الهام کریمی - کارشناس ارشد تغذیه
تحریریه زندگی آنلاین : در این مقاله کوشش کرده‌ام مختصری درباره نوزاد نارس، علت‌های نارس‌زایی و ارتباط آن با تغذیه و رژیم غذایی برای شما خوانندگان عزیز مجله کودک سالم بنویسم. ابتدا به بحث درباره تولد نوزاد نارس می‌پردازم. به طور کلی نوزادانی که قبل از سی و هفتمین هفته بارداری و با وزن کمتر از 2500 گرم به دنیا می‌آیند، نوزاد نارس هستند.
بیشتربخوانید:
چند دلیل تولد نوزاد نارس
بارداری در سنین بالا و سنین کم
حاملگی چند قلو
روش‌های بارداری مصنوعی
مشکلات رحم
عفونت مادر
مصرف برخی داروها
این نوزادان بسیار ضعیف و ناتوان هستند و احتیاج به مراقبت‌های ویژه دارند. به طور کلی پایه‌های سلامت یک انسان در کودکی ریخته می‌شود و یک مادر بنیه خود را در رشد و نمو بهینه، تا 8 سالگی پیدا می‌کند. کندی رشد و ضعف حمایتی در کودکی می‌تواند باعث افزایش خطرات جسمانی و ضعف جسمی و بنیه مادر شود. به علاوه رشد مغزی در دو سال اول زندگی یک انسان صورت می‌گیرد و نگهداری و محافظت از کودک از همه لحاظ چه عاطفی و روحی و روانی و چه فیزیکی در پی‌ریزی یک فنداسیون و پایه قوی برای مادری قوی و بالطبع یک زایمان موفق و در نهایت در بنای یک نسل سالم بسیار موثر، سازنده و اساسی است. زایمان نوزاد نارس در کشورهای صنعتی‌تر و پرجمعیت‌تر بسیار مشاهده می‌شود و این پیشامد حادثه‌ای جدی برای کودک محسوب می‌شود، چرا که آنها دچار نقایص یادگیری در سال‌های اولیه زندگی خود می‌گردند. به طور کلی 10 تا 15 درصد از جمعیت مادران دچار تولد زودرس می‌شوند.
بیشتربخوانید:
علت‌های تولد نوزاد نارس
اعتیاد مادر به سیگار، مواد مخدر، مشروب و داروهای غیر مجاز، شغل مادر (اعم از بلند کردن اجسام سنگین و برخورد با مواد شیمیایی)، عفونت‌های رحمی و گردنه رحمی و مشکلات رحمی باعث اختلال در خون‌رسانی رحمی – جفتی شده یا باعث ناپایداری دیواره رحم یا آندومتریوم می‌شود.
عوارض و مشکلات نوزادان نارس
نوزادان نارس و زایمان زودرس در واقع یکی از شایع‌ترین علت‌های مرگ‌های نوزادی است. این نوزادان در معرض عوارض زیادی از جمله سندروم زجر تنفسی، بیماری‌های مزمن ریوی، خونریزی داخلی بطن مغزی، عوارض ذهنی و عصبی دراز مدت، آنتروکولیت نکروزان و اختلال تکامل حسی – عصبی قرار دارند. خلاصه اینکه علت‌های زایمان زودرس شامل زایمان‌های مکرر، عفونت و موقعیت‌های کرونیک یعنی عوارض قلبی عروقی یا دیابت یا فشار خون پایین می‌باشند. هر چند هنوز دلیل معمول و معینی شناخته نشده است. همچنین نارس‌زایی یا تولد نوزاد نارس می‌تواند به علت‌های ژنتیکی نیز باشد.
بیشتربخوانید:
به طور کلی نارس‌زایی به چند رده تقسیم می‌شود
1- تولد نارس دیر موقع: تولد بین هفته‌های 34 و 36 حاملگی است.
2- تولد نارس میانه موقع: تولد بین هفته 32 و 34 بارداری می‌باشد.
3- تولد نارس خیلی پیش از موقع: تولد حداقل کمتر از هفته 32 حاملگی است.
4- تولد نارس به شدت پیش از موقع: تولد در یا پیش از هفته 25 حاملگی است.
بایدها و نبایدها
اکنون به بایدها و نبایدها و مراقبت‌های ویژه برای مادر حین بارداری که شامل بایدها و نبایدهای تغذیه‌ای هم می‌باشد، می‌پردازم.
اول از همه اینکه تمام مادران در هنگام بارداری باید تحت نظر و مراقبت حرفه‌ای قرار بگیرند.
دوم اینکه مادر قبل و حین حاملگی باید دارای یک رژیم متعادل غذایی باشد. این رژیم غذایی شامل منابع غنی از آهن، فولات (اسید فولیک) و دیگر منابع معدنی و کلیه ویتامین‌های لازم در تمام میوه‌ها و سبزیجات، کربوهیدرات، پروتئین و مغزها می‌باشد.
نکته حائز اهمیت دیگر پرهیز از سیگار کشیدن، نوشیدن الکل، مصرف تنباکو و یا مصرف داروهای غیر قانونی سه ماه قبل و در حین بارداری می‌باشد. در صورت عدم رعایت هر یک از موارد نام برده، ریسک سندروم فتال حاصل از الکل و(Neonatal abstinence syndrome (NAS بالا می‌رود.
نکته مهم دیگر این است که بین بارداری‌ها حداقل 12 ماه باید فاصله انداخته شود.
بیشتر بخوانید:
یک سری از نکاتی که برای مادر قابل کنترل نمی‌باشد
یکی از این موارد تعدد کودکان و نوزادان و دفعات حاملگی می‌باشد. ریسک این نوع زایمان در مادران دوقلو‌زا و سه‌قلو‌زا و چند‌قلوزا بیشتر است.
یکی از موارد دیگر سن مادر می‌باشد. سن حاملگی بالای 35 سال و سن بارداری قبل از 17 سال برای تولد نوزاد نارس بسیار پر ریسک و پر خطر است.
یکی دیگر از موارد بسیار مهم، سلامتی مادر می‌باشد. دیابت، افسردگی، فشار خون بالا و بیماری قلبی و عروقی و کرونری، از جمله بیماری‌هایی است که مادر باید به دقت تحت مراقبت‌های ویژه قرار بگیرد.
نکته مهم و جالب توجه این است که در مادران سیاه‌پوست به دلایلی که مشخص هم نیست، ریسک این نوع زایمان بیشتر است.
تغذیه و تولد نوزاد نارس
تحقیقات نشان داده‌اند در مادرانی که میوه‌ها، سبزی‌ها، لبنیات، آهن، فولات (اسید فولیک) و مولتی‌ویتامین کم‌تری مصرف می‌کنند، ریسک و احتمال نارس‌زایی بیشتر است. مطالعات نشان داده‌اند زنانی که از الگوی محتاطانه و سنتی پیروی می‌کنند، نسبت به زنان دیگر کمتر دچار نارس‌زایی می‌شوند. اگرچه این یافته‌ها نمی‌تواند علت را مشخص کند، ولی مشاوره رژیمی به زنان باردار برای خوردن رژیم غذایی متعادل از سبزی‌ها، میوه‌ها، غلات کامل، ماهی و نوشیدن آب حمایت می‌کند.
دانشمندان و متخصصان تغذیه به جرات ثابت کرده‌اند که رژیم غذایی با تولد نوزاد نارس ارتباط قابل توجه و ویژه‌ای دارد. این دانشمندان ثابت کرده‌اند مادرانی که از چربی‌ها، مایونز، سیب‌زمینی، چیپس، بیسکویت و غذاهای غنی از چربی‌های اشباع استفاده می‌کردند، 50 درصد بیشتر در معرض نارس‌زایی هستند تا آن‌هایی که به طور مداوم رژیم غنی از پروتئین مانند گوشت لخم، ماهی و مرغ مانند میوه‌ها، غلات کامل و سبزی‌ها در سه ماهه قبل از بارداری و در حین بارداری مصرف می‌نمایند. رژیمی که فقیر از منابع مغذی و ویتامین‌ها باشد، ریسک ابتلا به تولد نوزاد نارس را تا 40 درصد افزایش می‌دهد.مادرانی که دچار سوء‌تغذیه و گرسنگی‌های طولانی‌مدت هستند، بیشتر دچار تولد نوزاد نارس می‌شوند. همچنین تحقیقات نشان داده‌اند کمبود ویتامین E در به دنیا آمدن نوزاد نارس اثر مستقیم و بارزی دارد. در آخر این نکته مهم را یادآوری می‌نمایم مهم‌ترین خطری که در بدو تولد، این نوزادان نارس را تهدید می‌نماید، ریه‌ها و عدم تنفس موثر است. برای ادامه حیات طبیعی نوزادان نارس، پیشرفت‌های قابل توجهی صورت گرفته است. ترکیب حیاتی «سورفکتانت» که ساخت آن در ریه‌های نوزادان به طور ناقص صورت می‌گیرد، با استفاده از لوله‌گذاری داخل نای در ساعات اولیه پس از تولد به داخل ریه‌ها تزریق شده و سبب بهبود تنفس و انتشار اکسیژن می‌شود. مسئله دیگر تغذیه است، چرا که آنها نمی‌توانند سینه مادر را بگیرند، بنابراین تغذیه باید معدی – دهانی بوده و یا با سرنگ به صورت وریدی با صبر، حوصله، انرژی و دقت فراوان صورت پذیرد.
در نهایت باید گفت که زایمان باید در یک بیمارستان مجهز صورت پذیرد تا در صورت به دنیا آمدن نوزاد نارس، تمامی امکانات ویژه برای نگهداری از نوزاد صورت پذیرد.
ضمن تشکر از خوانندگان عزیز مجله پر بار کودک سالم، امیدوارم که توانسته باشم کمکی نه چندان بزرگ، بلکه مختصر و مفید به مردم عزیز ایران زمین نموده باشم.
