بهانه‌جویی فنی برای نفت ۱۰۰ دلاری!

نوسان بهای نفت

بازار نفت در روزهای اخیر افت‌وخیز بسیاری داشت تا جایی که هر بشکه نفت‌خام برنت به نزدیکی 92 دلار در هر بشکه کاهش نرخ داشت. تشدید رکود در جهان و احتمال کاهش تقاضا در کنار احتمال دست یافتن به توافق هسته‌ای بین ایران و غرب موجب افت نرخ شدید بهای نفت‌خام شد، اما پس از آن شاهد اظهارنظری از مقامات سعودی بودیم که به عنوان یک سیگنال افزایشی ایفای نقش کرد. این‌گونه بود که قیمت هر بشکه نفت برنت تا ظهر روز جمعه با 8/ 2درصد افزایش به 95دلار رسید که البته نشان‌دهنده6 درصد کاهش نسبت به هفته گذشته است. نفت وست‌تگزاس اینترمدییت آمریکا هم به 89 دلار به ازای هر بشکه رسید که به معنی5/ 2درصد افزایش نسبت به روز گذشته و 5درصد کاهش نسبت به مدت مشابه هفته گذشته است. عزم جزم فدرال رزرو ‌آمریکا برای مقابله با تورم از طریق بازی با نرخ بهره که خروجی آن می‌تواند قوی شدن ارزش دلار باشد همچنین خبر نشست اعضای اتحادیه برای بالا بردن توان یورو، چشم‌انداز اقتصاد را به سمت رکود متمایل کرده و تقاضا برای نفت ممکن است کاهش یابد.

این موارد دلایل اصلی افت بهای نفت‌خام حتی تزلزل فعلی در بازار بود. البته به گزارش اویل‌پرایس (oil price) برخی از کارشناسان مثل آرینا اسلاو معتقدند که حتی خبر نزدیک شدن توافق هسته‌ای بین ایران و آمریکا سیگنال کاهشی به بازار داده است. باید دید در روز 5سپتامبر که زمان نشست اعضای اوپک‌پلاس است چه میزان از تولید روزانه اعضای این گروه کاهش پیدا می‌کند تا بتوان چشم‌انداز واضح‌تری از بازار نفت پیدا کرد اگرچه بهتر است این احتمال را نادیده بگیریم. به گزارش این سایت، فایننشال تایمز هفته گذشته به نقل از تحلیلگران گزارش داد که اشاره بن‌سلمان به کاهش احتمالی تولید با توافق ایران و ایالات متحده آمریکا ارتباط مستقیم دارد و به این نتیجه رسیده که کشورهای عربی اوایل امسال امیدی به بازآفرینی برجام نداشتند، اما بازی به گونه دیگری پیش رفت. البته یکی از تحلیلگران در بلومبرگ نوشته‌ بود که خواسته عربستان سعودی فارغ از هر موقعیتی در منطقه، قیمت بالای نفت است و روی «سفته‌بازان» بازار نفت حساب باز کرده است.

احتمال عدم رشد تولید اوپک پلاس در اکتبر

بر اساس نظرسنجی بلومبرگ از 19 ناظر صنعت نفت، اکثریت قریب به اتفاق آنها باور دارند که اوپک پلاس در نظر دارد همزمان با نشست خود در روز دوشنبه پنجم سپتامبر با هدف بررسی شرایط بازار نفت، میزان تولید نفت‌خام ماه اکتبر خود را نسبت به مدت مشابه در ماه سپتامبر ثابت نگه دارد.  از میان 19 ناظر صنعت نفت که در این نظرسنجی شرکت کردند، 15 نفر باور دارند که خروجی نشست هفته آینده اوپک پلاس، تثبیت میزان تولید نفت گروه در ماه اکتبر، نسبت به میزان تولید اعضا در ماه سپتامبر خواهد بود.  عربستان سعودی در ماه اوت، دوباره ایده کاهش تولید نفت را مطرح کرد. شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی سعودی به عنوان تولیدکننده محوری اوپک، ضمن «روان پریش» خواندن بازار نفت، اظهار کرد: در صورت حصول اطمینان از بازگشت ثبات به بازار متلاطم نفت، اوپک پلاس آماده است تولید خود را به هر شکل و در هر مقطع زمانی کاهش دهد.

پس از اعلام موضع عربستان به عنوان رئیس دوره‌ای اوپک در سال جاری، برونو ژان ریچارد ایتوآ، وزیر هیدروکربن (نفت و حامل‌های انرژی) کنگو نیز از سیاست کاهش بالقوه تولید نفت حمایت کرد. این در حالی بود که هفته گذشته یک منبع نزدیک به دولت امارات در مصاحبه با رویترز گفته بود امارات‌متحده‌عربی بر سر موضوعات مرتبط با نفت‌خام با عربستان سعودی اتفاق نظر دارد. برخی دیگر از تولیدکنندگان اوپک پلاس از جمله عراق، ونزوئلا و قزاقستان نیز از وضع محدودیت‌های جدید بر تولید نفت حمایت کرده‌اند. بر اساس نظرسنجی بلومبرگ، ناظران صنعت نفت پیش‌بینی کردند که اوپک پلاس با نگاهی به روند پیشرفت مذاکرات برای حصول توافق هسته‌ای ایران به احتمال زیاد میزان تولید خود را برای ماه اکتبر ثابت نگاه خواهد داشت.

سایر عوامل کلیدی برای اوپک پلاس که باید در روزها و هفته‌های پیش‌رو به تماشا بنشیند در فاز اول، برآورد تقاضای جهانی نفت در دو فصل آخر سال و در فاز دوم میزان عرضه نفت از سوی یکی از اعضای اصلی اوپک پلاس یعنی روسیه است. بر خلاف پیش‌بینی‌های هیجانی اولیه مبنی بر احتمال کاهش عرضه نفت روسیه به میزان 3 میلیون بشکه در روز، بخش صادرات نفت این کشور تاکنون با تطبیق دادن خود با شرایط، خلاف این برآورد را ثابت کرده است. با این اوصاف تحریم اتحادیه اروپا بر واردات دریایی نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی روسیه که قرار است تا اوایل سال 2023 به‌طور کامل عملیاتی شود، می‌تواند عرضه نفت روسیه به بازار را تحت‌الشعاع قرار دهد به شرط آنکه تا آن زمان بازار جایگزین مناسبی برای نفت این کشور در آسیا ایجاد نشود.  در نشست اوایل ماه اوت، اوپک پلاس تصمیم گرفت که میزان تولید هدف ماه سپتامبر را تنها تا 100 هزار بشکه در روز افزایش دهد. با این حال، آخرین برآورد از تولید جمعی اعضا کاهشی معادل 9/ 2 میلیون بشکه در روز کمتر از هدف تعریف شده برای ماه ژوئیه را نشان می‌دهد.

یک واقعیت فنی ناگفتنی

واقعیت آن است که کشورهای نفت‌خیز عضو اوپک پلاس که به سختی به افزایش تولید تن می‌دهند، نه تنها تمایلی به افزایش حجم عرضه خود نداشته بلکه محدودیت‌های فنی موجب می‌شود تا فضای واقعی یا ظرفیت بالقوه قابل اتکا برای افزایش عرضه نداشته باشند. این در حالی است که اگرچه پتانسیل افزایش حجم تولید در کوتاه‌مدت وجود دارد، ولی فشار بر چاه‌های نفت برای تلاش برای استحصال نفت بیشتر، به ذخایر نفتی فشار وارد کرده و عمر مفید آنها را کاهش می‌دهد. به عبارت ساده‌تر اگرچه در کوتاه‌مدت امکان افزایش حجم تولید وجود دارد، ولی هزینه‌های جانبی و متعاقب آن به قدری بالاست که برای آینده یک ریسک فنی جدید را برای کشورهای نفت‌خیز به همراه خواهد داشت. از سوی دیگر ذخایر نفتی در جهان اغلب در سال‌های پایانی عمر خود بوده و پیر تلقی می‌شوند، آن‌هم در شرایطی که از سال‌ 2016 حجم سرمایه‌گذاری‌ها بر ذخایر نفتی کاهش داشته، اگرچه بعضا می‌توان عنوان کرد که پس از رکود سال 2008 و افزایش سخت‌گیری‌ها بر تولید حامل‌های انرژی طبیعی مخصوصا نفت‌خام، اکتشاف و استخراج نفت‌خام جذابیت چندانی ندارد. همین مطلب ساده موجب شده بحران انرژی فعلی در جهان عمیق‌تر شود آن‌هم در وضعیتی که هر بحران اجتماعی در کشورهای نفت‌خیز، ریسک جدیدی برای بازار جهانی نفت‌خام محسوب می‌شود.

در پایان می‌توان این‌گونه عنوان کرد که اگرچه کشورهای نفت‌خیز حتی اوپک پلاس برای استفاده از قیمت‌های بالای نفت‌خام میل به رشد فروش دارند، ولی محدودیت‌های فنی و ریسک‌های پنهان آن اجازه چندانی به دولت‌ها برای افزایش حجم تولید خود ارائه نمی‌دهد هرچقدر هم فشارهای سیاسی از طرف کشورهای غربی به تولیدکنندگان نفت‌خام جدی و برجسته باشد. به عنوان جمع‌بندی می‌توان به صراحت عنوان کرد که مصرف‌کنندگان غربی نفت‌خام و فرآورده‌ها، همچنین اعضای اوپک پلاس به خوبی می‌دانند که برای حمایت از بازار تنها می‌توان روی دو کشور حساب کرد؛ ایران و ونزوئلا که جایگاه کشورمان برجسته‌تر از ونزوئلا ارزیابی می‌شود اگرچه باید آینده بازار نفت پس از توافق احتمالی برجامی را مورد بررسی دقیق قرار داد که در آینده به آن می‌پردازیم.