آفت عودکننده دهانی (۱)

دکتر خسرو نقیبی؛ متخصص بیهوشی و عضو هیأت علمی

انواع زخم‌های آفت

آفت دهانی به صورت زخم‌های عودکننده و دردناک مخاط دهان بروز می‌کند.

انواع زخم‌های آفت

 زخم آفتی در چند نوع است:

1- کوچک (minor) که شایع‌ترین نوع بوده و در حدود 80 درصد از بیماران این نوع بروز می‌کند که معمولا تظاهرات آن در سنین 10 تا 40 سالگی مشاهده می‌شود.

2- بزرگ (major) که کمتر از 10 درصد از بیماران آفتی را تشکیل می‌دهد و اندازه ضایعات ممکن است به چند سانتیمتر هم برسد.

3- تبخالی شکل (Herpetiform) که حدود 10 درصد از بیماران را شامل می‌شود وجود دارند و شایع‌ترین آنها آفت کوچکی می‌باشد که به تعداد 1-5 عدد و به قطر کمتر از یک سانتیمتر و معمولا 3-5 میلی‌متر دیده می‌شوند.

علائم بیماری

این زخم‌ها گرد یا بیضی بوده و به رنگ زرد خاکستری با حاشیه قرمز و تا حدی برجسته دیده می‌شوند. از نظر محل، بیشتر قسمت قدامی حفره دهان مبتلا می‌شود و محل شایع آن پشت لب‌ها – مخاط گونه، کف دهان، زیر و کناره‌های زبان می‌باشد. این زخم‌ها کمتر به کام، حلق، لثه چسبیده و روی زبان را مبتلا می‌سازند.

عمدتاً زخم‌های آفتی در زنان و همچنین در افرادی که از نظر وضعیت اقتصادی – اجتماعی سطح بالاتری دارند به میزان بیشتری بروز می‌کند، تقریبا اکثر مبتلایان به آفت را افراد غیرسیگاری تشکیل می‌دهند.

شیوع بیماری

غالب افراد در زیر سن 40 سالگی حداقل یک یا چند بار به آن مبتلا شده، ولی سن شیوع آن، دهه دوم زندگی می‌باشد و زن‌ها بیشتر از مردان به آن دچار می‌شوند. زخم‌های افتی اغلب دردناک بوده و با تماس با غذا و نوشیدن مایعات محرک (ترشی و ادویه‌دار) درد آن تشدید می‌گردد. بخصوص اگر زبان گرفتار شده باشد که در این صورت علاوه بر غذا خوردن، ممکن است صحبت کردن نیز دچار مشکل شود.

بیمارانی که مرتبا دچار آفت دهان می‌شوند، در محل زخم احساسی شبیه به سوزن سوزن شدن و یا قبل از ایجاد زخم احساس سوزش (معمولا 24 ساعت قبل) در محل زخم را تجربه می‌کنند. زخم سریعا به وجود آمده و خود به خود بعد از گذشت مدت 7-10 روز التیام می‌یابد و از خود اثری بر جا نمی‌گذارد.

بهبودی زخم‌ها ممکن است همزمان صورت نگیرد. معمولا بعد از بهبودی تا مدتی (گاها 3-4 هفته) زخمی ایجاد نمی‌گردد ولی در افراد بسیار حساس و مستعد ممکن است قبل از بهبودی زخم‌های اولی مجددا زخم‌های دیگری در دهان (معمولا در نواحی دیگر) مشاهده شود.

عامل بیماری

به دلیل شباهت این زخم‌ها به زخم‌های تبخالی و همچنین عود آنها سابقا تصور شد، عامل بیماری ویروسی است. با نمونه‌برداری از این زخم‌ها و دیدن نوع ال فرم استرپتوکوک، احتمال میکروبی بودن، آن بالا گرفت ولی مشاهده گردید که این میکروب‌ها در مخاط سالم و دیگر زخم‌های دهان نیز دیده می‌شوند.

امروزه اعتقاد بر این است که آفت جزء بیماری‌های سیستم ایمنی است. در بیماری‌های سیستم ایمنی شناخت بافت‌های آشنا از بیگانه مختل می‌گردد. در آفت سلول‌های دفاعی بدن به قسمتی از مخاط دهان حمله ور شده و باعث زخمی شدن آن ناحیه می‌شوند که گذرا بوده و خود به خود بهبود می‌یابد.

بعضی از بیماران بعد از مراجعه به دندانپزشک و یا هنگام اعمال جراحی دهان و دندان و یا حتی هنگام اعمال جراحی غیر از دهان و دندان با بیهوشی عمومی و حتی بی‌حسی‌های ناحیه‌ای دچار آفت دهان می‌شوند این سوال پیش می‌آید آیا می‌توان با اطمینان گفت: استفاده از وسایل غیراستریل باعث ایجاد این ضایعات می‌شود؟

خیر، همانگونه که ذکر شد عامل ایجادکننده آفت میکروب و ویروس نمی‌باشد. عوامل مستعدکننده‌ای برای ایجاد آفت وجود دارند که می‌توان به استرس و تروما (فشار مختصر ناشی از کنار کشیدن گونه، لب و یا زبان توسط آینه و رول پنبه و حتی تماس مخاط با ابزار دندانپزشکی و یا اقدامات ضروری هنگام بیهوشی عمومی همچون لوله‌گذاری تراشه و یا ساکشن دهان و حلق و...) اشاره نمود...

برای خواندن بخش دوم- آفت عودکننده دهانی- اینجا کلیک کنید.