قابل‌توجه کاهش محسوس شرکت‌های زیانده در سال 1399 نسبت به سال قبل است.
رشد بیش از 100درصدی سود اسمی
یکی دیگر از آمارهای مهم گزارش تولید صنعتی، شاخص رشد سود خالص اسمی است. گرچه رشد سود اسمی عمدتا ناشی از رشد قیمت‌ها است، اما مقایسه آن با رشد قیمت‌ها می‌تواند وضعیت سودآوری صنایع را مشخص کند. بر اساس آمارهای رسمی، مجموع سود 439 شرکت بورسی در سال 98 نسبت به سال قبل معادل 8/ 56 درصد رشد داشته است. سود اسمی شرکت‌ها در سه ماهه اول، دوم و سوم سال 99 نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب به میزان 6/ 20، 68 و 113 درصد افزایش داشته است. همچنین روند افزایشی نرخ رشد سود در سه ماهه 99 نشان از بهبود وضعیت شرکت‌ها از منظر سودآوری دارد، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که در ماه‌هایی از سال 99 که در بخش صنعت افزایش تولید اتفاق افتاده است با افزایش سود شرکت‌ها همراه شده است. در مجموع با توجه به رشد اسمی سود خالص شرکت‌ها و تعداد شرکت‌های زیانده می‌توان بیان کرد که شرکت‌ها از منظر سودآوری در سال 99 وضعیت بهتری نسبت به سال 98 دارند به نحوی که سود خالص اسمی در 9 ماهه 99 در شرکت‌های صنایع صادرات محور (محصولات شیمیایی و فلزات اساسی) نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از 100درصد رشد داشته و تعداد شرکت‌های زیانده نیز در این بازه به‌طور محسوسی کاهش داشته است. البته در این مدت، شرکت‌های صنعت خودروسازی و قطعات به‌رغم رشد تولید قابل‌توجهی که داشته‌اند، با افزایش زیان نسبت به مدت مشابه سال قبل روبه‌رو بودند.
![]()
