جهش تند ادویه و سقوط تقاضا

مشاهدات میدانی «دنیای اقتصاد» از خیابان مولوی نشان می‌دهد قیمت انواع ادویه در سال جاری به طور متوسط 40درصد افزایش داشته ‌است. همچنین به سبب اینکه بیش از 60 درصد از تقاضای بازار ادویه از طریق واردات تامین می‌شود، نوسانات اخیر ارزی بازار را سرد کرده ‌است و «بنکدارها قیمت را روزانه تعیین می‌کنند».

 افزایش قیمت 40 درصدی

میدان قیام، خیابان مولوی به سمت میدان محمدیه. مثل همیشه دست‌فروش‌ها بساط پهن‌ کرده‌اند و با «از شیر مرغ تا جان آدمیزاد» کاسبی می‌کنند. یکی داد می‌زند «همه‌جور جنسی 10 تومن» و یکی با انگشتری مشتری را چک می‌کند. در میان این شلوغی کاسب‌‌ها هم اکثرا دم در مغازه صندلی گذاشته‌اند و خیابان و مردم را برانداز می‌کنند: «مشتری نیست. قبلا ادویه همه سفارش می‌دادند الان دو مثقال فلفل می‌خرند و می‌روند.» حسین هم دم در مغازه ادویه‌فروشی نشسته ‌است. ادویه‌های رنگی در مربع‌هایی که با فلز از یکدیگر جدا شده‌اند و در هر کدام مقوایی با قیمت فرو رفته ‌است. این فروشنده ادویه در خیابان مولوی فلفل سیاه را کیلویی 160هزار تومان می‌فروشد و فلفل قرمز را 95هزار تومان: «فلفل هندیه. تند.» به گفته حسین قیمت ادویه از سال گذشته تا الان «بیشتر از سه برابر شده ‌است. نرخ ادویه هم به دلار وصل است و الان روزانه قیمت می‌گیریم». به گفته این فروشنده بخش عمده‌ای از «ادویه‌ بازار از هند و پاکستان وارد می‌شود. قبلا کشاورزهای خودمان فلفل و هل تولید می‌کردند، اما الان برایشان سودی ندارد». این فروشنده جوان برای خشخاش مبلغ 170هزار تومان را در نظر گرفته در حالی که به گفته او تابستان پارسال «کیلویی 60 هزار تومان قیمت داشت. مثلا نخودگل هم از کیلویی 10هزار تومان به 40هزار تومان رسیده‌است. این جوری نیست که فقط ادویه‌های اصلی گران شده ‌باشد. از گل‌گاوزبان بگیر تا زردچوبه». حسین در مقابل این سوال که شایع شده در بازار آرد را رنگ می‌کنند و به جای زردچوبه می‌فروشند جا می‌خورد و می‌گوید: «یک‌بار یکی این کار را کرد هنوز قصه‌ش در بازار است. پارسال این اتفاق افتاد که دستگیرش کردند.» به گفته حسین شاید بتوان برای ارزان‌تر تمام شدن ادویه کیفیت آن را کاهش داد «اما نمی‌توان مثلا آرد را به جای زردچوبه فروخت. یک مشتری متوجه نمی‌شود، اما دومی مسلما متوجه می‌شود».

فروشنده دیگری هم در این راسته حرف حسین را تایید می‌کند. جمال که مردی میانسال است در انتهای مغازه‌ای کوچک نشسته که نصف اجناسش را در پیاده‌رو جا داده‌ است. رنگ ادویه‌ها چشم را می‌زند و اگر کرونا و الزام پوشیدن ماسک نبود بوی آنها هم حس می‌شد؛ بویی که در پیاده‌رو پیچیده ‌است. به گفته جمال «بعضی فروشنده‌ها در ادویه‌های مخلوط دست می‌برند، اما نمی‌توان مثلا به جای فلفل چیز دیگری دست مشتری داد». این فروشنده درباره ذائقه مشتری می‌گوید: «قبلا سفارش ادویه داشتیم. مثلا طرف دستور آسیاب کردن چندتا ادویه را می‌داد و نهایتا 100هزار تومان تمام می‌شد که برای مصرف یک‌ سال هم کافی بود. الان همان ادویه 300هزار تومان تمام می‌شود.» جمال می‌گوید:«‌مشتری به ادویه‌های آماده‌ انگار اعتماد ندارد. مثلا دوست دارد ادویه کاری خودش را داشته ‌باشد درصورتی‌که ادویه کاری مغازه با آن یکی است. الان که قیمت‌ها بالا رفته تعداد این مشتری‌ها هم کمتر شده ‌است.» جمال هر کیلو هل‌سبز را 300 تا 350 هزار تومان نرخ زده ‌است و خشخاش را 160 هزار تومان می‌فروشد: «سیاه‌دانه هم که پارسال کیلویی 50 هزار تومان قیمت داشت امسال به 140 هزار تومان رسیده ‌است.» این فروشنده درباره دلایل گرانی ادویه می‌گوید: «چی گران نشده که ادویه گران نشود؟ بیشتر ادویه بازار هم وارداتی است. هر کسی هم به فکر سود خودش است از بنکدار بگیر تا من فروشنده. وقتی قیمت‌ها روزبه‌روز تغییر می‌کند مشخص است هرکه هرچه بتواند می‌فروشد. مثلا رازیانه پارسال 40 هزار تومان قیمت داشت اما خرید امسال من 50 هزار تومان بود و می‌دانم که دفعه بعد باید گران‌تر بخرم. در چنین شرایطی کاسب هرچه بتواند می‌فروشد که ضرر نکند.» جمال ‌تخم‌گشنیز را کیلویی 30 هزار تومان قیمت زده ‌است و جوز هندی را «دانه‌ای 3هزار تومان و مثقالی 10هزار تومان. الان خرید مشتری دانه‌ای و مثقالی است».

 کاسبی با حاشیه

یکی از عطاری‌های خیابان مولوی درباره شرایط فروش به «دنیای اقتصاد» می‌گوید بخش عمده دخل او را «حاشیه» پر می‌کند. او با انگشتش کاغذهای چسبیده به دیوار و ویترین را که روی هرکدام چیزی نوشته ‌شده نشان می‌دهد: «بخش قابل‌توجهی از فروش ما به داروهای لاغری و فشار خون و امثالهم برمی‌گردد.» به گفته این فروشنده از زمان شیوع کرونا تقاضا برای «این داروها بیشتر شده مخصوصا داروهای تقویت ایمنی بدن؛ هنوز بعضی به طب سنتی اعتقاد دارند».

 نوسانات ارز و بازار ادویه

میزان نیاز سالانه ادویه کشور 220هزار تن است که 170هزار تن آن از طریق واردات تامین می‌شود. وابستگی بازار به واردات در کنار نوسانات اخیر نرخ ارز را می‌توان از دلایل افزایش قیمت ادویه دانست، اما مقامات صنفی می‌گویند به سبب «گرانی این اقلام تقاضا در حال آب رفتن است». این در حالی است که مشاهدات میدانی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد قیمت انواع ادویه نسبت به سال گذشته حداقل 60درصد افزایش داشته که 40درصد آن در سال جاری اتفاق افتاده ‌است. همچنین مشاهدات ما از بازار مولوی و گفت‌وگو با کسبه نشان می‌دهد در میزان خرید طرف تقاضا تغییر قابل‌توجهی اتفاق افتاده‌ به گونه‌ای که خریدها از کیلویی به مثقالی کاهش پیدا کرده ‌است. باید دید آیا همان‌گونه که ماسک بوی ادویه را از مشتری‌های بازار گرفته، گرانی، خود ادویه را هم از آشپزخانه‌ها می‌گیرد؟