لندن برای مهار آلودگی هوا اجرای طرح ترافیک ثانویه در پهنه وسیعی از این ابرشهر را کلید زد. این طرح ترافیک از ابتدای هفته جاری در لندن به اجرا درآمد و اگرچه هدف بنیادی آن کاهش انتشار آلاینده‌ها در شهر است، اما آثار مثبتی در حوزه روان‌سازی ترافیک و کاهش سفر با خودرو نیز به دنبال دارد.
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» دو پهنه اصلی در شهر لندن به‌عنوان محدوده‌های اجرای طرح ترافیک تعریف شده که یکی از این دو با هدف کاهش بار ترافیک و دیگری با هدف کاهش انتشار آلاینده‌ها در جو تعریف شده است. محدوده طرح ویژه کاهش ترافیک که برای تردد خودرویی در آن عوارض نقدی پیش‌بینی شده، در مرکز لندن واقع شده و تردد خودروها در آن بین ساعات 7 بامداد تا 22 مشمول پرداخت روزانه 5/ 17 پوند عوارض نقدی است. در کنار این طرح از سال 2017 طرح دیگری موسوم به «منطقه کاهش آلودگی (LEZ) » در لندن اجرا شد؛ طرحی که در ایران نیز از اواسط دهه 90 در مدیریت شهری پایتخت مطرح و اجرا شد. در تهران محدوده طرح زوج و فرد سابق به‌عنوان منطقه اجرای «LEZ» انتخاب شد و به این ترتیب مقرر شد خودروهای آلاینده در این محدوده مشمول پرداخت جریمه شوند. در لندن نیز طی چهار سال اخیر خودروهای آلاینده در محدوده اجرای «LEZ» مشمول پرداخت عوارضی البته به مقدار کمتر از عوارض طرح ترافیک لندن بوده‌اند؛ اما اکنون نسخه ثانویه این طرح موسوم به «محدوده با آلایندگی بسیار کم (ULEZ)» از هفته جاری کلید خورده و طی آن یک رینگ متفاوت درون رینگ اجرای «LEZ» انتخاب شده است که در آن محدوده استانداردهای آلایندگی سخت‌گیرانه‌تر پیاده می‌شود و خودروهای بسیار کم‌آلاینده می‌توانند در این محدوده به‌صورت رایگان سفر کنند؛ در غیر این صورت مشمول پرداخت عوارضی به بهای بیشتر از عوارض تردد در «LEZ» خواهند شد.
پیش از این نیز محدوده «ULEZ» به‌عنوان یک پهنه کوچک درون رینگ «LEZ» در لندن تعریف شده بود، اما نسخه تکامل‌یافته این طرح با پهنه وسیعی که یک‌چهارم کل مساحت لندن را دربرمی‌گیرد، به تازگی اجرا شده و تور رهگیری خودروهای آلاینده را در محدوده وسیع‌تری از شهر گسترده است. همچنین به همان نسبت که محدوده با آلایندگی بسیار کم گسترده شده، بر پهنه محدوده کاهش آلودگی یا همان «LEZ» نیز افزوده شده است. خودروهای آلاینده برای تردد در این پهنه باید روزانه 5/ 12 پوند عوارض بپردازند و درصورت عدم پرداخت عوارض مشمول جریمه 100 پوندی خواهند شد.
هرچند ظاهر این طرح با هدف اولیه مقابله با آلودگی هوا اجرا می‌شود، اما پیش‌بینی‌ها بر اساس تجربه نسخه قبلی طرح منطقه کاهش آلودگی نشان می‌دهد با توجه به تنگ‌تر شدن عرصه تردد خودروها، شیفت به دوچرخه و اسکوتر افزایش پیدا خواهد کرد؛ اتفاقی که در طول دو سال اخیر نیز رخ داد. سهم سفر با دوچرخه در لندن از کل سفرهای روزانه این ابرشهر در حال حاضر سه درصد است؛ اما تنها در سال 2021 میزان استفاده از دوچرخه برای سفرهای کاری 145 درصد افزایش یافته است. در تهران آمار سفر روزانه با دوچرخه از کل سفرها در حال حاضر زیر یک‌درصد است و این در حالی است که شهرداری تهران در اعلام این آمار سفرهای غیرکاری را نیز آورده است؛ درحالی‌که عمده سفرهای دوچرخه‌ای در لندن با انگیزه کاری صورت می‌گیرد.
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» «قیمت‌گذاری بر کربن» و تبیین شاخص‌هایی چون «آلایندگی کم» از جمله تلاش‌هایی است که سیاستگذاران برای کاهش آلودگی شهرهای جهان و همسو با اهداف اقلیمی در حال اجرای آن هستند. در حالی‌که رهبران 200 کشور جهان در بریتانیا گردهم آمدند تا برای آینده تغییرات آب‌وهوایی جهان تصمیم‌گیری کنند، پایتخت این کشور از گسترش طرح‌های خود برای کاهش آلودگی خبر داده است.
طرح توسعه مناطقی تحت عنوان «با آلایندگی بسیار کم» موسوم به ULEZ در پایتخت بریتانیا در حالی از سوی شهرداری لندن اجرایی می‌شود که بسیاری از اقتصادهای بزرگ جهان در تکاپو برای کم کردن ردپای کربن از حملونقل جاده‌ای خود هستند. این طرح پیش از این و در آوریل 2019 در مرکز لندن اجرایی شده بود و بنا به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی «حملونقل برای لندن» سبب کاهش 44درصدی دی‌اکسید نیتروژن کنار جاده‌ای در این منطقه شده بود. با توجه به این موفقیت، سیاستگذاران بریتانیا بر آن شدند تا این طرح را به سایر مناطق شهر نیز گسترش دهند. بنا بر این طرح جدید، یک چهارم مساحت لندن تحت عنوان منطقه «با آلایندگی بسیار کم» شناخته می‌شود که به‌طور مستقیم 3میلیون و 800هزار شهروند را تحت پوشش قرار می‌دهد. در نتیجه اجرایی شدن این طرح، به جز ایام کریسمس، در سایر ساعات و روزهای سال، تنها خودروهای استاندارد مجوز عبور در این مناطق را دارند. صادق‌خان، شهردار پایتخت بریتانیا اجرایی شدن این برنامه را «روزی برجسته برای شهر ما (لندن)» توصیف کرد. در برنامه ULEZ، خودروهایی که فاقد مجموعه خاصی از استانداردهای آلایندگی هستند، باید روزانه 50/ 12پوند شارژ پرداخت کنند. عدم پرداخت این مبلغ، سبب جریمه‌ای 160پوندی می‌شود؛ اگرچه در صورت پرداخت در طی 14 روز به 80 پوند کاهش می‌یابد.
صادق خان، شهردار لندن درباره گسترش ULEZ گفت که این طرح در گذشته به کاهش آلودگی سمی دی‌اکسید نیتروژن تا نصف میزان پیشین کمک کرده و گسترش آن به نفع تمامی ساکنین لندن خواهد بود و گامی مهم در بهبود سبز این شهر است. سارا وولنو، مدیر اجرایی انجمن آسم بریتانیا و بنیاد ریه بریتانیا، در بیانیهای تاکید کرد که «این طرح گامی بزرگ در مسیری درست است، اما نباید نسبت به تلاش‌ها در برابر این تهدید نامرئی، راضی باشیم» بنا به گفته او، همچنان شمار بالایی از افرادی که در این شهر ساکن هستند در مناطقی زندگی می‌کنند که سطح آلودگی در آن بسیار بالاست.
با وجود نتیجه‌بخش بودن تلاش‌هایی که در راستای بهبود کیفیت هوا در چنین کلان‌شهرهایی صورت گرفته، خطرهای زیست‌محیطی همچنان بزرگ‌ترین خطری است که شهروندان آنان را تهدید می‌کند. در سال 2019 نزدیک به چهار هزار شهروند لندنی به دلیل قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آلودگی هوا جان خود را از دست دادند. این در حالی است که بسیاری در معرض ابتلا به آسم، سکته مغزی و زوال عقل قرار می‌گیرند. در همین راستا در سال 2017 شهرداری لندن فاز اول طرح خود برای «مناطق با آلایندگی بسیار کم» را اجرایی کرد. در پی اجرایی شدن این برنامه، روزانه نزدیک به 44هزار خودرو کمتر در مناطق مشخص‌شده تردد می‌کنند و غلظت دی‌اکسید نیتروژن 44 درصد کاهش یافته است. همچنین شمار مدارس ابتدایی و دبیرستانی در مناطق پرخطر از 445 مدرسه در سال 2016 به 14مدرسه در سال 2019 رسیده که نشان از کاهشی 97درصدی در این حوزه دارد. همچنین بنا بر این طرح، بالغ بر 12هزار و 300 تن در میزان نشر کربن دی‌اکسید صرفه‌جویی شده است.
طرح «آلایندگی بسیار کم» بخشی از برنامه کلان‌تر شهرداری لندن است که از سال 2016 و با بودجه نزدیک به 800میلیون پوند در دست اجراست. در طول این 5 سال، همه اتوبوس‌های ناوگان حملونقل منطبق با پاک‌ترین استانداردهای آلایندگی یورو 5 شدند و از سال 2018 تاکسی‌‌ها تنها در صورت داشتن مجوز آلایندگی صفر کربن مجاز به تردد در شهر هستند. مناطق تحت پوشش در طرح جدید، 18 برابر بزرگ‌تر از منطقه مرکزی لندن است. این در حالی است که بنا بر برآوردها، نزدیک به 87درصد از وسایل نقلیه در لندن، استانداردهای لازم برای تردد در این مناطق را دارند. وسایل نقلیه سنگین چون ون، کامیون و اتوبوس به جای رعایت استانداردهای «آلایندگی بسیار کم»، استانداردهای «آلایندگی کم» را رعایت می‌کنند. گرچه از مارس 2021 این دو شاخص بسیار نزدیک به هم شده است، اما مناطق تحت پوشش این دو استاندارد و جریمه‌های آنان با یکدیگر متفاوت است.
با وجود این، این تنها برنامه شهرهای بزرگ جهان برای کاهش آلایندگی نیست. بریتانیا در تلاش است که فروش خودروهای دیزلی و بنزینی را تا سال 2030 متوقف کند. از سال 2035 نیز بناست که همه خودروها و وانت‌های جدید، میزان آلاینده‌های خروجی خود را به صفر برسانند. کمیسیون اروپا، بازوی اجرایی اتحادیه اروپا نیز در تلاش است تا به‌طور 100درصدی از میزان انتشار کربن در اکثر خودروها و ون‌ها تا سال 2035 بکاهد. در جاهای دیگر، کمیسیون اروپا، بازوی اجرایی اتحادیه اروپا، کاهش 100 درصدی انتشار CO2 از خودروها و ون‌ها را تا سال 2035 هدف قرار داده است.
در سطح جهانی، آلودگی هوا یک مشکل جدی و اساسی است و سازمان بهداشت جهانی تاکید کرده است که سالانه 4میلیون و 200هزار نفر به‌دلیل آلودگی هوای محیط جان خود را از دست می‌دهند. طرح‌هایی چون آنچه در لندن اجرایی شده است، در سایر شهرها و کشورهای دیگر جهان نیز دنبال می‌شود. به‌طور مثال حرکت وسایل نقلیه‌ای که منطبق با استاندارد نیستند در شهر برلین، جریمه‌ای 80یورویی به دنبال خواهد داشت؛ آمستردام نیز جریمه‌ای 100یورویی برای خودروهای سواری و جریمه‌ای 250یورویی برای کامیون‌ها لحاظ کرده است.
