فتح خرمشهر

الف. اهمیت فتح خرمشهر

روزنامه فاینشنال تایمز در مورد اهمیت فتح خرمشهر نوشت: «خرمشهر، به منزله کلید پیروزی جنگ است.»[1] لوس آنجلس تایمز نیز نوشت: «هرگونه تحولی در منطقه، منافع آمریکا را به خطر می اندازد. پیروزی ایران، آرامش دوستان آمریکا را در منطقه به هم خواهد زد.»[2]

بی تردید، فتح خرمشهر، از جهات مختلف حایز اهمیت فراوان بود و سبب تحول سریع و شگرف در نگرش محافل سیاسی داخل و خارج شد؛ زیرا همان گونه که وزیر دفاع و رئیس ستاد ارتش مصر توصیف کرده، خرمشهر را عراقی ها پس از اشغال، به دژی غیرقابل نفوذ تبدیل کرده بودند.»[3] چه آنکه خرمشهر نخست به دستور فرمانده عراقی با سی تُن مواد منفجره از نوع تی ان تی، کاملاً تخریب شد و سپس، برای پدافند آن، جهت ممانعت از نفوذ رزمندگان، از طرح اسرائیل در کانال سوئز استفاده گردید. ازاین رو، صدام با اطمینان می گفت: «اگر ایران بتواند خرمشهر را پس بگیرد، من کلید بصره را به آنها می دهم.»

همچنین، این پیروزی افزون بر تقویت روحیه آحاد مردم، به ویژه رزمندگان، سبب اعتماد به نفس مسئولان داخل نظام برای ایفای نقش در محافل سیاسی و اتخاذ مواضع قوی گشت و در بُعد خارجی، چنان در سطح بین المللی تأثیر گذاشت که جنگ را وارد مرحله نوینی کرد و باعث شد آمریکا و سایر قدرت های استعماری، حساب کار خود را بکنند و از موضع تهاجم، به موضع دفاع روی بیاورند.

ب. عوامل فتح خرمشهر

در فتح خرمشهر، عوامل متعدد معنوی ومادی تأثیرگذار بود که برخی از آنها عبارت اند:

1- نصرت الهی

بی تردید فتح خرمشهر، یک مسئله عادی نبود؛ بلکه معجزه الهی و امداد غیبی بود که به دست توانای رزمندگان اسلام رقم خورد و با برتری «قلّت» بر «کثرت»، آیه شریفه «کمْ مِنْ فِئَةٍ قَلیلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً کثیرَةً بِإِذْنِ اللَّه»[4] متجلی گشت. بدین جهت، وقتی خبر فتح خرمشهر در رسانه ها و مطبوعات پخش شد، دشمنان اسلام را بهت زده ساخت. بر همین اساس بود که امام خمینی رحمه الله فرمود: «خرمشهر را خدا آزاد کرد.» و یا فرمود: «فتح خرمشهر، یک مسئله عادی نبود؛ بلکه مافوق طبیعت بود.»[5] ایشان در پیامی که به مناسبت فتح خرمشهر فرستاد، نوشت: «این جانب، با یقین به آنکه «ما النصر الا من عنداللّه»، از فرزندان اسلام و قوای سلحشور مسلح که دست قدرت حق از آستین آنان بیرون آمد و کشور بقیة اللّه الاعظم  ارواحنا لمقدمه الفداء  را از چنگ گرگان آدم خوار که آلت هایی در دست ابرقدرتان، خصوصاً آمریکای جهان خوارند، بیرون آورد. . . تشکر می کنم.»[6] پیام امام برگرفته از این وعده خداوند است که فرمود: «یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّه ینْصُرْکمْ وَ یثَبِّتْ أَقْدامَکمْ؛[7] ای کسانی که ایمان آورده اید! اگر دین خدا را یاری کنید، شما را یاری می کند و گام هایتان را استوار می دارد.» و یا در آیه دیگر فرمود: «وَ لَینْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ ینْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِی عزیزٌ؛[8] و قطعاً خداوند کسانی را که به یاری دین او برخیزند، یاری می کند. خداوند، قوی و شکست ناپذیر است.»

نمونه دیگر یاری حق تعالی را می توان در جنگ بدر دید که با سه هزار ملائکه رزمندگان اسلام را پشتیبانی کرد و فرمود: «أَ لَنْ یکفِیکمْ أَن یمِدَّکمْ رَبُّکمْ بثَلاثَةِ آلاف منَ الْمَلائِکةِ.»[9]، سپس، وعده داد که اگر «تقوا و مقاومت» را در پیش بگیرید، بیشتر از آن، یعنی با پنج هزار ملائکه[10] نیز پشتیبانی می شوید . در عصر خودمان نیز بارها نصرت الهی را شاهد بوده ایم؛ از جمله آزادسازی خرمشهر است که در پرتو امدادهای غیبی تحقق یافت و یا آن هنگام که همه در خواب بودند، به مدد پروردگار، هواپیماهای پیشرفته آمریکا در صحرای طبس سرنگون شد و فتنه گران داخلی و خارجی سرکوب گردیدند.

2- برنامه ریزی

هماهنگی و همدلی فرماندهان سپاه و ارتش در این عملیات، مثال زدنی است و سبب شد فتح خرمشهر، نقطه عطف دفاع مقدس گردد. این همکاری های متقابل، در جوّی سرشار از تفاهم، به رفع بسیاری از توهمات و تبلیغات سوء گذشته انجامید و پیروزی را برای ملت به ارمغان آورد. یکی از رزمندگان در خصوص همکاری و اتحاد بین ارتش و سپاه می گوید:

«حضرت امام دست برادر سردار محسن رضایی و برادر تیمسار صیاد شیرازی را گذاشتند در دست هم؛ چون شیاطین می خواستند بین سپاه و ارتش تفرقه بیندازند. امام بدون صحبت و با لبخند و تبسم، این معنا را القا کردند که نگذارید بین شما اختلاف بیندازند.»[11]

خبرگزاری فرانسه با اظهار شگفتی از شیوه هماهنگی عملیات گزارش داد:

«نیروهای مسلح ایران ثابت کردند که از یک انسجام بهت آور و غیرمترقبه برخوردارند.»[12]

3- مدیریت و رهبری

بی تردید، رئیس جمهور و رئیس شورای عالی دفاع ملی، در مدیریت و رهبری جنگ نقش کلیدی دارند. از زمانی که عنوان فوق با آرای ملت و تفویض امام رحمه الله به آیت الله خامنه ای تفویض شد، جبهه ها سروسامان گرفت و روح تازه ای در رزمندگان دمیده شد و آیه شریفه «تعْرِفُ فی وُجُوهِهِمْ نَضْرَةَ النَّعیم»[13] در سیمای آنان تجلی یافت. با مدیریت و رهبری معظم له بود که عملیات پیروز ثامن الأئمه، طریق القدس، فتح المبین و بیت المقدس، طراحی گردید و سرانجام خرمشهر آزاد شد.

4- فداکاری مردم

مردم بی دفاع خرمشهر و دیگر هم وطنان آنان با شروع جنگ تحمیلی با دستانی خالی، ٣٥ روز زیر شدیدترین حمله ها و تهاجم رژیم بعث ایستادگی کردند؛ اما با وجود تمام پایمردی های آنان، این شهر در چهارم آبان 1359 به اشغال نیروهای متجاوز درآمد؛ اما آنان همانند سایر فرزندان غیور اسلام برای بازپس گیری خرمشهر، هرگز آرامش نداشتند؛ تا آنکه فرمان قاطع امام خمینی رحمه الله مبنی بر اینکه «خرمشهر باید آزاد شود»، روح تازه ای را در کالبد همه رزمندگان دمید و آنها با عزمی راسخ تر از گذشته، تمام همت خود را برای به انجام رساندن فرمان مقتدای خویش به کار بستند و سرانجام، خرمشهر را با امداد الهی آزاد کردند.

5- روحیه شهادت طلبی و ایثارگری رزمندگان

انقلاب ما از جنس انقلاب های پیامبران بود که دل های مردمان را به سوی معنویت و خدا هدایت کرد و این، مهم ترین عاملی بود که رزمندگان تمام هستی خود را در طبق اخلاص گذاشتند و با ایثار و از خودگذشتگی در جبهه ها حضور یافتند. در آیاتی از قرآن کریم[14] آمده است: اگر مؤمنان دو ویژگی «تقوا» و «صبر» را در جنگ ها داشته باشند، خداوند آنان را به طرق مختلف یاری خواهد کرد. ایمان و تقوا، به عملیات رنگ خدایی می دهد و روحیه «ایثار» و «شهادت طلبی» را فزون می سازد و «شهامت و رشادت» را قوت می بخشد و پیروزی یا شهادت را نیل به «إِحْدَی الْحُسْنَیین»[15] معرفی می کند.

تأثیر دو عامل مذکور، آن قدر روشن بود که روزنامه لوس آنجلس تایمز در مورد علت پیروزی ایران در فتح خرمشهر نوشت: «استراتژی نظامی ایران، بر عراق برتری داشت. ایرانیان روحیه ایثار و از خودگذشتگی و میل به شهادت دارند و با شوقی انقلابی برای آزادی سرزمین هایشان می جنگند.»[16]

مجله آلمانی اشپیگل نیز روحیه «شهادت طلبی»، و مجله پاکستانی مسلم[17] «ایمان و قدرت روحی» را عامل پیروزی های ایران دانست. یکی از فرماندهان عراقی می گوید: «در خرمشهر به چشم خود معجزاتی دیده بودم که حیرانم کرده بود. میلیون ها دلاری که صرف سیستم دفاعی خرمشهر کرده بودیم، به راحتی با «ایمان استوارِ» رزمندگان اسلام در هم کوبیده شد.»[18]

ج. رهاورد فتح خرمشهر

خرمشهر، تکیه گاه مانور سیاسی و کلید غرور صدام بود. عراق با از دست دادن خرمشهر، نه تنها غرورش شکست و تکیه گاهش را برای مذاکره از دست داد، بلکه ضمن واردآمدن ضربه ای فلج کننده و غیرقابل جبران بر ارتش عراق، تمام محاسبات جنگ کلاسیک ابرقدرت های دنیا دگرگون شد و صدام در سراشیبی سقوط قرار گرفت.

آزادی خرمشهر، از جهات مختلف همچون: معنوی، مادی ، سیاسی و نظامی آثار درخشانی داشت که در اینجا، فقط به چند نمونه اشاره می کنیم.

1- موفقیت معنوی

مهم ترین دستاورد معنوی فتح خرمشهر، تزریق روحیه «خودباوری» و «ما می توانیم» بود.

اهمیت فتح خرمشهر وقتی روشن می شود که ما بدانیم در تاریخ سیصدساله اخیر ایران هرگاه جنگی بین ایران و هر کشور دیگری رُخ داده، علاوه بر از دست دادن قسمت مهمی ازخاک ایران، هویت و شرافت ملی و دینی مردم نیز تهدید شد و «خود باوری» ایرانیان به «خودکم بینی» تبدیل شده بود و از سوی دیگر، روحیه خودکوچک بینی و «ما نمی توانیم»، در وجود تمام اقشار ملت از شاهان و درباریان و نخبگان تا مردم عادی ریشه دوانده بود. شکست های ایران در جنگ های متعدد با روس ها و انگلیسی ها، نه تنها بخش عظیمی از سرزمین ایران را منتزع کرد، بلکه بسیار مهم تر از آن ، روح ایرانیان را نیز به تسخیر دشمنان در آورد و زمینه را برای تسلط فرهنگی و سیاسی و اقتصادی و صنعتی بر ملت ایران تحمیل نمود و این باور را در آنان ایجاد کرده بود که «غربی ها از ما بهتر می فهمند و عمل می کنند»؛ اما پیروزی انقلاب مردم ایران از یک سو، و فتح خرمشهر از سویی دیگر، این وضعیت را دگرگون کرد و روحیه «خود باوری» و «ما می توانیم» را که بزرگ ترین سرمایه یک ملت است، به ایران و ایرانیان بازگرداند.

2- موفقیت مادی

افزون بر پایان دادن به 19 ماه اشغال نظامی خرمشهر و آزادی بیش از 5400 کیلومترمربع از خاک ایران، از یک سو، حیثیت و اعتبار سیاسی و نظامی و قدرت مانور دیپلماسی ایران را در جهان افزایش داد و از سوی دیگر، ایران را بر خلیج فارس مسلط کرد و امکان کنترل انتقال انرژی را برای جمهوری اسلامی فراهم نمود و زمینه برای فروش نفت ایران و کسب درآمدهای بیشتر بهبود یافت.

3- موفقیت سیاسی

حماسه عظیم فتح خرمشهر، در عرصه سیاسی و تبلیغاتی نیز آثار بی بدیل و فراوانی داشت؛ از جمله:

 قدرت افزایی: فتح خرمشهر، سبب نمایش قدرت ایران و سلب قدرت مانور سیاسی عراق و دشمنان انقلاب اسلامی در محافل سیاسی دنیا، نظیر: سازمان ملل، شورای امنیت، شورای همکاری خلیج فارس و کنفرانس غیرمتعهدها شد و عراق و حامیان آن مجبور شدند که حقّ حاکمیت نظام نوپای جمهوری اسلامی را بپذیرند؛ درحالی که «تا پیش از آزادی خرمشهر، نگاه دیگر کشورها به ایران به گونه ای بود که گویا ایران، قدرت چندانی در برابر عراق ندارد و راهی جز پذیرش شرایط دشمن پیش رویش نیست.»[19]

 افزایش جایگاه بین المللی ایران: فتح خرمشهر، سبب تثبیت نظام در بُعد سیاسی، به ویژه از نظر بین المللی شد و این نگاه را به جهان تزریق کرد که ایران از نظامی برخوردار است که بدون اتکای به قدرت های خارجی، در شرایط خطیر و حساس، قادر به طرح و تحقق مکانیسم های مهم و پیچیده سیاسی  نظامی است؛ این نگاه، «جایگاه و اعتبار بین المللی ایران را ارتقا [داد] و شرایط را برای عراق دشوارتر نمود و روحیه ملی را در ایران بالا برد. مردم و رزمندگان، به پیروزی در جنگ امیدوار شده بودند.»[20] رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت الله خامنه ای در این باره می فرماید:

«وقتی ما خرمشهر را گرفتیم ، ورق برگشت و دنیا عوض شد. رئیس جمهور یک کشور افریقایی که از شخصیت های برجسته دنیا محسوب می شد، به من گفت: شما با پیروزی در خرمشهر، معادله ها را عوض کردید و امروز، دنیا به شما با چشم دیگری نگاه می کند.»[21]

پی نوشت ها: