د کتر سید مرتضی صفوی : متخصص تغذیه و رژیم‌های درمانی، استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، رئیس هیات مدیره انجمن غذا، صنعت و سلامت
تحریریه زندگی آنلاین : متأسفانه دیده شده است که بسیاری از رانندگان به خصوص آن‌هایی که در مسافت‌های دور به رانندگی می‌‌پردازند، در زمان احساس خوابآلودگی نه تنها خودرو را متوقف نکرده بلکه با اصرار بر ادامه رانندگی، کار بیشتری از مغز خسته خود کشیده و به این ترتیب احتمال وقوع تصادفات شدید را افزایش میدهند. تحقیقات نشان دادهاند گوش دادن به موسیقی، پایین کشیدن شیشه، نوشیدن مایعات یا کارهایی از این دست اثرات بسیار ناپایدار و گذرایی بر هوشیار ماندن راننده داشته و از این رو می‌‌توان آنها را بیهوده دانست. پس بهتر است رانندگان با انجام چنین کارهایی خود را فریب ندهند و به جای انجام این کارها حداقل 10 تا 15 دقیقه استراحت مختصری انجام دهند.
مهمترین تأثیر خوابآلودگی بررانندگی از نگاه علمی چیست؟
وقتی مغز خسته است، توان کافی برای کنترل همه کارهای فرد را ندارد. زمانی که راننده پشت فرمان می‌‌نشیند، باید به امور مختلفی نظارت و کنترل داشته باشد که تمامی آنها بر عهده مغز است.
تحقیقات علمی فراوان نشان دادهاند مهمترین تأثیر خوابآلودگی بر رانندگی، افت عملکرد مغز در تصمیم‌‌گیری‌ها است که این خود به بروز تصادفات مختلفی منجر میشود.
نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که هیچ کس نمی‌تواند متوجه شود حالت خوابآلودگی راننده دقیقا از چه زمانی آغاز میشود. از این رو این خود راننده است که باید با درک نخستین علائم خوابآلودگی خودرو را در مکان امنی متوقف نماید.
بیشتربخوانید:
رانندگی بعد از غذای سنگین ممنوع
پزشکان در راهنمایی‌های خود در زمینه ارتقای آگاهی آحاد جامعه، با اشاره به اینکه یکی از علت‌های تصادفات خوابآلودگی است، معتقدند: علت اصلی خوابآلودگی رانندگان به دلیل اقدام به رانندگی پس از خوردن غذای سنگین است. مشاهده شده است که پس از خوردن غذا، گردش خون به سمت سیستم گوارش رفته و کمتر خون به سمت مغز گردش می‌کند و این مسئله باعث خوابآلودگی میشود و باید رانندگان توجه کنند که از دو ساعت بعد از غذا به رانندگی اقدام کنند.
قرص سرماخوردگی خوابآلودگی می‌آورد/ محض اطلاع رانندگان
یکی دیگر از دلایل خوابآلودگی که افراد به آن به هیچ عنوان توجه نمی‌کنند، خوردن قرص سرماخوردگی است، زیرا باور افراد این است که قرص‌هایی مانند دیازپام باعث خوابآلودگی میشود، ولی باید توجه کنند که هر نوع آرامش‌بخش و قرص‌های سرماخوردگی نیز باعث خوابآلودگی میشود، مثلاً در جریان تصادف کاپیتان سابق تیم ملی فوتبال ایران، وی عنوان داشت که به دلیل خوردن شربت گلودرد دچار خوابآلودگی شد و آن تصادف برایش رخ داد که این موارد را مردم باید بیشتر توجه کنند.
تاثیرات عجیب کم‌خوابی
حتما می‌دانید که کم‌خوابی شما را بداخلاق و کلافه می‌کند، اما شاید ندانید که این کم‌خوابی روی حافظه، وزن بدن، سلامتی، ظاهر شما و حتی رابطه جنسی شما با همسرتان تأثیر می‌گذارد. طی دو مطلب، 10 اثر عجیب و خطرناک کمبود خواب را برایتان بیان می‌کنیم.
بیشتربخوانید:
کم‌خوابی باعث بروز حوادث میشود
کمبود خواب عامل برخی از بزرگ‌ترین حوادث ناگوار در طی تاریخ بوده است، مثل بحران هسته‌ای چرنوبیل در سال 1986. همچنین کم‌خوابی یک خطر جدی برای رانندگی در جاده‌ها است. خوابآلودگی زمان واکنش راننده را کندتر می‌کند، مثل اینکه فردی در حالت مستی رانندگی کند. تخمین زده میشود که خستگی و خوابآلودگی هر ساله عامل صد هزار تصادف خودرو و 1550 مرگ ناشی از تصادفات رانندگی در ایالات متحده است. این مشکل در بین افراد کمتر از 25 سال بیشتر است. بررسی‌ها نشان دادهاند که کم‌خوابی و کاهش کیفیت خواب باعث تصادفات رانندگی و آسیب‌های شغلی میشود. در یک بررسی معلوم شد کارگرانی که از خوابآلودگی شدید در طی روز شکایت داشتند، بیشتر دچار حوادث حین کار می‌شدند و در هر حادثه، تعداد روزهای بیشتری بیمار بودند.
کم‌خوابی باعث افت ذهنی شما میشود
خواب کافی در شب نقش مهمی در قدرت تفکر و یادگیری شما دارد. کم‌خوابی به روند شناختی شما آسیب می‌زند. اولا کم‌خوابی قدرت توجه، هوشیاری، تمرکز، استدلال و حل مشکلات را از بین می‌برد. این تأثیر، یادگیری و فهم مطالب را سخت تر می‌کند.
ثانیا دوره‌های مختلف خواب شب، نقش مهمی در تحکیم حافظه در ذهن دارد. اگر شب‌ها به مقدار کافی (7 تا 8 ساعت) نخوابید، نمی‌توانید آنچه را که در طی روز یاد گرفته‌اید و تجربه کرده‌اید، به یاد بیاورید. بی‌خوابی و افسردگی یکدیگر را تقویت می‌کنند، یعنی کم‌خوابی علائم افسردگی را بدتر می‌کند و افسردگی توان به خواب رفتن را سخت‌تر می‌کند.
کم‌خوابی باعث بیماری‌های جدی و خطرناک میشود
اختلالات مربوط به خواب و کم‌خوابی طولانی‌مدت، خطر ابتلا به بیماری‌های زیر را افزایش میدهند:
بیماری‌های قلبی حمله قلبی نارسایی قلبی بی‌نظمی ضربان قلب فشار خون بالا سکته مغزی دیابت
بر اساس برخی مطالعات معلوم شده است که 90 درصد افراد مبتلا به مرض بی‌خوابی (یک نوع اختلال خواب که باعث سختی به خواب رفتن و در خواب ماندن میشود)، دچار یک بیماری دیگر هم هستند.
بیشتربخوانید:
تغذیه، خواب و رانندگی
امروزه به دلیل سبک زندگی پر مشغله خواب مناسب تبدیل به یک پدیده نادر شده است! ولی خوردن قرص خواب ایده خوبی برای این مشکل نیست. علاوه بر تأثیرات جانبی، کارآمدی را در ساعات کاری کاهش می‌دهد.
بنابراین برای مبارزه با بی‌خوابی باید یک برنامه غذایی مناسب داشته باشید تا علاوه بر تأثیر خوب بر بدن، تولید سروتونین (هورمونی که شما را آرام کرده و به خواب خوب کمک می‌کند) را تسهیل کند. برای تولید سروتونین، آمینواسیدی به نام تریپتوفان نیاز است و برای قادر سازی عملکرد آن نیازمند یک شام سبک به همراه مقدار مناسبی کربوهیدرات و پروتئین می‌باشید.
همچنین این مواد غذایی ضمن آنکه برای ایجاد خواب راحت مناسب است، می‌تواند در ایجاد خواب آلودگی موثر باشد، بنابراین توصیه میشود با مصرف این مواد غذایی مبادرت به رانندگی نگردد.
ماست
اگر خواب کافی ندارید بهترین گزینه برای افزودن به رژیم غذایی ماست است. ماست حاوی مقدار مناسبی از کربوهیدرات و پروتئین می‌باشد که در تولید تریپتوفان برای کمک کردن به تولید سروتونین دخالت دارد، بنابراین با مصرف ماست و یا دوغ که فرآورده لبنی است، نباید بلافاصله مبادرت به رانندگی نمود.
شیر
یک لیوان شیر گرم قبل از خواب مکمل شام بوده و یک ماده منحصر به فرد محسوب میشود، چرا که حاوی تریپتوفان کافی است که به خوابآلودگی کمک می‌کند. ضمن اینکه دیگر مواد مغذی شیر برای بدن مفید است.
موز
موز نه تنها حاوی تریپتوفان است، بلکه حاوی منیزیم، ملاتونین و سروتونین می‌باشد که همگی در ایجاد خواب موثرند. همه این مواد مغذی و مواد معدنی به آرامش عضلات بدن، آرامش شما و در نتیجه خواب خوب کمک می‌کنند، لذا با خوردن موز که شرایط خوابآلودگی را ایجاد می‌کند باید بلافاصله از رانندگی اجتناب کرد و یا رعایت احتیاط شدید را مد نظر گرفت.
سیب‌زمینی
سیب‌زمینی علاوه بر داشتن تریپتوفان، حاوی کربوهیدرات است، بنابراین معمولاً مصرف آن به افرادی توصیه میشود که مشکلات بی‌خوابی دارند. این افراد بهتر است سیب‌زمینی را در رژیم غذایی خود داشته باشند، بنابراین مصرف چند عدد سیب‌زمینی می‌تواند بدون تاثیرات جانبی، ایجاد خوابآلودگی نماید. توصیه اکید به رانندگان آن است که با مصرف سیب‌زمینی به مقدار زیاد، بلافاصله اقدام به رانندگی ننمایند.
مرغ یا بوقلمون
مرغ یا بوقلمون هم گزینه‌های خوبی برای ایجاد خواب هستند. این مواد غذایی منابع غنی تریپتوفان هستند. اگر مقداری مرغ یا بوقلمون مصرف کنید، به ایجاد خواب خود کمک کرده‌اید. پس بهتر است بعد از مصرف این دو ماده غذایی، حداقل مدتی استراحت کرده و سپس مبادرت به رانندگی کنید.
آرد جو دوسر
آرد جو دوسر حاوی پروتئین و کربوهیدرات می‌باشد و در نتیجه به تولید سروتونین که در خواب خوب موثر است کمک می‌کند. همچنین آرد جو دوسر حاوی فیبرهای رژیمی است که برای بدن موثر بوده و تولید وزن اضافه نمی‌کند، ولی مانند موارد پیشین توصیه میشود با احتیاط و به فاصله زمانی مناسبی اقدام به رانندگی کنید.
بادام
برخی افراد به همراه شام و یا به عنوان دسر، بادام مصرف می‌کنند که حاوی تریپتوفان و منیزیم است و یکی از گزینه‌های مناسب برای ایجاد خواب خوب محسوب میشود، لذا با مصرف بادام به خصوص به مقدار زیاد، مواظب رانندگی خود باشید و یا حداقل با فاصله مناسبی اقدام به رانندگی کنید.
دیابت و رانندگی
قوانین راهنمایی و رانندگی و تغذیه ویژه دیابتی‌ها!
در مورد رانندگی بیماران دیابتی منعی وجود ندارد، اما به منظور حفظ سلامتی بیمار و نیز افراد جامعه رعایت نکات زیر ضروری است:
هنگام دریافت گواهینامه رانندگی حتما بیماری خود را ذکر کنید. همچنین در زمان بیمه کردن خودروی خود، طرف قرارداد بیمه را از این امر مطلع سازید.
مراقبت‌های لازم برای پیشگیری از کاهش قندخون طی رانندگی را انجام دهید.
بیماران دیابتی وابسته به انسولین نمی‌توانند به عنوان راننده تاکسی، اتوبوس و نیز به عنوان راننده خودرو‌های سنگین فعالیت کنند. بیماران دیابتی در موارد زیر نمی‌توانند رانندگی کنند:
حملات شدید یا مکرر افت قند خون
نداشتن علامت‌های هشداردهنده افت قند خون
آسیب‌های چشمی ناشی از دیابت مانند کاهش دید
آسیب شدید عصب ناشی از دیابت
عدم توانایی در درمان سریع افت قندخون یا عدم مراجعه منظم به پزشک برای کنترل قندخون
توصیه‌هایی برای پیشگیری از افت قند خون حین رانندگی:
اگر انسولین مصرف می‌کنید، قبل از شروع رانندگی، غذا یا میان‌وعده خود را مصرف نمایید و در صورت امکان قند خونتان را بررسی کنید.
در مسافرت‌های طولانی هر دو ساعت توقف نموده و میان‌وعده خود را مصرف کنید.
هیچگاه در زمانی که وضعیت کنترل قند خونتان ثابت نیست، رانندگی نکنید. پس از انجام ورزش یا فعالیت جسمی بیش از حد، که قند پایین می‌افتد یا هنگام غروب که از محل کار بر می‌گردید نمونه چنین زمان‌هایی هستند.
هیچگاه عجله نکنید.
همیشه در داخل اتومبیل خود مواد غذایی مانند قند، آبنبات، بیسکویت یا آب‌میوه همراه داشته باشید.
هر گاه متوجه نخستین علامت‌های کاهش قندخون شدید، به سرعت توقف کرده و مواد غذایی کافی میل نمایید تا علامت‌ها از بین بروند. طی این مدت از خودروی خود خارج نشوید.
پس از اطمینان کامل از بهبودی حال‌تان، رانندگی را ادامه دهید.
چاقی و رانندگی
در مطالعه‌ای که توسط پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیا انجام شده، به بررسی ارتباط وزن بدن با خطر مرگ و میر در اثر سوانح رانندگی پرداخته شده است. نتایج این مطالعه در Emergency Medicine Journal منتشر گردیده است.
در این مطالعه پژوهشگران از داده‌های مرگ و میر اداره ملی ایمنی بزرگراه‌ها طی سال‌های 1996 تا 2008 استفاده کردند. در طول این مدت حدود 57 هزار مورد تصادف رانندگی ثبت شد. این پژوهشگران به ویژه به بررسی تصادفات بین دو اتومبیل که منجر به مرگ شده بود پرداختند و تنها از داده‌های تصادفاتی استفاده کردند که در آنها نوع و اندازه اتومبیلها یکسان بود. در نهایت 3400 جفت راننده در این مطالعه شرکت داده شدند. برای تعیین میزان چاقی از شاخص BMI استفاده شد.
نتایج نشان داد با بالا رفتن درجه چاقی، خطر مرگ در تصادفات نیز افزایش می‌یابد. احتمال مرگ در سوانح رانندگی برای رانندگان دارای پایین‌ترین درجه چاقی 21 درصد، دارای درجه دوم چاقی 51 درصد و بالاترین درجه چاقی 80 درصد بالاتر از رانندگان دارای وزن نرمال می‌باشد. همچنین زنان چاق نسبت به مردان چاق احتمال مرگ بیشتری داشتند. این افزایش خطر حتی برای رانندگان چاقی که کمربند ایمنی بسته بودند و حتی در شرایطی که کیسه هوای ماشین باز شده بود نیز وجود داشت.
دو نکته مهم از این مطالعه به نظر می‌آید: اول اینکه شرایط مرضی همراه با چاقی شانس بقا بعد از صدمات سنگین را ضعیف می‌کند و دوم اینکه معمولا اندازه و طراحی کمربندهای ایمنی اتومبیلها از نظر رانندگانی که چاق هستند، استاندارد نبوده و در نتیجه آنها از بستن کمربند امتناع می‌کنند.
نکته عملی
نتایج این مطالعه اهمیت رسیدن به وزن مناسب را بیش از پیش برای افراد چاق روشن کرده است. همچنین صنعت خودرو‌سازی و طراحان اتومبیلها باید برای ایمنی رانندگان چاق نکات بیشتری را مدنظر داشته باشند.
